سارا ارومیە

یزد یکی از شهرهای کویری است که در قست مرکزی ایران قرار گرفته، عدەای قدمت آن را به زمان پادشاهی یزدگرد اول ربط می دهند، یزد از سرزمین‌های تاریخی است که در میان ایالت‌های قدیمی اصفهان، کرمان و خراسان قرار دارد.

 این سرزمین از گذرگاه‌های مهم در دوره‌های تاریخی محسوب می‌شده ‌است، این ناحیه در دوران‌های گذشته از موسسه‌های راهداری، مراکز پستی و چاپاری برخوردار بود و به‌علت سخت‌گذر بودن راه‌ها و محدودیت منابع آبی،  این استان در گذشته از درگیری‌ها و جنگ‌ها تا حدودی ایمن بود.

یزد دارای بادگیرهای فراوان است به‌طوری که در گذشته بر بالای هر خانه‌ای، بادگیری وجود داشت و در واقع دلیل نام‌گذاری یزد شهر بادگیرها هم همین موضوع است، مزیت و کارایی مهم و بزرگ این بادگیرها این بود که می‌توانستند گرمای سوزان یزد را به هوای خنک و مطبوعی تبدیل کنند و در واقع از این بادگیرها به مانند تهویه‌های قوی استفاده می‌شده است، یکی از این بادگیرها، ''بادگیر باغ دولت‌آباد'' نام دارد که بلندترین بادگیر جهان محسوب می‌شود و شهرت جهانی دارد.

 مردم یزد به زبان فارسی با لهجه‌ی یزدی سخن می‌گویند در استان یزد برخی ویژگی‌های گویشی میان شهرستان‌های مختلف محسوس است، معتقدان به آیین زرتشتی در میان خود به زبان بهدینی (گَورونی یا دری زرتشتی) سخن می‌گویند و مراسم مذهبی خود را با این زبان انجام می‌دهند، گویش یزدی بخشی از فارسی دری است.

به دلیل خشکی آب و هوا و اندک بودن میزان بارندگی کمترین منبع آب کشاورزی در یزد قرار دارد به همین سبب عمده‌ی محصولات کشاورزی این استان به ترتیب در شهرستان‌های خاتم و ابرکوه تولید می‌شود، محصولاتی هم‌چون گندم، ذرت، زردآلو، انار، بادام، پسته، انگور و غیره در این شهرستان‌ها تولید  و اغلب با شهرستان‌های شمال فارس مبادلات کشاورزی خود را انجام می‌دهند.

 

سوغات خوراکی یزد

نان‌ها، کیک و شیرینی بخشی مهمی از فرهنگ و سوغات یزد را تشکیل می‌دهند از نان‌های لذیذ این شهر می‌توان به نان نارگیلی، نان برنجی و مهم‌تر از همه نان سوروک اشاره کرد، کیک‌ها بخش دیگری از سوغات خوشمزه‌ی یزد را تشکیل می‌دهند که معروف‌ترین آنها بدون شک کیک یزدی است که بسیار محبوب است. یزدی‌ها کیک‌های خوش‌طعم دیگری نیز پخت می‌کنند که از میان آنها می‌توان به کیک تخمه‌ای نیز اشاره کرد. شیرینی‌ها، بخش اعظم سوغات یزد را تشکیل می‌دهند که با طعم بسیار خاص و دلنشین، سال‌هاست که نام و آوازه‌ی آنها بر سر زبانهاست.

انواع باقلوا، انواع آبنبات و انواع سوهان‌های مخصوص یزد، مثل سوهان خانی یا سوهان آردی، انواع باقلواهای یزدی، مثل باقلوای شامی، از دیگر سوغات شیرین و خوشمزه‌ی یزد است.

 

محبوب‌ترین خوارکی و شیرینی‌های یزد

سوروک یا سیروگ

“سوروک” نوعی نان روغنی معروف یزدی‌ها است که در میان زرتشتیان یزد سیرُگ یا سیرو نامیده می‌شود. این نان بیشتر برای خیرات گذشتگان تهیه می‌شود.

 

خورش گَلِ هَمی

طبق آداب زرتشتیان در روزهایی از ماه باید از کشتن حیوانات سودمند پرهیز کرد و نباید گوشت خورد.
“خورش گلِ هَمی” یکی از غذاهایی است که در این روزها تهیه و میل می‌شود. غذایی که تا حدودی شبیه یتیمچه است.

 

اشکنه سَماوری

این میان وعده در گذشته میان یزدی‌ها طرفداران خاص خود را داشت و طرز تهیه‌ی آن بسیار ساده است و زمان کمی می‌برد.

 

شولی

این آش لذیذ را بدون شک فقط در یزد می‌توانید تجربه کنید. غذایی مقوی، ساده و خوش طعم. در گذشته شولی بهترین بهانه بود برای دور هم جمع شدن‌های آخر هفته در خانه مادربزرگ. گاهی هم دلیلی برای دورهمی همسایه‌ها. مزیت دیگری که این آش خوشمزه داشت تقویت روحیه همکاری بود، تقریبا تمام اهل خانه یا محل در پختن شولی شریک می‌شدند، یکی سبزی‌ها را می‌شست، یکی پاک می‌کرد. یکی سرکه می‌پخت، یکی هم زدنِ آش و سرآوری را بر عهده می‌گرفت. شولی به دو صورت در یزد طبخ می‌شود.
شولی دارای انواع مختلفی شامل: شولی آرد جو، شولی اسفناج، شولی سرکه شیره، شولی ترش که چاشنی آن آبغوره، سرکه، آبلیمو، و یا تَلف(قره قورت) است. شولی چُغُندرُک، شولی پَرُک، شولی عدس نخوددار، شولی باقلا، شولی اُوتُرتُر(شولی آبکی و رقیق)  می‌باشد.

 

سیر و سُداب

«سیر و سُداب» یا «سیر و سداو» در باور زرتشتیان علاوه بر دارا بودن خاصیت فراوان درمانی و ضدعفونی‌کنندگی، در هنگام آفرینگان‌خوانی پخته می‌‌شود تا بوی آن باعث شادی روان درگذشتگان شود.

 

قطاب: قطاب، معروفترین شیرینی‌ یزد است، این شیرینی که با پودر قند تزیین می‌شود، ترکیبات مغزی چون بادام و هل دارد.

 

لوز: لوز شیرینی دیگری است که نام آن در میان سوغاتی‌های یزد زیاد به چشم می‌خورد هرچند که لوز در شهرهای دیگر ایران نیز پخت می‌شود، اما لوز یزدی پیشینه‌ای قدیمی و طعمی متفاوت دارد و مردم خلاق یزد نیز تنوعی بی‌نظیر به این شیرینی بخشیده‌اند، از انواع لوز های یزدی می‌توان به لوز بادام-بیدمشک، لوز نارگیلی و لوز پسته‌ای اشاره کرد.

 

حاج بادام: شیرینی دیگری که امروزه در اکثر کافه‌ها کنار چایی سرو می‌شود، حاج بادام است، این شیرینی قدیمی که ریشه در یزد دارد، به‌عنوان جایگزینی برای قند، در کنار چای مصرف می‌شود.

 

حلوا ارده: اردکان یکی از خواستگاه‌های ارده است که بەدلیل مناسب بودن آب و هوای آن کنجد بەوفور در آن یافت می‌شود، تولید ارده و حلوای ارده از محصولات مهم این شهر محسوب می‌شود.

 

پشمک: یکی از سوغات شیرین یزد، پشمک است، این شیرینی که طرفداران بسیاری، بخصوص در میان کودکان دارد اصالتی یزدی دارد و در طعم‌ها و رنگ‌های مختلفی به بازار عرضه می‌شود.

 

شیرینی پنجره‌ای: این شیرینی لذیذ و زیبا، با نام نان پنجرەای توسط زنان یزدی تهیه و برای پذیرایی در مهمانی‌ها مرسوم است.

 

صنایع دستی یزد

اصالت و قدمت صنایع یزد به سبب قرارداشتن این شهردر مسیر جاده‌ی ابریشم بوده و  از همان زمان صنعت نساجی در آن مرسوم بوده است، در گذشته پارچه‌ها و دستمال‌های گران قیمت همگی از این شهر تاریخی منشا می‌گرفته‌ است.

زیلوهای یزد: این شهر تاریخی و زیبا، هنر زیلو بافی را به اوج خود رسانده، به‌طوریکه حتی ناصر خسرو در سفرنامه‌ی خود از وجود پانصد کارگاه زیلوبافی در این شهر صحبت می‌کند، زیلوی پنبه‌ای بهترین و مناسب‌ترین زیرانداز در گرما محسوب می‌شود.

 

شمد: یکی دیگر از صنایع دستی یزد، که برای جلوگیری گرما در مناطق گرمسیر تولید می‌شود شمد نام دارد، این روانداز بسیار خنک و بافته‌شده از پنبه یا ابریشم ویسکوز است.

 

دارایی بافی: دارایی بافی یا ایکات، صنعت قدیمی‌ یزد است که قدمتی هشتصد ساله دارد، امروزه به‌علت کمبود توجه و سختی کار در این زمینه، دارایی بافی به دست فراموشی سپرده شده است و بسیار کمتر از گذشته می‌توان در کوچه بازارهای یزد نشانی از آن یافت.

 

شَعر بافی: یکی دیگر از هنرهای در حال انقراض یزد، هنر شَعر بافی نام دارد، شَعر که به موی حیوانات گفته می‌شده، نوعی روش بافندگی با مو و یا ابریشم بوده که به‌سبب بی‌توجهی و سختی بافت در حال حاضر به کلی فراموش شده است.

 

ترمه: امروزه مهم‌ترین، رنگی‌ترین و زیباترین بخش هنرهای صنعت نساجی یزد را ترمه تشکیل می‌دهد، الیاف لطیف و طرح‌های خیره کننده‌ی سنتی، استفاده از پارچه‌ی فوق‌العاده مرغوب و دستگاه چهاروردی باعث شده که ترمه به یکی از گران‌بهاترین پارچه‌ها تبدیل شود.

 

سفال و سرامیک: یکی دیگر از صنایع بدیع و هنرمندانه‌ی استان یزد، سفال و سرامیک میبد می‌باشد، در منطقه‌ی میبد به‌دلیل داشتن خاک خوب و چسبنده، ظروف سفالی بسیار با کیفیت و زیبایی تولید می‌شود و سفال نیز همانند اکثر صنایع‌دستی و سوغات یزد نشانگر زندگی در مناطق کویری است که آب آشامیدنی خنک را در فصل گرما، برای مردم یزد فراهم می‌کند، طرح‌های بسیار زیبای هنرمندان یزدی، سفالهای میبد را به سوغاتی با ارزش، زیبا و کاربردی تبدیل کرده است.