سارا ارومیه

سنه شهری است زیبا با طبیعتی بکر و آب و هوایی کوهستانی و معتدل که در همسایگی استان کرماشان قرار دارد، سنه دارای مردمی خونگرم و مقاوم و آزادیخواه است، مبارزات تاریخ‌ساز این خطه از کوردستان همیشه آوازه‌ و الگویی برای سایر مردم کورد و سایر ملت‌ها بوده است.

در استان سنه ارتفاعات، دامنه‌ها و رشته کوه‌های متعددی وجود دارند، رشته کوه‌ها به‌صورت موازی، تمامی پهنای استان را دربر گرفته‌اند. در این کوهستان‌ها یخچال‌ها و قله‌های مرتفع، چشمه‌سارهای فراوان وجود دارد، دامنه‌های مناطق کوهستانی، به‌ویژه (آبیدر، آربابا، شاهو) دارای پوشش وسیع جنگلی و مرتعی هستند، کوه آبیدر و میدان اقبال از نمادهای معروف این شهر هستند. مردم استان سنه به زبان کوردی و با گویش‌های اردلانی و سورانی صحبت می‌کنند.

تنوع صنایع دستی و سوغاتی‌های این شهر نمودی از هنر و قدمت تاریخی این شهر است، خوراکی‌ها و صنایع بکر برخاسته از طبیعت و هنردست زنان این دیار خود بازگو کنندەی ظرافت و عشقی است که با خونگرمی و مهمان‌نوازی ملت کورد آمیخته شده است. گلیم بافی، خراطی، زیورآلات محلی، سفالگری، حصیربافی، گیوه‌دوزی، نمدمالی، شالبافی، موج بافی، منبت کاری، ساخت محصولات چرمی، سوزن دوزی و روکاری از صنایع دستی این دیار است.

سنه شهر موسیقی است بەطوریکه در  آبان ماه ۱۳۹۸ از سوی سازمان یونسکو به‌عنوان "شهر خلاق موسیقی" شناخته شد و در جمع ۲۴۶ شهر، شبکه شهرهای خلاق جهانی یونسکو و همچنین ۴۸ شهر خلاق موسیقی جهان ثبت شد. تولید آلات موسیقی مرغوب در این شهر طرفداران زیادی دارد و جز صنایع دستی و گردشگری این شهر محسوب می‌شود.

 

صنایع دستی مشهور شهر سنه

 

گلیم و قالی: صنعت فرش و قالی‌بافی، یکی از صنایع رایج در استان سنه است. قالی‌های شهرهایی همچون سنه و بیجار شهرت زیادی دارند. گلیم‌های سنه که توسط زنان هنرمند کورد، به صورت دو رو بافته می‌شوند از زیبایی بی‌نظیری برخوردار است.

 

گیوه: گیوه یا کلاش، کفش محلی و سنتی زاگرس‌نشینان است و قدمتش به هزاران سال قبل باز می‌گردد. گیوه‌بافی از مهم‌ترین صنایع دستی و سوغاتی‌های استان سنه محسوب می‌شود. امروزه کارگاه‌های گیوه‌بافی در شهرهای استان سنه این سنت دیرینه را هم‌چنان زنده نگه‌داشته است.

 

محصولات چوبی: محصولات چوبی سنه از جمله آثار نازک کاری بر روی چوب، از معروف‌ترین صنایع دستی این منطقه از روژهلات کوردستان است، نازک کاری در واقع ترکیب کردن قطعات بسیار کوچک چوبی در کنار هم و ساخت محصولات بسیار زیبا و ظریف از این طریق است. انواع تخته نرد، شطرنج‌های چوبی، جعبه جواهرات، قلمدان و … نمونەای از این صنعت زیباست.

 

تنبور سازی: تنبور که نوعی ساز بسیار قدیمی و زیباست، از سوغاتی محبوب این شهر به‌شمار می‌رود که هنرمندان کورد برای ساخت آن از چوب درخت توت استفاده می‌کنند.

 

دف سازی: یکی از هنرهای دیرینه‌ی شهرسنه دف‌سازی است که قدمت آن به پیش از اسلام باز می‌گردد و به یکی از هنرهای جدانشدنی این شهر تبدیل شده است. این هنر که طرفداران بسیاری را دارد و چه در مراسم آیینی و چه در اجرای موسیقی اصیل کوردی و سنتی ایران جایگاه ویژەای دارد.

 

پارچه‌ی سنتی شهر سنه

از سوغاتی‌های اعلای این شهر پارچه‌های سنتی است که در کارگاه‌های جولایی به صورت نوارهای باریک از جنس پشم و بز بافته می‌شود، زیباترین و ظریف‌ترین لباس‌های کوردی از این پارچەها درست می‌شوند.

 

صنایع خوراکی شهر سنه

در استان سنه همانند سایر شهرهای دیگر شیرینی‌ها، کلوچه‌ها و خوراکی‌های لذیذی را می‌توان یافت که طرفداران بسیار زیادی هم دارد.

 

شیرینی کنجدی معروف سنه: شیرینی کنجدی، معروف‌ترین شیرینی شهر سنه است. شیرینی کنجدی در دو نوع شکری و گزانگبین تولید می‌شود. برای تهیه‌ی این شیرینی، ابتدا کنجد را بو می‌دهند و سپس شهد انگبین و یا شهد شکر را به آن اضافه می‌کنند و آن را برش می‌دهند.

 

سقز:  یکی از سوغاتی‌های مخصوص و مشهور استان سنه سقز نام داردکه از صمغ درخت بنه درست می‌شود، این محصول در فصل پاییز از این درخت خارج می‌شود. مردم این دیار با خواص این صمغ آشنایی دارند و از آن به عنوان آدامس طبیعی با خاصیت بسیار استفاده می‌کنند.

 

بادام سوخته: از دیگر سوغاتی‌های لذیذ شهر سنه بادام سوخته است. بادام سوخته مخلوطی از بادام و شکر یا عسل است. مردم شهر سنندج معمولا بە جای قند، این شیرینی را با چای صرف می‌کنند.

 

برساق: برساق نان روغنی محلی استان سنه بویژه بیجار است که یکی از محبوب‌ترین شیرینی‌های مردم این دیار است، این نان از ترکیب آرد، شکر، شیر، تخم مرغ و طعم دهنده‌های مختلف تهیه می‌شود.

 

غذاهای مشهور و سنتی شهر و استان سنه

قایرمه: یکی از لذیذترین غذاهای محلی سنه است، قایرمه یا همان کنگر سوخاری به همراه نان سرو شده و با استفاده از کنگر یا کرفس، آرد، زیره، تخم مرغ، آب یا شیر، کره، زعفران و روغن طبخ می‌شود.

 

شلکینه: نوعی نان محلی نازک و ظریف است. این نان بر روی تنوری که به آن ساج گفته می‌شود، طبخ شده و مردم سنه اغلب این نان را در فصل بهار و یا مهمانی‌ها می‌پزند. برای تهیه‌ی این نان از تخم مرغ، آرد و شیر استفاده می‌شود.

 

خورشت ریواس: به‌دلیل موقعیت جغرافیایی و کوهستانی بودن سنه و نیز فراوانی گیاه ریواس در این منطقه، این گیاه کاربرد زیادی میان مردم دارد. یکی از کاربردهای ریواس، تهیه‌ی خورشتی خوش‌طعم و لذیذ به نام خورشت ریواس است. این خورشت یکی از غذاهای پر طرفدار در استان سنه بوده و یکی از اصلی‌ترین غذاهای این منطقه بەشمار می‌آید.

 

خورشت تره کوردی: یکی دیگر از غذاهای بومی و خوشمزه‌ی سنه است، این غذا از گوشت چرخ کرده، تره‌ی خرد شده، پیاز، رب گوجه فرنگی، زرشک، روغن، پودر لیمو و ادویه‌های مخصوص تهیه می‌شود.

 

آش عدس بلغور: یکی دیگر از غذاهای محلی سنه که در خانواده‌ی آش‌ها جای می‌گیرد، آش عدس بلغور است. این آش از عدس، بلغور گندم، پیاز، سیب‌زمینی و ادویه تهیه شده و به آن نیسک و ساور نیز گفته می‌شود.

 

آش دانه کولانه: یکی از غذاهای محلی سنه که معمولا در مناسبت‌ها طبخ می گردد، آش دانه کولانه است. این آش معمولا به مناسبت رشد اولین دندان‌های شیری کودکان تهیه شده و در میان آشنایان توزیع می‌گردد. برای تهیه‌ی این آش دلپذیر از گندم، نخود، عدس، لوبیا قرمز، مرزه‌ی خشک، پیاز، قلم گوسفندی و ادویه استفاده می‌شود.

 

آش سَنگه سیر: گوشت مرغ یا بوقلمون با استخوان، برنج، عدس، کشک، سینه مرغ که به صورت کوفته‌های ریز تهیه می‌شود، پیاز و ادویه، مواد اولیه تهیه ‌ی آش سه‌نگه سیر بوده که در فصل سرما جایگاه خاصی در بین مردم سنه دارد.

 

آش برویشین تورش: برویشین تورش نوعی آش بوده که هم به‌عنوان غذای اصلی و هم به‌عنوان پیش غذا می‌توان آن را مصرف نمود. بلغور، لپه، زردآلو، سرکه، پیاز، روغن و ادویه موادی هستند که در تهیه‌ی این آش به کار می‌روند.

 

کلانه: با آغاز فصل بهار کلانه نیز در سفرەهای مردم روژهلات بویژه مردم سنه جای می‌گیرد، این غذا  از سبزی بهاری بەنام پیچک درست می‌شود که لای خمیر گذاشته و به صورت نان بر روی ساج درست می‌کنند. این غذا را با روغن حیوانی و یا کره چرب کرده و همراه با دوغ محلی مصرف می‌کنند.

 

شیش کباب: در سنه نوع خاصی از کباب طبخ می‌شود که به شیش کباب شهرت دارد. برای تهیه شیش کباب، گوشت گوساله یا گوسفند را در مخلوطی از نعنای تازه، فلفل، زعفران، سیر، پیاز و روغن زیتون می خوابانند. این کباب هم بر روی آتش و هم به صورت تابه‌ای تهیه می‌گردد.

 

خورشت گیلاخه: به دلیل رویش گیاهی خاص به‌نام گیلاخه در استان سنه، تهیه‌ی خورشت از این گیاه رواج دارد. گیاه گیلاخه دو قسمت پیازچه و برگ دارد که پیازچه‌ی آن منبع غنی فیبر است. به جز این گیاه از گوشت، پیاز، لوبیا قرمز، لیمو عمانی و تره یا جعفری یا گشنیز نیز در تهیه این غذا استفاده می‌شود.

 

کوفته شوروا: کوفته شوروا کوفته‌ی محلی سنه است که طرز تهیه و مواد اولیه‌ی آن به کوفته برنجی که در سایر استان‌ها طبخ می شود بی شباهت نیست. برای تهیەی این غذا گوشت چرخ‌کرده، برنج، لپه، انواع سبزی‌های معطر، تخم مرغ پخته شده و ادویه‌ استفاده می‌شود.

 

قیماغ: قیماغ یا قیماخ یک نوع دسر محلی ویژه‌ی استان سنه است که شباهت زیادی به کاچی دارد و معمولاً آن را تا چند روز بعد از زایمان برای مادران تهیه می‌کنند. قیماغ باعث تسکین دل درد می‌شود و روده‌ها را گرم می‌کند و برای کسانی که سردمزاج هستند مصرف آن بسیار مناسب است. بعضی به قیماغ زعفران و گردو هم اضافه می‌کنند .