لباسهای سنتی و محلی  بیانگر اندیشه، فرهنگ، تاریخ  و ارتباط مردم با طبیعت است. لباس‌های زنان گیلکی ادغامی از طبیعت هزار رنگ خطەی سرسبز گیلان است.

 

سارا ارومیه

گیلان سرزمینی است زیبا که روح مردمش با طبیعت و دریا آمیختەگی دارد، گیلان انتهای غربی رشته کوه البرز و بخش غربی جلگه‌های حاشیه دریای خزر ایران را دربر می‌گیرد. زبان اکثریت مردم گیلان گیلکی است و خود به چند شاخه تقسیم می‌شود به همین دلیل گویش مردم استان گیلان با هم اندکی اختلاف دارد. به جز گیلکی مردم با گویش‌ها و لهجه‌های مختلف ازجمله تالشی، تاتی و ترکی نیز تکلم می‌کنند.

پوشش در این خطه تاریخ کهنی دارد و در عین زیبایی نمودی از فرهنگ و طبیعت هزار رنگ را با خود به همراه دارد، که چشم هر بینندەای را مجذوب آن می‌کند.

 

سابقه‌ی تاریخی لباسهای گیلکی

سابقه‌ی تاریخی لباس‌های محلی استان گیلان به اشیای کشف شده، در چراغعلی تپه رستم‌آباد (مارلیک) برمی‌گردد. این یافته‌ها، انواع تزییناتی که بر روی دامن و پیراهن و پیشانی‌بند به کار می‌رفته‌اند را نشان داده است.

شکل و تنوع لباس در این منطقه هنوز تداوم اشکال مورد استفاده در دورەهای گذشته را دارد،  تنها در موارد ناچیزی، چون یراق‌دوزی و نواردوزی‌های پیراهن‌های زنانه تغییراتی در آن‌ها به وجود آمده است. در گذشته رنگ لباسها کاملا طبیعی بودند ولی با صنعتی شدن صنایع نساجی رنگهای شیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

 

انواع لباس‌های سنتی زنان گیلان

لباس‌های محلی زنان گیلان را می‌توان به سه بخش شرق، غرب و مرکز تقسیم‌بندی کرد که لباس زنان شرق گیلان به لباس ''قاسم‌آبادی''، زنان غرب گیلان ''تالشی'' و لباس زنان مرکزی گیلان با عنوان ''رسوخی'' معروف است.

آنچه بیشتر از همه در لباس گیلانی خودنمایی می‌کند، دامن‌های شلیته و پرچین است و جلیقه‌های پولک‌دوزی شده که جلوەی زیبایی را داراست.  این دامن با روبانهای رنگی نواردوزی شده است، زیر این دامن بلند معمولا با شلواری چسبان پوشیده می شود.

روسری و سربند (لچک) پیراهن یا جمه، جلیقه کت، الجاقبا، دامن، شلیته، شلوار و چادر کمر از بخش‌های اصلی لباس محلی زنان گیلان است.

 

روسری و سربند: اغلب زنان گیلان از دو سربند، یکی در زیر (لچک) و دیگری بر روی آن (دستمال) استفاده می‌کنند.

پیراهن: بالاپوش بانوان گیلانی است. این پوشش در گویش تالشی، ''شس''  و در شرق و جلگه تالش، ''پیرهن و جمه'' خوانده می‌شود. دو طرف آن نیز چاک دارد. اندازه چاک پیراهن و بلندی آن نیز که اصولا روی تنبان می‌آید در قسمت‌های مختلف گیلان متفاوت است. غیر از یراق‌دوزی و چرخ‌دوزی از نخ‌های رنگی نیز در جلوی پیراهن استفاده می‌شود.

متفاوت‌ترین پیراهن، پیراهن مرسوم در پاشاکی واقع در ''خرارود'' است که چرخدوزی شده و پارچه‌ی آن با ''پاچال'' و ''ابریشم خام'' در محل بافته می‌شود. این پیراهن را دختران در روز عروسی یا در مهمانی به تن می‌کنند.

جلیقه: یکی از پوشش‌های متداول بانوان گیلان است. این پوشش در ناحیه‌ی غرب گیلان جلخته، نیفتنه، در شرق گیلان جرقده یا جرزقه، و در جلگه‌های گیلان جلقته، جلتقه، جلخته و جلخده نامیده می‌شود. مدل متداول جلیقه، اصولاً جلوباز سه دکمه و یقه هفت با سه جیب در طرفین است و پشت آن سکگ دارد که قابلیت گشاد و تنگ کردن را به آن می‌دهد.

الجاقبا: پوشش دوخته‌شده‌ای از مخمل یا پارچه چادرشب است، کـه پـوشش زنان در کوهستان‌های شرقی و قاسم‌آباد بوده است.

شلیته: یا کوتاه تومان (تنبان) دامنی کوتاه و پرچین است که به آن ''گرد تومان'' نیز می‌گویند، دامن، دراز تومان (تنبان) واژه‌ایست که برای دامن بلند چین‌دار در مرکز و شرق گیلان استفاده می‌شود، در غرب گیلان تالشی‌ها آن را ''شلار'' می‌گویند.

چادرشب: جزئی از لباس زنان گیلانی است که در برخی روستاها به‌ویژه روستاهای مرکزی از پارچه‌ی چادرنمازی استفاده و به‌تدریج در بخش شرق گیلان چادرشب جایگزین می‌شود.

چادر کمر: پوششی است که زنان گیلانی آن را به کمر می‌بندند زنان ساکن جلگـه به آن ''کمردبد'' می‌گویند. همچنین در گویش محلی به چادرشب ''چارشو''  گفته می‌شود و رنگ اصلی زمینه آن معمولا قرمز است.

چادرشب جزئی از صنایع‌دستی شرق گیلان است که از سوی زنان بافته می‌شود، دارای تنوع زیادی است، چادرشب کمردبله را از نخ‌های رنگی به شکل چهارخانه می‌بافند اما از چادرشب طرح دار برای مصارف دیگری مانند جهیزیه عروس استفاده می‌شود.

طرح‌های چادرشب دارای تنوع زیادی است، طرح بز کوهی، مرد اسب‌سوار، میز، قندان، چنگال و طرح ماکو (یکی از وسایل بافت چادرشب) از جمله طرح‌هایی است که در بافت چادرشب از آن‌ها استفاده می‌شود.