رجاء خیرات

مراکش - سومین جشنواره کتاب آفریقا با محوریت مسائل هویت آفریقایی و انتقال فرهنگ، از ۳۰ ژانویه تا دوم فوریه در مراکش با شعار «صدای بی‌صدایان بودن» در حال برگزاری است.

امیره غنیم، نویسنده تونسی در جشنواره کتاب آفریقا گفت بدون آنکه آگاهانه در مسیر فمینیسم قرار گرفته باشد، با این پیش‌زمینه می‌نویسد. این نویسنده پس از خلق آثار متعدد دریافت که «فمینیسم» در ناخودآگاهش جای دارد.

امیره غنیم در حاشیه این جشنواره درباره رمان «نازله دار الاکابر» گفت: این کتاب روایتی از تاریخ تونس از دهه سی قرن گذشته تا پس از انقلاب ۲۰۱۱ است.

این نویسنده توضیح داد انگیزه نوشتن برایش یا ایده‌ای است که ذهنش را مشغول کرده یا شخصیتی که می‌تواند کل اثر را بر آن بنا کند. به گفته او، ماهیت شخصیت و تعلق داشتن یا نداشتنش به گروه خاموشان اهمیتی ندارد و گاه از آن شخصیت برای روایت وقایع حل‌نشده تا امروز استفاده می‌کند، مانند آنچه در «نازله دار الاکابر» رخ داد.

امیره غنیم درباره نگارش با پیش‌زمینه فمینیستی در ناخودآگاه می‌گوید: از زنان خواسته نشده با این رویکرد بنویسند زیرا مبارزه فمینیستی یک امر مشترک زن و مرد بوده و تمامی نویسندگان در آن دخیل هستند. به گفته او، مردان نویسنده‌ای هم هستند که در ادبیات فمینیستی قلم می‌زنند چون فمینیسم باور به عدالت در مسئله انسانی برابری جنسیتی است.

او افزود: «شاید فاصله میان نوشتن برای یک مسئله و دغدغه‌مندی درباره آن بر اساس هویت جنسیتی‌ام باعث می‌شود متوجه نباشم در حال مبارزه فمینیستی هستم. به عبارت دیگر، من جدا از زن بودنم به عدالت این مبارزه باور دارم.»

این نویسنده درباره خودداری اولیه از انتشار نوشته‌هایش می‌گوید تعلق به محیط دانشگاهی به نوعی این توهم را در او ایجاد کرده بود که نوشتن باید جدی، علمی و تابع معیارهای پژوهشی باشد، در حالی که نوشتن رمان تابع احساسات است.

او افزود: «وقتی جنبه آکادمیک اشتیاقم برای انتشار را سرکوب کرد، به خودم گفتم چرا در معرض احساسات قرار نگیرم و برای خودم ننویسم. تا اینکه خوش‌شانسی آمد و دست‌نوشته اولین رمانم برنده جایزه شد که منجر به انتشار رمان دوم هم شد. اگر رمان اول جایزه نمی‌برد، دومی هم منتشر نمی‌شد. این‌گونه بود که 'نازله دار الاکابر' منتشر شد و با کسب جوایز متعدد، مرا به سمت انتشار کشاند.»

امیره غنیم درباره داشتن اتاق مخصوص برای زنان می‌گوید: سیمون دو بووار بین نوشتن و فضای خصوصی ارتباط برقرار کرد زیرا زنان معمولاً فضای خصوصی ندارند و فضای آنها کل خانه است. آنها حداقل در گذشته اتاق و میز کار مخصوص نداشتند. اما او هر جا که الهام بیابد می‌نویسد؛ در اتاق، آشپزخانه، هنگام رانندگی به سمت محل کار یا حتی بین دو سخنرانی.

این نویسنده افزود: زن شاغل در چند جبهه کار می‌کند و وقتی دغدغه نوشتن هم به آن اضافه می‌شود، باید توانایی مدیریت زمان را داشته باشد تا بتواند از لحظات باقی‌مانده از کارهای روزمره بهره ببرد.

درباره دشواری نوشتن به دلیل نیاز به وقت و تمرکز، امیره غنیم می‌گوید: «نوشتن برای من سخت نیست، اگر بود رهایش می‌کردم. من می‌نویسم چون لذت می‌برم. درست است که گاه به جنگ روانی تبدیل می‌شود، چون به بن‌بست می‌رسی و راه خروج را نمی‌دانی، اما همیشه می‌کوشم از نوشتن لذت ببرم.»

این نویسنده می‌افزاید: وقتی لذت نوشتن را از دست می‌دهد، متن را رها می‌کند و به محض بازیابی آن، دوباره به سراغ متن می‌رود. او معتقد است ادبیات در ذات خود باید شادی‌بخش باشد و از دل تراژدی، زیبایی بیرون می‌آید.

امیره غنیم به تفکیک ادبیات به زنانه و مردانه باور ندارد و می‌گوید ادبیات فارغ از نویسنده‌اش، تولیدی انسانی است. او ادامه می‌دهد: «وقتی 'نازله دار الاکابر' را نوشتم، آن را برای دوستی فرستادم و او هم برای ناشر رساله دکترایم فرستاد. آن‌ها مطمئن بودند نویسنده مرد است و در میان نویسندگان مرد دنبال نویسنده می‌گشتند، بی‌آنکه به ذهنشان برسد نویسنده زن است، هرچند رمان موضوعی فمینیستی دارد.»

این نویسنده تأکید می‌کند نوشتار زنانه لزوماً ویژگی متمایزکننده‌ای از نوشتار مردانه ندارد. به گفته او، شیوه بیان و روایت در نوشتار هر دو جنس مشترک است و بسیاری از مردان از زبان زنان نوشته‌اند.

امیره غنیم درباره اولین رمانش «پرونده زرد» که روایتگر مردی مبتلا به اسکیزوفرنی است، به تجربه جالبی در نمایشگاه کتاب سوسه اشاره می‌کند. ناشری مصری پس از خواندن این رمان به او گفت: «چطور داستان من را فهمیدی و روایت کردی؟» این نویسنده می‌گوید چنین واکنشی نشان می‌دهد دست‌کم تا حدی در روایت تجربه مردی مبتلا به اسکیزوفرنی موفق بوده است.

امیره غنیم درباره نقش ادبیات در مسئله زنان می‌گوید: بی‌تردید هنر می‌تواند به این مسئله و همه مسائل عادلانه خدمت کند، زیرا ادبیات باید متعهد باشد. به گفته او، حتی کسی که مدعی است فقط برای هنر می‌نویسد، ناگزیر به موضوعی اجتماعی می‌پردازد.

او تأکید می‌کند: «من معتقدم والاترین موضوعات برای نوشتن، مسائل عادلانه و در رأس آنها مسئله زنان است، زیرا چیزی جز عدالت برای همه نمی‌خواهد.»