لارا گوهری

مهاباد- کوردستان به‌عنوان یکی از سرزمین‌های کهن جهان دارای فرهنگ و رسوم ویژه‌ای است که ریشه در تاریخ کهن خود دارد. از جمله این رسومات می‌توان به رسومات پیشوازی و استقبال از بهار اشاره کرد که دارای سلسله‌مراتب خاصی است.
یکی از قدیمی‌ترین رسم‌ها مربوط به جشن ‌«هلاوه مه‌لاوه» یا هه تری مه تری است که قبل از رسیدن بهار و در اواخر اسفندماه برگزار می‌شود و معمولاً  یک روز قبل از تحویل سال است و در برخی مناطق قبل از چهارشنبه‌سوری شروع و تا یک روز پیش از سال نو ادامه می‌یابد.
این مراسم‌ها امروزه در مناطق روستایی نسبت به شهرها بسیار پررنگ‌تر و با هماهنگی و اصول بیشتری برگزار می‌شود اما هنوز هم شهرهای کوردستان شاهد برگزاری این جشن هستند و کودکان و نوجوانان گردانندگان اصلی آن به‌حساب می‌آیند.

این آیین دارای اشعار مخصوص به خود است که هرکدام دارای معنای ویژه‌ای است که ریشه در آیین وادیانی دارد که در سالیان دور بر منطقه‌ی زاگرس حاکم بوده‌اند.

در این آیین اغلب دسته‌های دو و یا چندنفری از کودکان به خانه‌ها می‌روند و با کوبیدن در و یا به‌محض ورود به خانه‌ها به زبان کوردی اشعاری کوتاه می‌خوانند.

 

این بچه‌ها برای این مراسم می‌گویند:

«هه لاوه ملاوه پسرتان داماد شود یا دخترتان عروس شود چیزی برای ما کنار بگذارید

هه‌لاوه مه‌لاوه سهم من در این خانه‌مانده است

هه‌تری و مه‌تری چیزی برای من بیرون بیاورید

هه لاوه مه لاوه، بوستانتان سرسبز و آباد، پسرتان داماد شود، دخترتان چشم نخورد، چيزي برايمان بياور».

پس‌ازآن صاحب‌خانه هدیه یا عیدانەای به آن‌ها می‌دهد. بیسکویت، آب‌نبات، شیرینی، تخم‌مرغ، سکه  و پول از هدایایی است که کودکان می‌گیرند. از زمان‌های دور بهترین هدیه‌ای که کودکان می‌توانستند بگیرند تخم‌مرغ  بوده است. تخم‌مرغ به آن دلیل بسیار باارزش است که نمادی از نوزایی وزندگی دوباره است. اگر كودكان بخواهند هدايای بيشتری از صاحب‌خانه بگيرند عبارت هلاوه ملاوه را چند بار ديگر می‌گویند و صاحب‌خانه نيز دوباره به آن‌ها هديه می‌دهد.

کودکان با گفتن این جملات و اشعار قصد دارند مژده‌ی آمدن بهار را به صاحب‌خانه بدهند.

به گفته‌ی مورخین هه‌ته‌ری به معنی بیرون آمدن و مه‌ته‌ری به معنای روز است و مژده از یک روز بهاری را می‌دهند. همچنین در هنبانه بورینه واژه‌ی مه‌ته‌ر به مادر معنا شده است که در این صورت نیز نشان از اهمیت این روز دارد و زن و مادر را سرچشمه‌ی زندگی و حیات گرفتن و منشأ زیبایی و امید می‌دانند‌. هه‌ته‌ری نیز به آتش معنی شده است که نشان از گرما، زندگی و روشنایی دارد که از دیرزمان  جنبه‌ای مقدس داشته و بسیار پراهمیت است. واژه‌ی هلاوه نیز به معنای باز شدن و رها شدن و آزاد شدن است که نشان از رهایی زمین از زمستان و ظلمت دارد.

در بعضی مناطق این مراسم فقط به کودکان اختصاص ندارد و به گفته‌ی ساکنین در ابتدای روز تا عصر کودکان و نوجوانان و سپس دختران جوان وزنان به درب خانه‌ها می‌روند و با تاریکی شب مردها با پوشیدن لباس کوردی خانه به خانه می‌گردند و در پایان شب نیز آتش بزرگی برای خوشامدگویی به بهار درست می‌کنند.