حنان حارت

مراکش-  بهیه مرتضی، هنرمند تئاتر اهل مراکش، بر اهمیت هماهنگی و همکاری میان زنان خلاق و نوآور در منطقه در خصوص موضوعات مرتبط با جایگاه و مسائل زنان تأکید کرد. وی معتقد است که حمایت متقابل و همبستگی زنان هنرمند می‌تواند به ارتقای وضعیت عمومی زنان در مسائل و چالش‌های مشترکشان کمک شایانی نماید.

  بهیه مرتضی، از چهره‌های برجسته و پیشکسوت عرصه تئاتر در کشور مراکش به شمار می‌رود که تاکنون در آثار هنری و نمایشی متعددی در سطح ملی و بین‌المللی مشارکت داشته‌ است.

وی درباره نحوه ورود و آشنایی‌اش با تئاتر، ابراز داشت: آغاز فعالیت من در عرصه هنر و تئاتر از طریق حضور در کنسرواتوار موسیقی بوده است. همچنین ارتباط با برخی همکاران تئاتری، موجب شد تا استعداد بازیگری خود را کشف کنم. در ادامه، شرایط به گونه‌ای رقم خورد که من موفق به ایفای نقش در چند فیلم سینمایی در مراکش و نیز تعدادی نمایش‌نامه گردیدم. اگرچه این تجارب نسبتاً محدود بود اما تأثیر عمده‌ای بر مسیر حرفه‌ای من داشت، به ویژه هنگامی که تصمیم به تأسیس انجمن «بهیه هنرها» با هدف فعالیت‌های هنری مختص کودکان گرفتم که تاکنون در چندین جشنواره شرکت داشته است. تأسیس این انجمن بود که مرا به کارگاه‌ها و فضای آموزشی متصل نمود، زیرا اگر این انجمن را تأسیس نمی‌کردم، دیدگاه ویژه و منحصربفرد خودم را نمی‌یافتم.

در خصوص اهمیت کارگاه‌های آموزشی هنری، مرتضی توضیح داد: کارگاه‌ها شامل تکنیک‌ها و دیدگاه‌های متنوعی هستند، زیرا از طریق آن‌ها هنرمند می‌تواند ابزارها و ظرفیت‌های خود را گسترش دهد. به باور من، تمامی عناصر یک اجرای تئاتری به کارگاه نیازمندند، حتی اگر هنرمند حرفه‌ای باشد، زیرا آن‌ها تجربه و درک را ارتقا می‌بخشند.

وی تأکید کرد: متمرکز کردن روی این جنبه، به عنوان مثال هنگام برگزاری جشنواره‌ها، حائز اهمیت است. در طی برگزاری جشنواره بین‌المللی صمات برای مونودراما، ما کارگاه‌هایی را در حاشیه رویداد برای جوانان در زمینه مهارت‌های فن بیان و شخصیت‌پردازی برگزار کردیم.

درخصوص ضرورت برگزاری جشنواره‌هایی ویژه برای تک‌گویی‌های زنانه، بهیە مرتضی توضیح داد: هنرمند قبل از هر چیز یک انسان است که به طور کلی به مسائل انسانی می‌پردازد و مسائل زنان بخشی از آن محسوب می‌شود. به باور من، برگزاری جشنواره‌ای اختصاصی برای تک‌گویی‌های زنان از اهمیت بسزایی برخوردار است، زیرا بازیگری که شخصیت یک تک‌گویی را به تصویر می‌کشد، بازیگری منحصربفرد محسوب می‌شود. چراکه او تنها قهرمان داستان بوده و کل بار اجرای نمایش‌نامه بر دوش اوست. او به تنهایی با چالش‌ها و تضادها روبرو بوده و باید با مخاطبین ارتباط برقرار کند.

بهیه مرتضی افزود: افزایش توجه به این شاخه از هنر می‌تواند به روشن شدن مسائل و مشکلات زنان کمک کرده و علاقه بازیگران زن به حوزه تک‌گویی‌ها را افزایش دهد.

 وی خاطرنشان کرد: هنگام آماده‌سازی برای راه‌اندازی جشنواره بین‌المللی صمات تک‌گویی، ما با چالش کمبود بازیگر زن علاقه‌مند به این شاخه هنری مواجه بودیم.

بهیه مرتضی با تأکید بر این نکته گفت: پرداختن به مسائل و مشکلات زنان در آثار تئاتری موجب خواهد شد تا احساسات و چالش‌های زنان بیش از پیش روشن شود که این امر باعث می‌گردد مردان نیز مجدداً در مورد جایگاه زنان بیندیشند. این می‌تواند راهی برای تغییر نگرش و ذهنیت مردان باشد، به ویژه با توجه به اینکه در جوامع ما همچنان نوعی ذهنیت مردسالارانه حاکم است که نقش زن را محدود به فضای خانه می‌بیند.

در پاسخ به این پرسش که آیا هنرمند مرد یا هنرمند زن قادرتر به انتقال رنج و سختی‌های زنان هستند، بهیە مرتضی چنین پاسخ داد: بازیگر زن تئاتر قادرتر به انتقال رنج‌ها، احساسات و عواطف زنان می‌باشد، چراکه پیش از آنکه هنرمند باشد، او خود یک زن است که آن رنج‌ها را به طور مستقیم تجربه نموده است. این به معنای تقلیل از جایگاه هنرمند مرد نیست، بلکه زن بیشتر می‌تواند مسائل خود را منعکس کرده و بر آن‌ها تمرکز کند. همچنین زن نمی‌تواند با همان دقت، احساسات، عواطف و دردهای مردان را منتقل نماید.

درخصوص نیاز زنان فعال در عرصه تئاتر به حمایت، بهیە مرتضی چنین اظهار داشت: آن‌ها به حمایت بسیار زیادی از سوی نهادهای ذی‌ربط و همچنین از سوی جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنند، نیاز دارند. البته شخصاً من تجربه تحقیر به دلیل علاقه‌ام به تئاتر و تلویزیون به عنوان یک هنرمند را نداشته‌ام. درست است فرصت‌هایی که به دست آورده‌ام محدود بوده‌اند اما توانسته‌ام در حوزه‌ی تخصصی خود اثرگذار باشم و این مرا نسبت به آینده خوش‌بین می‌کند، زیرا معتقدم آینده روشن‌تر خواهد بود.

درخصوص نظر خود مبنی بر وجود بحران در تئاتر در زمینه آثاری که به مسائل زنان می‌پردازند، چنین توضیح داد: تئاتر برای چند قرن مسائل و دیدگاه‌های مردسالارانه را حمایت کرده است که این عمدتاً به دلیل حضور زودهنگام‌تر مردان نسبت به زنان در این عرصه بوده است.

بهیە مرتضی علاوه بر این، به بحران کلی موجود در زمینه نگارش نمایش‌نامه نیز اشاره کرده و گفت: ما با یک شکاف زمانی میان آثار قدیمی‌تر که به مسائل اجتماعی می‌پردازند و آثار جدیدتر مواجه هستیم.

درخصوص ارزیابی خود از میزان حضور زنان در عرصه‌های نویسندگی تئاتر، چنین بیان کرد: به ندرت فرصتی برای زنان فراهم می‌شود؛ به دلیل وجود ذهنیت مردسالارانه‌ای که زن را بیشتر حامی کار می‌بیند نه محور داستان. اما طی سال‌های اخیر شاهد ورود نام‌های زن به دنیای نویسندگی و کارگردانی تئاتر هستیم که به مسائل زنان می‌پردازند، ولی با وجود این، حضور آنان همچنان کم‌رنگ است.

بهیە مرتضی اشاره کرد که زنان به طور کلی و با وجود دستاوردها و شعارها، همچنان با فشارها و بی‌اعتمادی‌هایی نسبت به توانمندی‌هایشان مواجه‌اند.

وی تصریح کرد: زن صرف‌نظر از موقعیتش در جامعه، نقشی تأثیرگذار دارد و باید مقام و جایگاهی که شایسته‌ی آن است به وی اعطا شود. هنرمندان و زنان خلاق مراکشی انگیزه، قدرت و استعداد کافی دارند و دلیل این امر آن است که هر زمان فرصتی به آنان داده شود، خلاقیت خود را به منصه ظهور می‌رسانند.

درخصوص نظر خود مبنی بر اهمیت هماهنگی میان زنان خلاق جهت حمایت از مسائل زنان در منطقه، بهیە مرتضی اشاره کردند که هماهنگی امری حیاتی است، به ویژه در موضوعات مرتبط با زنان.

وی گفت: «حمایت متقابل ما از یکدیگر به منظور دفاع از مسائل مشترکمان امری ضروری است تا بتوانیم دستاوردهای بیشتری کسب نماییم.»

در پایان سخنان خود، بهیە مرتضی چنین بیان داشت: ما به عنوان زنان خلاق و باانگیزه باید یکدیگر را حمایت کرده و تمامی آثار جدی که به مسائل انسانی می‌پردازند را تشویق و پشتیبانی نماییم تا هر نوع تبعیض و بی‌عدالتی علیه زنان از میان برداشته شود. امیدوارم سال ٢٠٢۴ سالی پر از خیر و برکت برای تمامی زنان، با هر دیدگاه و تفاوتی باشد.