مدینه مامداوغلو

آمد – فرهنگ خالكوبی یکی از کهن‌ترین سنت‌هایی است که بارها در سرزمین بین‌النهرین رواج داشته است. تلاش برای احیای آن در حال انجام است. تاریخچه‌ی خالکوبی، که به ویژه در میان زنان مسن‌تر بیشتر رواج داشت، ریشه‌ی آن به دوران باستان بازمی‌گردد. در فرهنگ خالکوبی که با نقشه‌هایی مانند ماه، خورشید، ستاره‌ها مشخص می‌شود، هر نقشه معنای متفاوتی دارد. فاته تَمَل که در منطقه‌ی دیرِک ماردین به دنیا آمده و بزرگ شده است، برای ادامه‌ی فرهنگی که در روستای خود دیده و تحت تاثیر قرار گرفتن از زنان روستایی، کارگاهی را در آمد (دیاربکر) افتتاح کرده است. فاته تمل در کارگاهی که افتتاح کرده بر اساس مطالبات مردم برای آنها خالکوبی انجام می‌دهد. به جز خالکوبی هیچ نقشه‌ی دیگری انجام نمی‌دهد. فاته تَمل که هم فرهنگ خود را حفظ می‌کند و هم کسانی که با فرهنگ خالکوبی بیگانه هستند، آشنا می‌سازد، از کاری که انجام می‌دهد خوشحال است.

 

خال را با شیر مادر شیرده و فقط دود آتش درست می‌کنند

 مهم‌ترین ویژگی خالکوبی باستانی که کوردها آن را خالکوبی، عرب‌ها وَسم و اروپایی‌ها تاتو می‌نامند، ماندگاری آن تا پایان عمر است. موثرتر از جوهر و موثرترین رنگ است و خاصیتی دارد که هرگز پاک نمی‌شود. خالی که اکثرا زنان درست می‌کنند از شیر مادر و به خصوص از شیر مادری است که نوزادش دختر و در حال شیردهی است. همچنین گفته می‌شود که ریشه‌ی متولوژیکی دارد. در حالی که فقط ظرفی برای مدت طولانی در آتش باقی مانده است، مخلوطی با شیر تشکیل می‌شود و با سوزن به پوست تزریق می‌شود. زخم کم عمقی در ناحیه‌ای که جای خال است باز می‌شود، ظرف یکی دو روز خوب می‌شود و مخلوطی که در زیر پوست جریان دارد رنگ سبز به خود می‌گیرد و جای آن تا پایان عمر از بین نمی‌رود.

 

بر موضوع خالکوبی تحقیقاتی انجام داد

فاته تَمل با اشاره به فرهنگ خالکوبی به دوران باستان، برای اولین بار زنان روستای خود را ملاقات کرد، و در مورد چگونگی درست کردن خالکوبی تحقیق کرد. اولین بار یک خال روی چانه‌ی خودش درست کرد. فاته تمل که عاشق فرهنگش است، در مورد آن تحقیق و آن را به اطرافیانش معرفی می‌کند، متخصص خلق خال‌هایی با علایق و خواسته‌های اطرافش است.

 

"هر خال معنای متفاوتی دارد"

 فاته تمل که در کارگاهش درباره‌ی فرهنگ خال و الگوهایی که می‌آفریند در گفت‌وگویی با آژانس ما گفت: "تاریخ درست کردن خال به طور قطع مشخص نیست. تاریخ نقشه‌های خال حتی به گوبکلی‌ تپه می‌رسد. نمی‌توانیم بگوییم که حتماً در این تاریخ ثبت شده است. برخی‌ها هم منشاء آن را در بین‌النهرین است. فرهنگی که در میان کوردها رواج یافته و آن را به روزگار ما رسانده است. اگرچه معلوم است که فقط زنان این کار را انجام می‌دهند، اما در واقع مردان نیز این کار را انجام می‌دهند. زنان احساساتی را بیان کردند که در آن زمان نمی‌توانستند ابراز کنند. نقشه‌های خال از قبیله‌ای به قبیله‌ی دیگر متفاوت است. نقشه‌هایی مانند شانه، خورشید، ماه و غزال وجود دارد. مردم با این نقشه‌ها می‌فهمیدند که متعلق به کدام عشیره است."

 

"کارگاهی افتتاح کردم تا این فرهنگ فراموش نشود"

 فاته تَمل با بیان اینکه این فرهنگ بیشتر در ماردین، شرناخ، رحا و آمد مورد استفاده قرار می‌گیرد، خاطرنشان کرد: امروزه جوانان از فرهنگ خالکوبی فاصله گرفته‌اند و بیشتر نزد افراد سالمند مشاهده می‌شود. فاته تمل توجهش را به این واقعیت جلب می‌کند که این فرهنگ به تدریج به فراموشی سپرده می‌شود. او گفت: "من اولین خال را برای خودم ساختم. بعد که اطرافیانم آن را دیدند و از من خواستند آن را بسازم، برای آنها هم درست کردم. وقتی برای دانشگاه به آمد (دیاربکر) آمدم، توجه مردم اینجا را هم به خود جلب کردم. از من هم خواستند آن را بسازم. پس از آن، هم برای کمک به فرهنگ خود و هم برای ادامه‌ی سنت، این کارگاه را افتتاح کردم. من این کارگاه را یک ماه پیش افتتاح کردم."

 

"من از توجه نشان داده شده بسیار خوشحالم"

 فاته تمل گفت که پس از افتتاح این کارگاه، علاقه‌ی زیادی به کار او وجود داشت و از این علاقه بسیار خوشحال شد. فاته تمل گفت؛ با ساختن این نقشه‌ها، این سنت را به نسل‌های آینده نشان می‌دهم. به غیر از نقشه‌ی خال، من هیچ نقشه‌ای نمی‌سازم. من فقط روی نقشه‌های خال سنتی و ویژه تمرکز دارم. همه‌ی آنها معانی بسیار متفاوت و زیبایی دارند. من از اینکه چنین کاری انجام می‌دهم احساس خاص داشته و خوشحالم."