سارا ارومیه

چپاقلی روستایی در ۴ کیلومتری شمال شهر بندرترکمن، است که از طرف شمال به روستای خواجه نفس، از جنوب به شهر بندر ترکمن، از غرب به دریای خزر و از شرق به روستای هاشمنلی محدود می‌شود، ارتفاع آن از سطح آب‌های آزاد ۲۴ متر است.

این روستا پیشتر ملا عراز حاجی نام داشت، ولی بعدها با ازدیاد ساکنانش و رونق صیادی به چپاقلی نام گرفت، "چاپاقلی" (چاپاق، اسم ترکمنی یک نوع ماهی در دریای خزر است و" لی" پسوندی است برای مکان و مالکیت).

 مردم این منطقه علاوه بر صیادی به باغداری و دامداری نیز مشغولند، صنعت دامداری این منطقه به علت رابطەی مستقیم با صنایع دستی حائز اهمیت است.

 

صنایع دستی چپاقلی

فعالیت قالی بافی در این منطقه  به لحاظ اقتصادی و هم به لحاظ فرهنگی دارای اهمیت فراوانی است،  قالی بافی توسط زنان و دختران و بافت آن با سه هدف عمده انجام می‌گیرد :فروش  و کسب درآمد، در تهیه‌ی جهیزیه‌ عروس و استفاده در منزل.

در زبان ترکمنی قالی برای فروش را '' ساتلیق'' و قالی مورد استفاده برای منزل و جهیزیه‌ی عروس را ''توتلیق'' می‌گویند.

عمدەی قالی‌ها و قالیچه‌ها بدون الگو و نقشه بافته می‌شوند، دختران از کودکی این الگو و نقش‌ها را که به آنها '' گل'' می‌گویند، می‌آموزند.

صنایع دیگری که در چپاقلی توسط زنان بافته می‌شود، آق املمه یا همان تور ماهیگیری است، تورها در گذشته به طور کامل با نخ‌های ریسیده شده خانگی تولید می‌شد، اما با افزایش تقاضا برای تور، زنان ترکمن بخشی از مراحل تهیه‌ی این تور را از بازار و بقیه را در کارگاه‌های کوچک آماده می‌کنند.

 

تور ماهیگیری

تور ماهیگیری یکی از تجهیزات مخصوص صید ماهی است، که ساختاری مشبک از نخ‌های به هم بافته دارد و به نام تله‌ی ماهی نیز شناخته می‌شود. نخستین نوع تور ماهیگیری که از دوران‌های پیشین باقی مانده، بافتی از جنس علف‌های هرز، کتان، پنبه و سایر الیاف گیاهی داشته‌اند، اما امروزه اغلب تورهای جهان از جنس نایلون، پلی آمید و یا پلی آمیدهای ارگانیک مثل پشم و ابریشم و… هستند.

در تمام طول تاریخ و تا همین چند دهه قبل استفاده از تورهای کتان، کنف، پنبه و مواد ارگانیکی از این دست در ساخت تورهای ماهیگیری مرسوم بود، اما در چند دهه‌ی اخیر با نفوذ علم پلیمر درعرصه‌ی صیادی این صنعت را  تحت تاثیر خود قرار داده است.

امروزه نخ‌های نایلونی و پلی آمید نقش بسزایی در ماهیگیری چه به روش لنسری و چه به وسیله‌ی تور دارند.

یکی از مناطقی که تاکنون تولید تور ماهی به شکل سنتی رواج دارد چپاقلی است که زنان بخش عمده‌ی این توربافی را انجام می‌دهند.

تورها پس از چند بار صید در اثر برخورد با اشیا یا داخل آب رها شده یا در ساحل دچار پارگی می‌شود که در این موارد زنان ترکمن این تورها را ترمیم کرده و برای صید آماده می‌کنند.

وضعیت نابسامان اقتصادی در ایران در طی سالهای اخیر و شیوع پاندومی کرونا سبب گشته که صیادی در منطقەی بندر ترکمن بویژه در روستاهای ساحلی چون چپاقلی به شدت افول کند، با کاهش صیادی کارگاههای توربافی نیز از رونق افتاده و سبب بسته شدن کارگاه‌های املمه بافی در این منطقه گشته است.