بحران زیست محیطی و چالش‌های پلاستیکی
تغییرات آب و هوایی، آلودگی، کاهش تنوع زیستی و چالش‌های ناشی از پلاستیک‌ها، به مسائل مبرمی برای بقای انسان و حفظ سلامت کره زمین تبدیل شده‌اند.
روژین قادری
اورمیه- بحران زیست محیطی قرن بیست‌ویکم، با تأثیرات جهانی خود، شامل تغییرات آب و هوایی، آلودگی، کاهش تنوع زیستی و افزایش زباله‌های صنعتی و خانگی، یکی از بزرگترین چالش‌های است کە بشریت با آن مواجه است. افزایش تولید و مدیریت ناکافی زباله‌ها، به‌ویژه پلاستیک‌ها، بر زندگی انسان‌ها و محیط زیست تأثیر مستقیم گذاشته است. این وضعیت اقدامات فوری و هماهنگ جهانی را برای مقابله با این چالش‌ها، از جمله تغییرات در سیاست‌گذاری‌ها، افزایش آگاهی عمومی و توسعه تکنولوژی‌های پایدار، ضروری می‌سازد. همکاری بین‌المللی و تعهد جمعی برای حفظ سلامت کره زمین و نسل‌های آینده اهمیت حیاتی دارد.
مواد شیمیایی سمی در پلاستیک‌ها
پلاستیک‌ها حاوی بیش از هزار ماده شیمیایی تولید شده هستند که به عنوان مواد مختل‌کننده غدد درون‌ریز(EDCs) شناخته می‌شوند. این مواد شامل بیسفنول A و مواد شیمیایی مرتبط، مواد ضد شعله، فتالات‌ها، مواد پرفلوئوروآلکیل و پلی‌فلوئوروآلکیل (PFAS)، دیوکسین‌ها، مواد ضد UV و فلزات سمی مانند سرب و کادمیوم هستند که از پلاستیک‌ها نشت کرده و سلامتی را تهدید می‌کنند.
اثرات سوء بر سلامتی
برخی از این مواد شیمیایی با مشکلات سلامتی مانند اختلالات متابولیک (از جمله چاقی) و کاهش باروری مرتبط هستند. این نشت شیمیایی حتی می‌تواند با قرار گرفتن پلاستیک در معرض گرما، سریع‌تر و بیشتر رخ دهد. به این معنی که ممکن است با گرم کردن غذای باقی‌مانده در ظروف پلاستیکی، میزان بیشتری از مواد شیمیایی مضر را دریافت کنید.
انتقال مواد شیمیایی از بسته‌بندی پلاستیکی
افراد نه تنها در طی فرآیند تولید، بلکه با استفاده از بسته‌بندی‌های پلاستیکی نیز در معرض این مواد شیمیایی قرار می‌گیرند، زیرا برخی از مواد شیمیایی از بسته‌بندی پلاستیکی به محتویات آن منتقل می‌شوند.
تأثیرات سلامتی ناشی از استخراج و حمل‌ونقل پلاستیک‌ها
استخراج و حمل‌ونقل مواد اولیه فسیلی برای پلاستیک، مواد سمی مختلفی را در هوا و آب آزاد می‌کند که شامل تأثیرات سلامتی شناخته شده مانند سرطان، نوروتوکسیسیتی (سمیت عصبی)، سمیت تولیدمثلی و توسعه‌ای، و اختلال در سیستم ایمنی می‌شود. تصفیه و تولید رزین‌های پلاستیکی و افزودنی‌ها نیز مواد سرطان‌زا و سایر مواد بسیار سمی را آزاد می‌کند.
نتایج بلندمدت
با افزایش تولید پلاستیک، انتظار می‌رود که نرخ بیماری‌ها و مرگ‌ومیرهای حاد و مزمن ناشی از قرار گرفتن در معرض مواد مختل‌کننده غدد درون‌ریز در پلاستیک‌ها افزایش یابد. بر اساس شواهد علمی، دولت‌ها و شرکت‌ها باید سیاست‌هایی را اتخاذ کنند که قرار گرفتن در معرض EDCها را به حداقل برسانند تا سلامت عمومی و محیط زیست را حفظ کنند.
مهسا.م (اسم مستعار)، پزشک ساکن اورمیه در رابطه با سوء اثرات ریز پلاستیک‌ها برای سلامتی گفت:«ریز پلاستیک‌ها و مواد سمی موجود در خوراک، پوشاک و وسایل بهداشتی بر سلامتی انسان موضوعی نگران‌کننده است. ریز پلاستیک‌ها، که اغلب در محصولات روزمره مانند بطری‌های آب و بسته‌بندی‌های غذایی یافت می‌شوند، می‌توانند حاوی مواد شیمیایی سمی مانند بیسفنول A باشند که اختلالات هورمونی، مشکلات تولیدمثلی و حتی افزایش خطر ابتلا به برخی از انواع سرطان‌ها را به دنبال دارند. همچنین، مواد شیمیایی موجود در پوشاک و وسایل بهداشتی ممکن است به پوست نفوذ کنند و باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات پوستی شوند. بنابراین، از نظر پزشکی، توجه به کاهش مواجهه با این مواد و انتخاب محصولات بدون مواد شیمیایی مضر برای حفظ سلامتی ضروری است.»
در همین رابطه با «ژیلا.ر» یکی از فعالین زیست محیطی نیز گفت‌وگویی داشتیم.
درباره چالش‌های اصلی بازیافت در مناطق ایران و روژهلات کوردستان چه نظری دارید؟
«رها سازی مواد زائد پلاستیکی در محیط زیست، به‌ویژه در این مناطق، تأثیرات فاجعه‌باری دارد. پلاستیک‌ها برای صدها سال در محیط باقی می‌مانند و با تجزیه شدن به ریز پلاستیک‌ها، به زنجیره غذایی وارد شده و به سلامت انسان و حیات وحش آسیب می‌رسانند. این وضعیت منجر به مشکلات زیست محیطی گسترده‌ای می‌شود، از جمله آلودگی آب‌ها و خاک و کاهش تنوع زیستی. بنابراین، مدیریت مؤثر زباله‌های پلاستیکی برای حفظ تعادل محیط زیست امری ضروری است.»
نقش آموزش و فرهنگ‌سازی در ترویج بازیافت و کاهش استفاده از پلاستیک چقدر مهم است؟
«آموزش و فرهنگ‌سازی در ترویج بازیافت و کاهش استفاده از پلاستیک نقش حیاتی دارند. افزایش آگاهی عمومی در مورد تأثیرات مخرب پلاستیک بر محیط زیست و سلامتی، می‌تواند به تغییر رفتارهای مصرفی و افزایش مشارکت مردم در فعالیت‌های بازیافت منجر شود. برگزاری کمپین‌های آموزشی، برنامه‌های مدرسه‌ای و استفاده از رسانه‌های محلی برای ارتقاء دانش و فرهنگ بازیافت، می‌تواند تأثیر بسزایی در تغییر نگرش‌ها و ایجاد عادات پایدار داشته باشد. این امر نه تنها به کاهش مصرف پلاستیک کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به بهبود وضعیت محیط زیست در این مناطق نیز کمک کند.»