«زنان نقش بسزایی در بنیان نهادن تمدن‌ها داشته‌اند»
بهره صالح گفت: آثار باستانی زیادی وجود دارد که آثاری از کار زنان در آن‌ها نمایان است، زنانی که بر روی گِل کار می‌کردند و سفالگری انجام می‌دادند، مُهر مخصوص خود را در کار داشتند، و همچنین زنان در ایجاد خیاطی و بافندگی نیز نقش بسزایی داشتند.
نهایت احمد
سلیمانی – آثار باستانی یکی از مهم‌ترین نشانه‌های هویت هر ملتی است. وجود آثار باستانی برای حفظ تاریخ ملت‌ها بسیار مهم است. هر چه آثار تاریخی و باستانی بیشتر حفظ شود، تاریخ آن مکان بیشتر حفظ می‌شود. کوردستان نیز دارای آثار باستانی بسیاری است کە حفظ آن‌ها وظیفه‌ی ملی بە شمار می‌رود.
آخرین کشف تاریخ تمدن کوردستان، جمجمه‌ی زنی است که ٧۵ هزار سال پیش در غار شانه‌دَر کوردستان زندگی می‌کرده است. جمجمه‌ی این زن توسط تیمی از دانشمندان دانشگاه‌های کمبریج و لیورپول کشف شد و تخمین زده می‌شود زنی ۴٠ ساله باشد. استخوان‌های این زن نئاندرتال که در سال ٢٠١٨ کشف شد، به «شانه‌دَرزِد» نام‌گذاری شد. کشف استخوان‌های این زن که ٧۵ هزار سال پیش در کوردستان می‌زیسته است، بیانگر تاریخ بسیار قدیمی از تمدن کوردستان است و این موضوع اهمیت حفظ آثار و بناهای تاریخی را برای حفظ تاریخ و تمدن اتنیک و ملت‌ها نشان می‌دهد .
«تاریخ تمدن هر ملتی با بناهای تاریخی آن پیوند خورده است»
بهره صالح، کارشناس ارشد باستان‌شناسی و کارمند موزه‌ی شهر سلیمانی باشور کوردستان، گفت: «آثار باستانی برای هویت ملی کوردستان بسیار مهم است، ما آثار تاریخی و باستانی زیادی داریم. گام‌های خوبی برای حفاظت از آن‌ها برداشته شده است، اما در سطح مورد نیاز نبوده است. برخی از آثار باستانی محافظت شده‌اند، اما برخی دیگر از بین رفته و مورد بی‌توجهی قرار گرفته‌اند. می‌توانستیم از این آثار باستانی هم از نظر اقتصادی استفاده کنیم و هم آن‌ها را به نسل‌های آینده‌مان معرفی کنیم و به آن‌ها نشان دهیم که ما به عنوان یک ملت دارای چه آثاری هستیم. بنابراین باید تلاش کنیم که فرزندانمان از همان دوران کودکی آثار باستانی کوردستان را بشناسند، تا افراد میراث ملی و بناهای تاریخی ملت خود را دوست داشته باشند و آن را دارایی کهن خود بدانند.»
بهره صالح در مورد شهر با اشارە بە اینکە تاریخ شهر سلیمانی بسیار قدیمی‌تر از آن است که تنها به تاریخ ابراهیم پاشای بابان برگردد، گفت: «این شهر، یعنی سلیمانی، برپایه‌های شهر دیگری ساخته شده است که قدمت آن به هزاران سال پیش بازمی‌گردد و قدمت آن از بابانیان بیشتر است. اگرچه شهر سلیمانی از نظر معماری دارای فرهنگ بسیار زیبایی است و دارای الگوها و نقاشی‌های فراوانی است که مختص سلیمانی است، اما متأسفانه در سال‌های اخیر بسیاری از بناهای فرهنگی تخریب شده است. خوشبختانه در حال حاضر ساخت و ساز در برخی محلات قدیمی متوقف شده است و تجازه نمی‌دهند این بناهای فرهنگی به هیچ وجه مورد تجاوز قرار گیرند».
«اگر می‌خواهید ملتی را بشناسید، بروید و موزه‌ی آن ملت را ببینید»
بهره صالح در خصوص کشف آثار باستانی بیشتر و بیشتر در حین کار در محوطه‌های باستانی گفت: آثار تاریخی که اخیراً کشف شده به ویژه آثار کاسومولی مورد بررسی قرار می‌گیرند. تمامی آثار کشف شده در موزه‌ی شهر سلیمانی نگهداری می‌شوند و در حال بررسی هستند. همچنین ساختمان سرا سلیمانی نیز قرار است، در آینده برای اکتشاف بیشتر در مورد تاریخ شهر سلیمانی مورد بررسی قرار گیرد.
این کارمند موزه‌خانه‌ی شهر سلیمانی در رابطه بین حفاظت از آثار باستانی و توسعه‌ی ملت کورد گفت: ما از نظر پیشینه‌ی فرهنگی و باستانی بسیار غنی هستیم، اما از این پیشینه‌ی فرهنگی به درستی استفاده نشده است و مکان‌های باستانی بسیار مهمی داریم که می‌توان از آن‌ها برای گردشگری استفاده کرد.
«زنان در ساخت بناهای تاریخی تاثیر بسزایی داشته‌اند»
بهره صالح در مورد مشارکت زنان توضیح داد: «از زمان‌های بسیار قدیم، زنان نقش عمده‌ای در ساخت و ساز و حفاظت داشته‌اند. در مراحل اولیه‌ی کشاورزی، زنان نقش عمده‌ای در کشف و انجام کشاورزی داشتند. همچنین در تمامی زمینه‌های دیگر همانند سفالگری، خیاطی و بافندگی توسط زنان انجام می‌شد. خوشبختانه بسیاری از باستان‌شناسان زنانی هستند که در دانشکده‌ها و موزه‌خانه‌ها در زمینه‌ی باستان‌شناسی کارهای قابل توجهی انجام داده‌اند.»
وی در ادامه‌ی صحبت‌های خود گفت: «آثار باستانی زیادی وجود دارد که آثاری از کار زنان در آن‌ها نمایان است. زنانی که بر روی گِل کار می‌کردند و سفالگری می‌کردند مُهر مخصوص خود را در کار داشتند، و همچنین زنان در ایجاد خیاطی و بافندگی نیز نقش بسزایی داشتند. همچنین رهبران زن نقش بسیاری در بخش آثار مکتوب بر جای گذاشته‌اند و بخشی از ایجاد تمدن بوده‌اند».
بهره صالح صحبت‌های خود را با این پیام به اتمام رساند: پیام من این است که این آثار باستانی نباید به عنوان اموال شخصی و حزبی و مقامات تلقی شود، زیرا هر چقدر رهبران و مقامات تغییر کنند، این آثار باستانی در مالکیت ملت کورد باقی خواهد ماند. بنابرای وظیفه‌ی نگهداری و حفاظت از این آثار باستانی، وظیفه‌ی تک تک افراد جامعه است.