زنان جراح قلب؛ گرفتار در چرخه راکد
علم جراحی قلب به عنوان یکی از تخصص‌های بغرنج و حساس در عرصه پزشکی شناخته و از آن به عنوان تاج دانش جراحی یاد می‌گردد. برخی معتقدند که زنان جراح به ندرت به این تخصص پیچیده روی می‌آورند، زیرا آنها از پذیرش مسئولیت تصمیم‌گیری در این زمینە اجتناب می‌کنند.
ابتسام اغفیر
بنغازی- در بخش جراحی قلب شهر بنغازی، پنج نفر از اعضای هیئت علمی زن و یک نفر مرد وجود دارند، اما فعالیت آنها محدود به نوبت‌ها و عملیات جراحی ساده‌تر مثل کاتتریسم وریدی است و هیچ یک تاکنون عمل جراحی بزرگ و پیچیده‌ای در حوزه قلب انجام نداده‌اند. علت این امر چیست؟ دکتر یاسمین رمضان فیاض، از جراحان باتجربه قلب، در این باره عنوان کرد:
من در مرکز ملی قلب به عنوان جراح مشغول به خدمت می‌باشم. متأسفانه تا به امروز فرصت لازم جهت کسب مهارت و تخصص کافی در عرصه جراحی‌های پیچیده قلب به ویژه عملیات باز قلب را پیدا ننموده‌ام. زیرا در شهر بنغازی برنامه‌ای آموزشی همپای سایر مراکز درمانی معتبر بین‌المللی جهت فراگیری جراحی‌های نوین قلب وجود ندارد، در حالی‌که متأسفانه در کشور لیبی از این‌گونه امکانات و برنامه‌ها محروم می‌باشیم. وی افزود: اینجانب پنج سال است که پس از فارغ‌التحصیلی در بیمارستان قلب مشغول به فعالیت می‌باشم، لیکن در عمل آموزش و مهارت چندانی کسب ننموده‌ام.
تبعیض جنسیتی در آموزش پزشکان
دکتر یاسمین رمضان فیاض اظهار داشت: بیمارستان‌های آموزشی در کشور لیبی مورد توجه کافی قرار نمی‌گیرند. حتی هنگامی‌که پزشک مهمانی برای ارائه آموزش به بیمارستان می‌آید، وی به‌جای تمرکز بر آموزش پزشکان بومی، تنها به درمان بیماران می‌پردازد که البته کار مهمی است، چراکه روزانه دو عمل جراحی توسط وی انجام می‌شود. اما اگر بخواهد فردی را آموزش دهد، تنها یک مرد را انتخاب می‌کند. آنها به مردان پزشک اعتماد بیشتری دارند و هنگامی‌که بخواهند پزشکی را آموزش دهند، مردان را بر زنان ترجیح می‌دهند.
دکتر یاسمین رمضان فیاض تأکید نمود: زنان جراح در عرصه جراحی قلب با تلاش و کوشش بسیار زیادی فعالیت می‌کنند و گاهاً به مدت ۲۴ تا ۴٨ساعت بی‌وقفه کارهای بیمارستان را پوشش می‌دهند. با این وجود، متأسفانه تاکنون فرصت کافی برای ارتقاء دانش و مهارتمان در زمینه جراحی‌های قلب را پیدا نکرده‌ایم. ما تنها بر روی عمل‌های ساده‌ای مثل قسطرگذاری و عمل‌های وریدی تمرکز داریم. برخی از همکاران زن نیز به دلیل عدم دسترسی به فرصت‌های لازم برای پیشرفت در جراحی قلب، مجبور به تغییر رشته تخصصی خود شده‌اند.
اکثریت قاطع زنان در بخش جراحی قلب
در پاسخ به اظهاراتی مبنی بر اینکه زنان وقت کافی برای انجام عملیات جراحی قلب را ندارند و از قدرت و توان لازم برای این کار برخوردار نیستند، دکتر یاسمین رمضان فیاض اظهار داشت: ما در بخش جراحی قلب شش نفر پزشک داریم که پنج نفر آنها زن و تنها یک نفر مرد است. این موضوع در سایر بخش‌های جراحی نیز صادق است، همیشه تعداد پزشکان زن بیشتر از مردان است، با این‌حال متأسفانه فرصت‌های آموزشی بیشتری در اختیار پزشکان مرد قرار می‌گیرد.
وی تأکید نمود که جراحان زن دارای مهارت بالایی در کار با ابزارهای جراحی هستند و حین عمل احساس ترس یا بی‌حوصلگی نمی‌کنند، برخلاف آنچه گاهی گفته می‌شود. آنها در کارشان بسیار ماهرند، البته اگر فرصت لازم برای توسعه و پیشرفت را داشته باشند. حتی گفته شده که بیماران به جراح زن اعتماد نمی‌کنند، در حالی‌که چون جراح زنی وجود ندارد، نمی‌توان این ادعا را تأیید کرد. برخی از جراحان زنی که فرصت پیشرفت پیدا نکرده‌اند، مجبور به تغییر رشته تخصصی خود شده‌اند؛ به عنوان مثال یکی از جراحان زن، تخصص خود را به متخصص بیهوشی تغییر داد، زیرا آموزش و تمرین کافی برای پیشرفت در جراحی پیدا نکرد.
چرخه باطل؛ کار بدون یادگیری
دکتر یاسمین رمضان فیاض توضیح داد که بیمارستان‌های لیبی فاقد سیستم آموزشی مناسبی برای ارتقای دانش علمی و عملی پزشکان و ایجاد انگیزه در آنها برای ماندن در لیبی می‌باشند. وی افزود: اگر فرصت مهاجرت از لیبی به من ارائه شود، قطعا از آن استفاده خواهم کرد و شاید دیگر بازنگردم، زیرا در اینجا کسی به فکر آموزش و توسعه دانش ما نیست و تنها نجات بیماران و نتایج درمانی مهم تلقی می‌شود.
دکتر یاسمین رمضان فیاض افزود: یکی دیگر از مشکلات موجود، نبود مشاوران و اساتید مجرب برای آموزش و مشورت با پزشکان جوان‌تر است. مشکل دیگر اینکه، کسانی که خود آموزش می‌بینند، بعداً آموخته‌های خود را به نسل بعد منتقل نمی‌کنند. ما در همان چرخه بسته‌ای گرفتار آمده‌ایم. به این ترتیب که در حالی‌که روزانه ۲۴ تا ۴٨ساعت در بیمارستان بدون وقفه کار می‌کنیم، اما هیچ پیشرفت و توسعه علمی‌ای نداریم.
وی در ادامه اظهاراتش خاطرنشان کرد: فعالیت من در مرکز قلب محدود به شیفت‌های ۲۴ساعته است. پس از عمل جراحی بیماران، وضعیت آنها را در ICU پیگیری می‌کنم. همچنین بیمارانی که قرار است تحت عمل جراحی قرار بگیرند را معاینه و آماده می‌کنم. به عنوان کمک جراح فعالیت می‌کنیم، بدون اینکه آموزش ما مدّ نظر قرار گیرد. در سایر کشورها، پزشکان پس از ٨ سال با آموزش و انجام عمل‌های وریدی و باز کردن قفسه سینه، به جراح تبدیل می‌شوند.
دکتر یاسمین رمضان فیاض مصاحبه خود را با این جمله به پایان رساند که آرزوهای بزرگی دارد و معتقد است می‌تواند جراح ماهر قلب شود، اما تا زمانی‌که در لیبی به سر می‌برد، این امر میسر نخواهد بود. وی افزود باید فرصت یادگیری در خارج از کشور را داشته باشد تا بتواند به آرزویش برسد. پس از اتمام دوره آموزشی، حتماً به لیبی بازخواهد گشت.