سلمی رشید

سودان - روزنامه‌نگاران سودانی، همانند دیگر غیرنظامیان، زیر آتش دو طرف درگیری قرار گرفته و با اتهامات خیانت، جاسوسی و همکاری با این یا آن طرف مواجه هستند. آنها همچنین با تهدید بازداشت، زندانی شدن خودسرانه، ناپدید شدن اجباری یا مرگ دست به گریبانند. زنان روزنامه‌نگار به‌طور خاص در معرض خطرات بیشتری ناشی از خشونت جنسیتی قرار دارند، زیرا زنان  در سودان، از جمله روزنامه‌نگاران زن، با انواع تبعیض، خشونت جنسی، سوءاستفاده و برده‌داری جنسی روبرو هستند.

بحران آوارگان داخلی در سودان، با آوارگی حدود ٩ میلیون نفر تاکنون، بزرگ‌ترین بحران در جهان به شمار می‌رود. در این بین، حدود ١.٨ میلیون سودانی نیز مجبور به ترک مرزهای کشور شده‌اند. همچنین، جنگ باعث شده صدها روزنامه‌نگار برای یافتن امنیت، مناطق درگیری مسلحانه را ترک کنند.

اتحادیه روزنامه‌نگاران سودان در طول یک سال از درگیری جاری بین نیروهای حمایت سریع و ارتش سودان، ٣٧٧ مورد نقض مستقیم علیه روزنامه‌نگاران را ثبت کرده است که از این تعداد، ١٣٠ روزنامه‌نگار زن در معرض انواع نقض حقوق بشر قرار گرفته‌اند. از جمله ۶ روزنامه‌نگار، ٢ زن به نام‌های حلیمه ادریس که در حین انجام وظیفه خبرنگاری در خرطوم توسط خودروی نظامی یکی از طرف‌های درگیری له شد، و سماهر عبدالشافع که در یکی از اردوگاه‌های آوارگان که با خانواده‌اش به آنجا پناه برده بود، توسط گلوله کشته شد. همچنین ٣ روزنامه‌نگار زن در میان ٨ روزنامه‌نگار مورد حمله فیزیکی و ضرب‌وشتم قرار گرفتند.

اتحادیه همچنین ٣٩ مورد بازداشت، ناپدید شدن اجباری و ۵ روزنامه‌نگار زن را که با تهدید مستقیم به قتل مواجه شدند، ثبت کرده است. ١٣ روزنامه‌نگار زن نیز در معرض خطر تیراندازی قرار گرفته‌اند. خانه‌های ١٠ روزنامه‌نگار زن نیز تخریب شده و اموالشان به غارت رفته است. علاوه بر این، تعدادی از روزنامه‌نگاران نیز در محل کارشان بازداشت شده‌اند.

در این باره ایمان فضل السید، دبیر آزادی‌های اتحادیه روزنامه‌نگاران سودان، بیان کرد که روزنامه‌نگاران از زمان آغاز درگیری در ١۵ آوریل ٢٠٢٣ با همه اشکال خشونت سیستماتیک مواجه بوده‌اند. او همچنین اشاره کرد که روزنامه‌نگاران، به‌ویژه زنان، به دلیل جنسیت خود با چالش‌های بزرگی روبرو شده‌اند.

وی تصریح کرد که تعداد زیادی از روزنامه‌نگاران زن در شرایط دشوار و پیچیده‌ای به کشورهای همسایه، از جمله مصر و چاد، برای یافتن پناه و امنیت گریخته‌اند. او همچنین خاطرنشان کرد که یک روزنامه‌نگار زن در طول سفر پناهندگی به چاد از جنینه در غرب دارفور، فرزندش را به دنیا آورده است.

 

 

استاد مدیحه عبدالله نیز توضیح داد که روزنامه‌نگاران سودانی از زمان آغاز جنگ در ١۵ آوریل با خطرات متعددی روبرو شده‌اند و آخرین نمونه از این خطرات، کشته شدن روزنامه‌نگار حلیمه ادریس در اثر له شدن زیر یک خودروی نظامی نیروهای حمایت سریع پس از ٧ ماه از آغاز جنگ بود. او افزود: «روزنامه‌نگاران زن بهای گزافی را در این جنگ پرداخته و مشقت‌های فراوانی را متحمل شده‌اند».

وی تأکید کرد که روزنامه‌نگاران در ایالت‌های دارفور بیشترین تأثیر را از جنگ پذیرفته و با نقض حقوق بشر مواجه شده‌اند. آنها در شرایط دشواری کار می‌کنند، جایی که خدمات ارتباطی و اینترنت برای دستیابی، تأیید و انتشار اطلاعات وجود ندارد. همچنین بسیاری از رسانه‌ها مورد یورش قرار گرفته، امکاناتشان نابود شده و ساختمان‌هایشان به میدان نبرد تبدیل شده است. «روزنامه‌نگاران زن شرایط بسیار پیچیده‌ای را تجربه کرده و در غیاب کامل حفاظت و حریم خصوصی کار کرده‌اند، زیرا جنگ آوریل واقعیتی پیچیده‌تر را برای زنان در تمام عرصه‌های زندگی ایجاد کرد.»

بسیاری از روزنامه‌نگاران زن به دلیل آوارگی و جستجوی حمایت و امنیت ناچار به ترک شغل خود شده‌اند. وی توضیح داد: «روزنامه‌نگاران زن سودانی بیشتر از مردان روزنامه‌نگار تحت تأثیر جنگ قرار گرفته‌اند، زیرا در یک جامعه مردسالار، مردان آزادی بیشتری برای تحرک و جابجایی دارند. این واقعیت محدودیت‌ها و قیوداتی را بر روزنامه‌نگاران زن و آزادی بیان آنها تحمیل می‌کند.»

از سوی دیگر، روزنامه‌نگار مستقل حواء رحمه تأیید کرد که جنگ آوریل باعث تعطیلی اکثر روزنامه‌ها و وب‌سایت‌های سودانی شده است.

او اظهار داشت: «به عنوان یک روزنامه‌نگار سودانی، در غیاب حمایت و امنیت و عدم پایبندی صاحبان رسانه‌ها به پرداخت مطالبات مالی روزنامه‌نگاران زن پس از جنگ یک‌ساله، با چالش‌های زیادی روبرو شده‌ام.» او همچنین از طرفین درگیری خواست تا مسیرهای امنی برای انجام کار روزنامه‌نگاران ایجاد کنند.

او توضیح داد که درگیری نقش مهمی در مانع‌تراشی برای انتقال حرفه‌ای و بی‌طرفانه رویدادها داشته است، زیرا بسیاری از معیارهای رسانه‌های آزاد از بین رفته‌اند. همچنین آمار دقیقی از تلفات، مجروحان و گمشدگان در دسترس نیست و دسترسی به اطلاعات نیز دشوار شده است.

 

 

روزنامه‌نگار مستقل صافیه عثمان بیان کرد: «اولین چالشی که روزنامه‌نگاران زن سودانی از زمان آغاز جنگ آوریل با آن مواجه شدند، تعطیلی غیررسمی روزنامه‌های مستقل و رسانه‌های غیردولتی بود که در آن هیچ مزایای پایان خدمتی برای آنها در نظر گرفته نشده بود. جنگ همچنین مانع از دسترسی و مطالبه حقوق آنها شد.»

او اشاره کرد که این شرایط باعث آوارگی بسیاری از روزنامه‌نگاران به مناطق دوردست شد، جایی که خدمات اینترنت و ارتباطی در دسترس نبود و این امر رنج آنها را افزایش داد. وی افزود: «بسیاری از روزنامه‌نگاران در تیررس قرار گرفتند و با مشکلات مربوط به سلامت جسمی و روانی روبرو شدند. آنها آزار و اذیت زیادی را تجربه کردند که برجسته‌ترین آنها در گیت‌های بازرسی بود.»

او تأکید کرد که خطرات مبتنی بر جنسیت به عنوان یک روزنامه‌نگار زن به دلیل عدم وجود پلتفرم‌های رسانه‌ای برای بیان مناسب آنها افزایش یافته است. «پلتفرم‌هایی که از روزنامه‌نگاران زن سودانی حمایت می‌کردند، شبکه‌های ارتباطی و اینترنت بودند که دسترسی و استفاده از آنها دشوار بود. بنابراین روزنامه‌نگاران زن ساکن ایالت‌ها یا خارج از سودان به آنها دسترسی داشتند.»

روزنامه‌نگار سودانی مروه الامین توضیح داد که کار خبرنگاری با چالش‌های زیادی از جمله فعالیت روزانه روزنامه‌نگاران، چه مستقل و چه وابسته به رسانه‌ها، مواجه شده است. او افزود: «این وضعیت شرایط اقتصادی دشواری را برای روزنامه‌نگاران زن سودانی ایجاد کرده است، زیرا آنها منابع درآمد خود را از دست داده‌اند. همچنین افرادی که همچنان مشغول به کار هستند، به دلیل هدف قرار گرفتن مداوم، در دستیابی به اطلاعات با مشکل روبرو هستند.»

او اشاره کرد که روزنامه‌نگاران زن فعال در حوزه رسانه‌های آزاد فاقد حمایت هستند، زیرا رسانه‌ها حمایتی از آنها نمی‌کنند. با این حال، علیرغم این شرایط، آنها به کار روزانه روزنامه‌نگاری خود ادامه داده و با احضارهای امنیتی و بازداشت روبرو می‌شوند.

 

 

همچنین، نویسنده و روزنامه نگار رقیه عبدالله اظهار داشت که پس از گذشت یکسال از آغاز درگیری های نظامی در پایتخت خرطوم میان نیروهای مسلح سودان و نیروهای حمایت سریع، رسانه های مکتوب محلی این کشور همچنان تعطیل می باشند، در حالی که رسانه های رادیویی، برخی پایگاه های اینترنتی و شبکه های تلویزیونی تحت کنترل و سیطره نیروهای حمایت سریع قرار دارند. وی افزود: «این جنگ تأثیرات جدی بر روزنامه نگاران زن داشته است و باعث شده آنان از محیط کاری خود خارج شوند و در شرایط اقتصادی و اجتماعی نامطلوب به آوارگی و پناهندگی کشیده شوند.»

 

 

 مشاعر یونس، روزنامه نگار برجسته، تشریح نمود که از زمان آغاز درگیری‌های نظامی، وی مشغول به ثبت و گزارش موارد نقض حقوق زنان، پرونده‌های افراد مفقودالاثر، و تبعات بهداشتی و انسانی این جنگ بر شهروندان داخل کشور سودان می‌باشد. او همچنین به وضعیت پناهندگان سودانی در کشورهای همسایه نظیر اوگاندا، مصر، جنوب سودان و چاد نیز توجه ویژه‌ای دارد.