سکوت اجباری؛ امتناع زنان تونسی از روایت رنج‌هایشان
عدم تمایل زنان به روایت مشکلاتشان در رسانه‌ها، چالشی جدی برای خبرنگاران زن در مناطق داخلی تونس ایجاد کرده است. این مشکل در پوشش موضوعات حساسی چون خشونت خانگی، سوءاستفاده و آزار، نمود بیشتری دارد.
اخلاص حمرونی
تونس - فشارهای اجتماعی و حاکمیت نگرش مردسالارانه، عملاً امکان حضور زنان در رسانه‌ها برای بیان مشکلات و یافتن راه‌حل را از بین برده است. این وضعیت باعث شده بسیاری از خبرنگاران زن نتوانند به مسائل زنان بپردازند.
زندگی در مناطق داخلی تونس برای زنان با دشواری‌های فراوانی همراه است. از یک سو شرایط سخت محیطی و از سوی دیگر فرهنگ مردسالار، آنها را در چنبره باورهای محدودکننده اجتماعی گرفتار کرده است؛ باورهایی که نه تنها آنها را از حقوق اولیه‌شان محروم می‌کند، بلکه به گسترش خشونت جنسیتی نیز دامن می‌زند.
منال بالطایع، خبرنگار تونسی مستقر در استان قصرین، از دشواری‌های پوشش خبری مسائل زنان می‌گوید: «برای تهیه گزارش درباره خشونت یا دیگر مسائل زنان، با کمبود جدی اطلاعات روبرو هستیم. حتی در موارد قانونی هم دسترسی به آمار و جزئیات بسیار دشوار است. اطلاعات موجود گرچه معتبر، اما بسیار محدود است.»
او از چالش بزرگتری هم پرده برمی‌دارد که خود زنان هستند: «وقتی می‌خواهیم درباره موضوعاتی مثل خشونت، حقوق زنان یا مشارکت سیاسی آنها گزارش تهیه کنیم، با مقاومت خودشان روبرو می‌شویم. حتی زنانی که به اهمیت این مسائل واقف‌اند، از بیان دیدگاه‌ها و تجربیاتشان سر باز می‌زنند.»
منال بالطایع درباره علت این امتناع توضیح می‌دهد: «فضای بسته و مردسالار جنوب و مرکز تونس، امکان هرگونه حضور رسانه‌ای را از زنان سلب کرده است. آنها نمی‌توانند علناً از مشکلاتشان بگویند یا هویتشان را آشکار کنند.» او می‌افزاید: «ما به‌عنوان خبرنگار، با درک این شرایط دشوار، برای مصاحبه به آنها فشار نمی‌آوریم و به انتقال غیرمستقیم صدایشان بسنده می‌کنیم.»
ترس از خشونت مضاعف، مهمترین عامل سکوت زنان در برابر آزارهاست. آنها می‌دانند اگر علیه خشونت‌های خانوادگی از سوی همسر، پدر یا برادر سخن بگویند، با واکنش‌های شدیدتری روبرو خواهند شد. فرهنگ حاکم بر مناطق سنتی تونس، خشونت علیه زنان را امری طبیعی و اجتناب‌ناپذیر جلوه می‌دهد. در نتیجه این عادی‌سازی، به‌ویژه در روستاها و شهرهای کوچک مرکزی و جنوبی کشور، خشونت به شکلی پنهان اما فراگیر در حال گسترش است.
همچنین هناء کاروس، خبرنگار رادیو «موزاییک» در استان‌های توزر و قبلی جنوب تونس، از موانع دوگانه در پوشش خبری مسائل زنان می‌گوید. از یک سو، نهادهای رسمی از ارائه آمار و اطلاعات طفره می‌روند و برای هر گزارشی درخواست مجوز می‌کنند. از سوی دیگر، خود زنان نیز تمایلی به بازگویی مشکلاتشان در رسانه‌ها ندارند و از هرگونه مصاحبه یا ضبط صدا و تصویر خودداری می‌کنند.
او تجربه‌های تلخی از مصاحبه با قربانیان خشونت دارد: «زنان ابتدا داستانشان را می‌گویند، اما به محض درخواست ضبط صدا یا تصویر، عقب می‌کشند. نهایتاً راضی می‌شوند با نام مستعار و پنهان کردن هویتشان، روایتشان منتشر شود. حتی آنهایی که به تصویربرداری رضایت می‌دهند، می‌خواهند صدایشان تغییر کند یا از زاویه‌ای فیلمبرداری شوند که قابل شناسایی نباشند. ترس از انگ اجتماعی در این جامعه بی‌رحم، دلیل اصلی این پنهان‌کاری است.»
الفه خصخوصی، روزنامه‌نگار فعال در حوزه زنان در استان سیدی بوزید، تجربیات مشابهی دارد. او می‌گوید حتی زنانی که ابتدا به مصاحبه و تصویربرداری رضایت می‌دهند، بعداً از ترس واکنش خانواده، خواستار عدم انتشار می‌شوند. به گفته او، این ترس و خودسانسوری تنها مختص زنان کم‌سواد نیست و در میان تحصیل‌کرده‌ها نیز رایج است.
خبرنگاران زن تونسی بر این باورند که مسائل زنان باید عمیق‌تر و گسترده‌تر در رسانه‌ها بازتاب یابد. آنها تأکید می‌کنند که شکستن سکوت و طرح علنی این موضوعات در تریبون‌های رسانه‌ای، گام نخست در مسیر تغییر است. به باور آنها، تنها با آگاهی‌بخشی مستمر می‌توان زنان را به رهایی از سلطه مردسالارانه تشویق کرد تا با غلبه بر ترس‌های اجتماعی، صدای خود را بلند کنند و برای احقاق حقوق از دست رفته‌شان برخیزند.