شکاف اجتماعی و بیماری‌های روانی: پیامدهای پنهان
کلینیک‌های روانپزشکی در سودان مملو از بیمارانی است که از اختلالات روانی رنج می‌برند. این وضعیت پیامد مستقیم درگیری‌هایی است که بیش از یک سال پیش در این کشور آغاز شده و علی‌رغم شرایط دشوار موجود، تبعات منفی قابل توجهی بر جمعیت بر جای گذاشته است.
آيە إبراهيم
سودان- منازعات در سودان آسیب‌ها و خسارات جسمی و روانی طولانی‌مدتی بر ساکنان تحمیل کرده است. این امر علاوه بر تشدید فقر، سوء تغذیه، زوال اقتصادی و مشکلات روانی-اجتماعی بوده که در میان آنها، اختلالات روانی ناشی از آسیب‌های جنگی برجستگی خاصی دارد.
در یکی از مراکز درمانی روانپزشکی، آوارگانی از پایتخت خارطوم، متشکل از گروه‌های سنی متنوع، در انتظار نوبت مشاوره با متخصص روانپزشکی هستند. وجه اشتراک این افراد، بروز ناگهانی علائم اضطراب و تنش است. علاوه بر این، تجربه مداوم صدای تیراندازی و توپخانه در تمام ساعات شبانه‌روز منجر به اختلال در الگوی خواب آنها شده است. علی‌رغم اسکان در منطقه‌ای امن، پژواک صدای درگیری‌ها همچنان در ذهن این افراد باقی مانده است.
ن.ع از تجربیات شخصی خود و خانوادەاش می‌گوید و اظهار می‌دارد که در یک روز، به طور ناگهانی متوجه وضعیت غیرعادی مادر و خواهر خود شد. آنها به صورت خودگویی صحبت می‌کردند و تمام گفتارشان حول محور گلوله، ارتش و نیروهای پشتیبانی سریع می‌چرخید، در حالی که علائم ترس و وحشت به وضوح در رفتارشان مشهود بود. وی اشاره می‌کند که تلاش‌هایش برای برقراری ارتباط با آنها بی‌نتیجه ماند و حتی مورد شناسایی قرار نگرفت. پس از اطلاع‌رسانی به سایر اعضای خانواده، توصیه شد که آنها را نزد یک متخصص روانپزشکی ببرد. (ن.ع) اضافه می‌کند: «در ملاقات با پزشک، درمان آنها آغاز شد و متخصص اذعان داشت که موارد مشابه متعددی را مشاهده کرده است.»
اسیله محمد عثمان، متخصص روانشناسی، اظهار می‌دارد که شهروندان سودان به طور ناگهانی با وقوع جنگ و صدای مهیب توپخانه‌ها از خواب برخاستند، امری که منجر به سلب امنیت آنان گردید که دشوارترین تجربه‌ای است که یک فرد می‌تواند با آن مواجه شود. وی می‌افزاید که افرادی در کشور دچار آنچه به عنوان آسیب روانی شناخته می‌شود، شده‌اند که ناشی از تأثیر عوامل خارجی بر انسان است.
اسلیە عثمان خاطرنشان می‌سازد که مردم سودان تحت تأثیر منازعات قرار گرفته و زندگی‌شان دستخوش تغییر شده است. بسیاری از آنان به مناطق دیگر مهاجرت اجباری داشته‌اند و با تفاوت‌هایی در محیط جدید مواجه شده‌اند که بر زندگی‌شان تأثیر گذاشته و دچار شوک ناشی از عدم سازگاری محیطی گشته‌اند، که یکی از اختلالاتی است که انسان می‌تواند با آن روبرو شود.
وی توضیح می‌دهد که بیشترین گروهی که در معرض شوک قرار گرفته‌اند زنان هستند، زیرا از حساسیت عاطفی بیشتری برخوردارند و پذیرش شرایط جنگی برای آنان دشوار بوده است. علاوه بر این، جوانان نیز به دلیل از دست دادن چشم‌انداز آینده و عدم پذیرش زندگی جدید، آسیب دیده‌اند که منجر به افزایش میزان اعتیاد در راستای سازگاری با محیط جدید شده است.
اسیله عثمان اذعان می‌دارد که میزان ابتلا به افسردگی و خودکشی اخیراً افزایش یافته است. وی اشاره می‌کند که متخصصان پزشکی تلاش می‌کنند از طریق خطوط تماس و ارائه خدمات مشاوره به بیماران یاری رسانند. اسلیە عثمان در پایان تصریح می‌کند: «سودان به کانون اختلالات روانی مبدل گشته است و در سال گذشته بالاترین میزان افسردگی در کشور به ثبت رسیده است.»
علی‌رغم این واقعیت که اختلالات روانی از جمله بیماری‌هایی هستند که مستلزم مداخله متخصصان روانپزشکی می‌باشند، مشاهده می‌شود که جامعه سودان از مراجعه به روانپزشک در صورت ابتلای یکی از اعضای خانواده به بحران روانی امتناع می‌ورزد. این امر ناشی از این تصور نادرست است که مراجعه‌کنندگان به روانپزشک در زمره افراد «مجنون» قرار می‌گیرند و چنین اقدامی موجب انگ اجتماعی برای خانواده محسوب می‌شود.
از سوی دیگر، تقوی مبارک عبدالعاطی، متخصص مددکاری اجتماعی، اظهار می‌دارد که منازعات آثار کوتاه‌مدت و بلندمدتی بر جای می‌گذارد و بر افراد و خانواده‌ها که بافت اجتماعی کشور را تشکیل می‌دهند، تأثیرگذار است. وی خاطرنشان می‌سازد که جنگ موجب آوارگی تعدادی از خانواده‌ها به نزد اقوام در استان‌های دیگر و اسکان مشترک در یک واحد مسکونی شده است. این امر منجر به ازدحام منازل و بروز اصطکاک و مشکلات بین خانواده‌ها گردیده است، زیرا هر فرد و خانواده دارای مفاهیم و عادات متمایزی می‌باشند. این مسئله باعث از هم گسیختگی خانواده‌ها، تضعیف روابط بین افراد و افزایش میزان طلاق شده است.
علاوه بر این، افزایش موارد ابتلا به بیماری‌های روانی، به ویژه افسردگی و شکاف اجتماعی که بر افراد جامعه مستولی شده، از برجسته‌ترین پیامدهای منازعات در سودان به شمار می‌رود.
با وجود تمامی این شرایط، جامعه سودان تلاش می‌کند تا انسجام خود را حفظ نموده و با این تغییرات سازگاری یافته و آنها را بپذیرد. علی‌رغم اینکه مردم به طور ناگهانی با این وضعیت مواجه شدند، اما هنوز امید در میان آحاد جامعه وجود دارد که راهکارهای فوری برای خاتمه دادن به منازعات یافت شود و امنیت و ثبات به سودان بازگردد. این امر می‌تواند بر جامعه تأثیر مثبت گذاشته و موجبات بهبود و سلامت مجدد آن را فراهم آورد.