هاوژین شیخی

سنه- زنان و مردان در فرآیند جامعه پذیری نقش‌‌های جنسیتی متفاوتی را دریافت می‌کنند، حتی رفتار والدین با فرزندان متأثر از کلیشه‌های جنسیتی است، بسیاری از جامعه شناسان بر این باورند که کلیشه‌های جنسیتی منشأ نابرابری‌های جنسی است.

خانواده مهمترین عامل نهادینه کردن کلیشه‌های جنسیتی است، این کلیشه‌ها باعث تقسیم کار جنسیتی می‌شود، حتی مشاغل هم بر اساس جنسیت تقسیم می‌شوند، رشته‌های تحصیلی و مشاغل بر همین اساس مردانه و زنانه تلقی می‌شوند. رانندگی در جامعه ما هنوز کار مردانه اس محسوب می‌شود، اما چه بخواهیم چه نخواهیم رانندگی زنان مصداق بارز یک شروع سخت اما به سرعت همه‌گیر است. نگاه‌های جنسیتی نسبت به رانندگی زنان همیشه قدرت بیشتری داشته، تا حدی که تجربه برخی زنان از ناامنی روانی در حین رانندگی حکایت می‌کند. در همین رابطه با رویا رجبی فعال حقوق زنان گفت‌و گویی داشتیم .

 

 «اجتماع موجب می‌شود که دو جنس گرایش‌های متفاوت پیدا کنند»

رویا رجبی در ابتدا می‌گوید: بە نظر من رانندگی یک مهارت اکتسابی است، دو جنس در اساس با هم هیچ تفاوتی ندارند، بلکه اجتماع موجب می‌شود که آن‌ها گرایش‌های متفاوت پیدا کنند و به زمینه‌های مختلف سوق داده شوند. نگاه جنسیتی  قبل از اینکه کودک متولد شود شروع می‌شود، یعنی به محض اینکه جنسیت کودک مشخص شد همه چیز یا پسرانه می‌شود، یا دخترانه، رنگ‌ها، لباس‌ها، لالایی‌ها، قصه‌های شبانه و اسباب‌بازی. در نظر ما اسباب بازی‌ها صرفاً وسیله‌ای برای سرگرم کردن کودک است. در واقع کودک را برای نقش‌هایی که از او انتظار می‌رود آماده می‌کنند، اگر فکر می‌کنید مردها رانندگان بهتری هستند به این خاطر است که آنها رویای راننده شدن و ماشین واقعی را از کودکی در سر می‌پروراندند. کلیشه‌های جنسیتی هم یکی از تأثیرگذارترین عواملی است که  کودک را برای نقش‌های مردانه و زنانه آماده می‌کند. پس نگاه جنسیتی به رانندگی زنان نیز از جنس همین نگاه است، هرچند امروزه رانندگی در بین زنان بسیار زیاد است و زنان توانسته‌اند که این کلیشه‌ها را از بین ببرند. اما هنوز هم حس ناامنی که زنان در رانندگی دارند به خاطر رفتارهای رانندگان مرد و متلک گویی همچنان وجود دارد.

 

«مردان بیش از زنان در معرض تصادفات رانندگی هستند»

رویا در ادامه صحبت‌های خود می‌گوید: خاستگاه رفتارهای پرخاشگرانه و تهاجمی پیش‌زمینه‌های ذهن مردانی است که رانندگی را حق جنسیتی خود و عملی مردانه می‌پندارند و زنان راننده را به چشم متعرضانی می‌نگرند که به قلمرو آنان وارد شده‌اند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد پایبندی زنان به برخی از قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی همچون ایستادن پشت چراغ قرمز، پرهیز از بوق‌ زدن بی‌مورد و رعایت حق تقدم عابران پیاده بیش‌تر از مردان است. اما عده‌ای از مردان مراعات این قوانین را از سوی زنان، ناشی از ترس و ضعف آنان ارزیابی می‌کنند. در مقابل اگر همین قوانین از سوی یک راننده مرد رعایت شود، به چشم همجنسان او نشانه مردانگی و فرزانگی او تلقی می‌شود.

وی در ادامە افزود: بررسی آمار سوانح رانندگی در بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایالات متحده، اروپا، آسیا و آفریقا بیانگر آن است که مردان بیش از زنان در معرض تصادفات رانندگی هستند. هرچند که تصادفات جاده‌ای در تمامی سنین اتفاق می‌افتند، اما در تمامی کشورها رانندگان مرد درصد بیشتری از تصادفات را به خود اختصاص می‌دهند. بحث  رانندگی زنان سال‌هاست داغ است و از وقتی زنان ترس را کنار گذاشتند و به جمع راننده‎های مرد که سال‌ها در خیابان‌ها یکه تازی می‌کردند اضافه شدند، برجسته‌تر شده  شد.

وی می‌گوید؛ مردها هنوز اصرار دارند رانندگی یک مهارت «مردانه»است و زن‌ها اصلا برای اینکه در یک خیابان شلوغ پارک دوبل کنند خلق نشده‌اند، با اینکه سال‌هاست روز به روز برتعداد ز‌ن‌های راننده اضافه می‌شود اما هنوز وقتی صحبت رانندگی می‌شود مردان بادی به غبغب می‌اندازند و درباره رانندگی زنان  بیانیه صادر می‌کنند.

رانندگی یک رفتار اجتماعی است و رعایت قانون و نظم، بخشی از مهارت رانندگی است. رفتار رانندگی یک نفر، رفتارهای رانندگی دیگران را متأثر می‌کند. علاوه بر آن، معطوف به نظم و قواعد اجتماعی است. متأسفانه در ایران، سالانه حدود۸۰۰ هزار تصادف رخ می‌دهد وتلفات جانی و مالی سنگینی در پی دارد وطبق گزارش‌های پلیس، تقریباً در همه موارد، مردان رانندگی کرده اند.

سروه.م یکی از زنان راننده است که در این باره از تجربیات خود می‌گوید: حس ناامنی در بین زنان شاغل به خصوص زنانی که رانندگی می‌کنند، همیشگی است. شما نمی‌توانید اطمینان خاطر داشته باشید که هیچ مشکلی پیش نمی‌آید. هرچند واقعا نگاە زنان بسیار تغییر کردە است و زنان با باور و اعتماد بە نفس و مهارت رانندگی می‎کنند و حتی نگاه مردان هم به رانندگی زنان تغییر کرده، به نظر من به سطح فرهنگ و شخصیت هر فرد بستگی دارد اما بارها و بارها مردانی سوار خودرو من شده‌اند و فکر کرده‌اند که مجرد هستم و برای امرار معاش کار می‌کنم و پیشنهادهای نامربوط داده‌اند. به همین خاطر دیگر خیلی کم پیش می‌آید مسافر مرد قبول کنم.

او می افزاید: متأسفانه این فرهنگ که زن متأهل نباید چنین شغل‌هایی داشته باشد بسیار آزار دهنده است. ما هنوز درگیر این موضوع هستیم که وقتی با سرعت مطمئن رانندگی می‌کنیم رانندگان دیگر با الفاظ ناشایست ما را خطاب قرار می‌دهند و می‌گویند بهتر است برگردی به آشپزخانه. دیگر رانندگی زنان جامعه نه یک پدیده ویژه، بلکه به یک روزمره معمول بدل شده است.  وقتی در لاین خودم حرکت می‌کنم، از پشت سر مدام بوق ممتد می‌زنند تا با سرعت جلو بزنند و لاین عوض کنند و اگر با بازی آنها پیش نروی، تحقیر می‌شوی و اگر هم آنها را همراهی کنی باید با خطر تصادف دست‌و‌پنجه نرم کنی... بارها برای من پیش آمده که هنگام پارک دوبل که فقط چند ثانیه وقت می‌گیرد توهین و تحقیر شدم، اما همین مقدار زمان ولی با راننده مرد شرایط را متفاوت می‌کند، چون همه حتی گاهی رانندگان زن حق بیشتری برای مردان قائل هستند.

بنابه چنین دلایل و دیدگاهی که از سوی مردان در جامعه به زنان اعمال می­گردد بایست ما زنان برای تغییر چنین نگرش و عملکردهای رفتاری و زبانی از سوی جامعه بویژه مردان تلاش خویش را بیشتر نماییم.