لارا گوهری

مهاباد- انسان با زبان به بیان احساسات و تفکرات خویش می‌پردازد و بدین ‌وسیله با محیط اطراف رابطه برقرار می‌کند. زبان مادری اولین زبانی است که انسان آن را از بدو تولد فرامی‌گیرد و سپس از آن استفاده می‌کند لذا زبان مادری در آموزش و یادگیری نقش مهمی داشته است و توجه به آن می‌تواند پیشرفت چشم‌گیری در افزایش سطح علم و پیشرفت تحصیلی و روحیه‌ی کودکان و نوجوانان داشته باشد و تأثیر آن به‌عنوان بخشی از هویت شخصی و جمعی بر آینده و تصمیمات فرد تأثیرگذار است.

در این راستا به مناسبت روز جهانی زبان مادری با شیوا سلطان‌پور روانشناس و دانشجوی دکتری روانشناسی تربیتی گفت‌وگویی داشتەایم.

 

-آیا تحصیل به زبان مادری می‌تواند بر پیشرفت تحصیلی و ابعاد آموزشی کودکان مؤثر باشد؟

آموزش به زبان مادری نقش مهمی در یادگیری سواد خواندن و نوشتن دارد و همچنین بر اساس مستندات می‌تواند سبب ایجاد علاقه‌ی بیشتر به حضور در کلاس و مدرسه شود و میزان ترک و تحصیل و بی‌سوادی را به‌شدت کاهش می‌دهد. یادگیری خواندن و نوشتن به زبان مادری می‌تواند اعتماد به ‌نفس کودک را افزایش دهد و همین افزایش اعتماد به ‌نفس سبب افزایش سرعت فراگیری دروس می‌شود چراکه کودک با زبانی مشغول سواد آموزی است که از ابتدای تولد و حتی درشکم مادر با آن آشنا بوده است.

 

-آیا صحبت به زبان مادری را بر سلامت روان کودک مؤثر می‌بینید؟

یادگیری به زبانی غیر از زبان مادری گاهی می‌تواند برای کودک اضطراب‌آور باشد و به توانایی‌ یادگیری او آسیب وارد کند. این آسیب هنگامی افزایش می‌یابد که معلم نیز زبان‌ اصلی‌اش زبان مادری کودک نباشد‌. گاهی حضور کودک به‌خصوص دانش آموزان کلاس اولی و دومی در کلاسی که معلم به زبان دوم تدریس می‌کند و زبان مادری هیچ استفاده‌ای ندارد سبب می‌شود کودک از درس دوری کند و به‌نوعی بیزاری از درس و اضطراب را در کودک ایجاد می‌کند که تأثیر آن بر آینده‌ی تحصیلی کودک غیر قابل ‌چشم‌پوشی است. گاهی آموزش به زبانی غیر از زبان مادری موجب پدیده‌ای با عنوان تحلیل رفتن زبان اول و لالی انتخابی در این زبان می‌شود که نیاز به روان‌درمانی و دارو پیدا می‌کند.

کودکانی که در زبان مادری و زبان اول خود پایه‌های قوی‌تری دارند درک بهتری از خود و جایگاه خود در جامعه دارند. زبان مادری نقش مهمی در رشد هویت شخصی، اجتماعی و فرهنگی دارد و به همین دلیل است زبان مادری به شخص در هر‌‌ بُعدی هویت می‌بخشد و بر تمامی جنبه‌های زندگی او تأثیرگذار است.

 

-بعضی از والدین برای جلوگیری از آسیب‌های ممکنه‌ی تحصیلی از کودکی با زبانی غیر از زبان مادری کودک، با او صحبت می‌کنند. آیا این کار سودمند است؟

ایزوله کردن زبان مادری و یادگیری زبان دوم قبل از رفتن به مدرسه می‌تواند بر مهارت‌های شناختی کودک تاثیرمنفی برجای بگذارد و همچنین می‌تواند سبب تأخیر و اختلال در یادگیری زبان دوم شود.‌ کودکانی که از آموزش چندزبانه بر محور زبان مادری بهرەمند می‌شوند در زبان دوم خود بهتر عمل می‌کنند تا کودکانی که در آموزش آن‌ها زبان مادری به‌کل نادیده گرفته می‌شود‌. زبان تفکر، استدلال و گفت‌وگوهای درونی همواره زبان مادری است و تغیر نمی‌یابد چراکه حتی در طی حاملگی مادر نیز جنین با آن زبان آشنایی پیدا می‌کند.

یادگیری موفق زبان مادری و افزایش مهارت در آن سبب موفقیت در یادگیری و استفاده از سایر زبان‌ها می‌شود‌ و محدود کردن و حذف آن آثار غیرقابل جبرانی برجای می‌گذارد.

 حمایت از زبان مادری به معنای نادیده انگاری زبان‌های دوم و سوم نیست زیرا یادگیری سایر زبان‌ها در عصر حاضر لازم و ضروری ست و تک‌زبانه بودن به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌گردد اما لازمه‌ی مهارت‌یابی در سایر زبان‌ها مهارت در زبان مادری است. همچنین آموزش و حفظ زبان مادری برای حفظ فرهنگ آن زبان لازم و ضروری است.

 

-چه روشی برای تقویت زبان مادری وجود دارد؟

وقت‌گذرانی با کودک و صحبت به زمان مادری، خواندن شعر و قصه و استفاده از اصطلاحات و بحث و گفت‌وگو به زبان مادری و همچنین استفاده از فیلم و زنجیره کودکانه در تقویت و ترویج زبان و همچنین تشویق کودک مفید خواهد بود.