سارا محمدی

 

مرکز خبر- ختنه در زنان شامل تمام اقداماتی است که منجر به جداسازی بخش یا تمامی قسمت‌های خارجی دستگاه تناسلی زنان شده و یا به عبارت دیگر وارد کردن هرگونه آسیب به دلایل غیرپزشکی به این ناحیه و برداشتن بخشی یا تمامی ارگان‌های جنسی خارجی زنان است. ختنه‌ی زنان ریشه‌های اجتماعی، فرهنگی و مذهبی دارد. براساس گزارش صندوق بین‌المللی اورژانس کودکان سازمان ملل متحد بیش از ٢٠٠ میلیون زن در ٣٠ کشور مختلف ختنه شده‌اند و هر ساله ٣ میلیون زن دیگر با فرآیند ناقص‌سازی جنسی روبرو می‌شوند. ختنه‌ی دختران معمولاً از سن نوزادی تا ١۵ سالگی انجام می‌شود.

ختنەی زنان در بسیاری از جوامع از جملە آفریقا، آمریکای جنوبی و خاورمیانه انجام می‌شود. عمل ختنه‌ی زنان در کوردستان نیز مانند سایر کشورهای خاورمیانه انجام می‌گیرد و این عمل تأثیرات زیادی بر ذهن، شخصیت، زندگی و روان زنان داشته است. رسمی غلط که برابر است با نابودی میلیون‌ها زن در سراسر کوردستان و جهان.

خبرگزاری زن با چند نفر از زنان قربانی ناقص‌سازی جنسی در روژهلات کوردستان مصاحبه انجام داده و آنان این‌گونه شرح حال خود را بیان کردند.

 

هنوز معتقد است کە ختنە میل جنسی زن را کنترل می‌کند!

والیه. م زنی ۶٧ ساله است که عمل ختنه‌ی زنان را انجام می‌داده و در حال حاضر به قول خودش دیگر توانایی انجام این کار را ندارد. از وی درباره‌ی فلسفه و دلایل این عمل سؤال پرسیدم، اینگونه پاسخ داد: من دلیل اصلی این کار را نمی‌دانم ولی از مادر و مادربزرگم این کار را آموخته‌ام. آن‌ها هم این کار را انجام می‌دادند، می‌گفتند دختری که ختنه نشود غذایی که درست می‌کند، خوردنش حلال نیست و بچه‌ای هم که به دنیا می‌آورد نیز حلال‌زاده نیست. من از مادرم اینگونه آموخته‌ام هر کسی که مسلمان است باید این‌کار را انجام دهد و اگر زنی دخترانش را ختنه نکند گناهش بر گردن مادرش است.

وی درباره‌ی این‌که تاکنون چند دختر را ختنه کرده این‌گونه می‌گوید: به درستی یادم نیست ولی شاید بیش از هزار دختر را در سنین ١ ساله تا ١٣- ١۴ ساله ختنه کرده‌ام. برای هیچکدامشان هم مشکلی پیش نیامده است. من خودم ۵ تا دختر دارم همه‌شان را ختنه کرده‌ام.

والیه. م در ادامه‌ی صحبت‌هایش که باور و اعتقادش را نشان می‌دهد می‌گوید: با بریدن قسمتی از آلت زنانه، خودم و مادر دختر و کسانی که آن‌جا حضور داشتند صلوات می‌فرستادیم. به مادر دختر هم گوشت بریده شده را نشان می‌دادم تا نشان دهم که کارم را انجام داده‌ام. وی درباره‌ی وسیله‌ای که با آن ناقص‌سازی جنسی را انجام می‌داده (البته به قول خودش سنت و شریعت اسلام را انجام داده است) می‌گوید: من با تیغ و مقداری خاکستر چوب این کار را انجام می‌دادم. آن زمان که داروی بی‌حسی نبود چند نفر و مادر دختر دست و پای او را نگه می‌داشتند که تکان نخورد و من با تیغ یک مقدار از آلت زنانه‌اش را می‌بریدم و بعد روی زخم خاکستر می‌ریختم.

این زن ۶٠ ساله به این کار خود افتخار می‌کند و می‌گوید: من از کسی پول نمی‌گرفتم، این کار را در راه خدا انجام می‌دادم. مردم هم از کار من تشکر می‌کردند، چون زنان زیادی نبودند که ختنه انجام بدهند. وی در ادامه افزود: در حال حاضر این نسل جدید دیگر اجازه نمی‌دهند که دخترانشان ختنه شوند، نمی‌دانند که چه گناه بزرگی می‌کنند. دختر اگر ختنه نشود و به بلوغ برسد خدا می‌داند که چه کارهایی می‌کند. میل جنسی‌شان آنقد زیاد است که نمی‌شود کنترلشان کرد. پیامبر و خدا برای دستور این‌کار حتماً دلیلی داشتند که دستورش را داده‌اند.

 

«من جهنم را تجربه کرده‌ام، اجازه نخواهم داد دخترانم آن را تجربه کنند»

پریسا. ع یکی از دختران والیه. م است که قربانی افکار پوچ و پوسیده‌ی مادرش شده است. وی که ازدواج کرده و یک پسر ٩ ساله  و یک دختر ٣ ساله هم دارد، هنگام صحبت‌های مادرش حضور دارد ولی حرفی نمی‌زند. وقتی پای درد و دل او می‌نشینم، می‌گوید: مادرم افکارش قدیمی است نمی‌شود کاریش کرد ولی نمی‌داند با این کارش زندگی همه‌ی دخترانی را که ختنه کرده است، نابود و ویران کرده است. من یکی از کسانی هستم که قربانی شده و مشکلات زیادی در زندگی مشترک با همسرم دارم.

وی درباره‌ی این‌که چه خاطره‌ای از ختنه کردن خود دارد، می‌گوید: من اصلاً یادم نمی‌آید که کی ختنه شده‌ام، مادرم می‌گوید وقتی دو ساله‌ بوده‌ام من را ختنه کرده است. بدن کودک دوساله را بریدن درحالی که بدنش حتی رشد هم نکرده یک جنایت است. جنایتی که در حق میلیون‌ها دختر مثل من انجام شده و آن‌ها هم حتماً مثل من مشکلات زیادی دارند. وی در ادامه افزود: من در هنگام برقراری رابطه‌ی جنسی با همسرم مشکلات زیادی دارم، همه‌ی دعواهای من و همسرم نیز سر همین سردی من است. من از هر ده رابطه‌ی جنسی که با همسرم دارم، یک‌بار هم ارضاء نمی‌شوم. تمایل کمی به برقراری رابطه‌ی جنسی دارم و این در زندگی‌ام مشکلات زیادی ایجاد کرده است. خانواده‌ام همیشه می‌پرسند چرا با همسرت اینقدر مشکل دارید و دعوا می‌کنید، شما که مشکلی ندارید، خانه دارید، ماشین دارید، ٢ تا بچه‌ی سالم دارید دیگر چه مشکلی دارید و من در جواب سؤالشان فقط سکوت می‌کنم، سکوت و دیگر هیچ....

پریسا.ع در ادامه‌ی صحبت‌هایش افزود: حتی اگر ده تا دختر هم داشته باشم، اجازه نمی‌دهم یکی از آن‌ها ختنه شوند حتی اگر به جهنمم فرستاده بشم. من خودم جهنم را در این زندگی تجربه کرده‌ام دیگر اجازه نمی‌دهم دخترانم این را تجربه کنند.

مریم‌. م ٣١ ساله که ازدواج کرده و یک پسر ۶ ساله دارد، درباره‌ی خاطرات ختنه کردن خود این‌گونه می‌گوید: من ختنه نشدم ولی در کودکی تا مرز ختنه شدن پیش رفتم. خانه‌مان در روستا بود و همه‌ی دختران هم سن من ختنه شده بودند و به این کار خود افتخار می‌کردند. به خوبی یادم می‌آید، کلاس دوم ابتدایی بودم که مادرم گفت بیا برویم خانه‌ی خالە شوکت(میم شوکت)، من هم خوشحال بودم که من را با خود می‌برد، بعد مادرم رفت و از توی جی‌نان(جایی که زنان روستایی نان می‌پزند) یه کم خاکستر چوبی که با آن نان پخته بود را در یک نایلون ریخت و گذاشت در جیب کَوایش (لباس کوردی زنانه که روی کراس پوشیده می‌شود). وارد خانه‌ی میم‌ شوکت که شدیم مادرم پرسید، کسی خانه نیست و او هم پاسخ داد، نه کسی خانه نیست بفرمایید بنشینید. بعد مادرم از جیبش خاکستر و یک تیغ بیرون آورد و داد به میم شوکت. مریم.م در ادامه‌ی صحبت‌هایش افزود: مادرم گفت مریم جان زود باش شلوارت و در بیار تا کسی از مردان خانه برنگشته‎اند. آن وقت بود که فهمیدم قرار است با من چکار کنند. آنقدر ترسیده بودم که تا توان داشتم جیغ می‌زدم و داد و هوار کردم که من نمی‌خواهم بدنم را ببرید. آنقدر دست و پا زدم که اجازه ندادم ختنه‌ام کنند. هنوز هم به خوبی آن روز را به یاد دارم و هر وقت یادم می‌آید ترس آن روز بدنم را می‌لرزاند. هرجایی که تیغ می‌دیدم، می‌ترسیدم.

 

کودک‌همسری که قربانی ناقص سازی جنسی شده است

زینب. م ۴١ ساله یکی دیگر از زنانی است که قربانی ناقص سازی جنسی(ختنه) و کودک‌همسری شده است. وی داستان زندگی خود را این‌گونه بازگو می‌کند: در روستا شانه به شانه‌ی مردان خانواده کارهای کشاورزی را انجام می‌دادیم اما هیچوقت نگاه یکسانی به دختران و پسران خانواده نداشتند. دختران را در خانه رهگذرانی می‌دانستند که هرچه زودتر باید ازدواج کند و برود. روزی که ختنه شدم را نیز به خوبی به یاد دارم، تا کلاس پنجم گذاشتند درس بخوانم، برادران بزرگتر و پدرم می‌گفتند چه معنی دارد که دختر درس بخواند در حالی که در آخر فقط کارش بچه‌داری و خانه‌داری است. ١٢ سالم بود که مادرم یک روز مرا با خود به روستای دیگری که نزدیک روستای خودمان بود برد و ختنه کرد. حتی از ترس این‌که من را دعوا نکنند جرأت داد زدن هم نداشتم. ترس و وحشت آن روز را هیچوقت نمی‌توانم فراموش کنم ولی ما از همان دوران کودکی یاد گرفتیم که ساکت باشیم و روی حرف مردان و برادران نباید حرفی بزنیم. ١۶ سالم بود که ازدواج کردم آن‌هم با مردی که هیچ زیبایی ظاهری نداشت. الان هم که به آن روزها فکر می‌کنم نمی‌دانم که مادر و پدرم چگونه راضی شدند من را به این مرد بدهند. بعد از تولد اولین فرزندم در سن ١۶ سالگی فهمیدم همسرم معتاد است و تریاک مصرف می‌کند. همسرم کارگر نانوایی بود. بعد از فهمیدن این‌که معتاد است به خانه‌ی پدرم برگشتم ولی یک هفته نشده پدرم من را مجبور کرد که به خانه‌ی همسرم برگردم، پدرم می‌گفت تازه ازدواج کردی و بچه داری باید با همسرت بسازی درست می‌شود. شاید از زمان ازدواجم تاکنون بیشتر از ۵٠ بار به خانه‌ی پدرم بازگشته و قصد طلاق داشتم که هر بار با توسل به زور پدرم به خانه‌ی همسرم بازگشته و همچنان به زندگی با مردی که هیچ‌گونه حسی بهش ندارم زندگی می‌کنم. الان با گذشت ٢۵ سال از زندگی مشترکم هنوز همسرم معتاد است، دیگر عادت کرده‌ام. وی در رابطه با مشکلات جنسی با همسرش می‌گوید: من مشکلات زیادی با همسرم در برقراری رابطه‌ی جنسی دارم. به یاد نمی‌آورم در طول این ٢۵ سال زندگی چند بار در رابطه‌ی جنسی ارضا شده باشم، شاید انگشت‌شمار باشد.

 

«ختنه‌ی زنان نشأت گرفته از نگاه مردسالارانه در جامعه است»

بیان. م ٣٨ ساله یکی دیگر از قربانیان ناقص‌سازی جنسی است که روایت خود را این‌گونه آغاز می‌کند: حرفش را هم می‌زنید تمام بدنم می‌لرزد، پاهایم توان ایستادن را از دست می‌دهند. وی در ادامه می‌گوید: من تنها دختر خانه بودم و پنج برادر داشتم. پدرم عاشق بچه‌هایش بود و مادرم می‌گوید اجازه نمی‌داد ختنه‌ات کنم. می‌گفت دختر را ناقص می‌کنی که چی بشه. کلاس اول راهنمایی بودم که پدرم فوت کرد. مادرم بعد از شش ماه من را نزد یک زن برد که ختنه شوم، نمی‌دانم خودش که ختنه شده چه خوشی از زندگی دیده که من را هم وادار به این کار کرد. بزرگ بودم و حتی اجازه نمی‌دادم مادرم من را در حمام ببیند ولی مادرم من را به زور مجبور کرد جلوی دو تا زن خودم را لخت کنم. به خوبی یادم می‌آید درد زیادی داشتم، آن موقع زنانی که ختنه انجام می‌دادند معمولاً پیر بودند و سنتی این کار را از مادران و پیشینیان خود آموخته بودند و اصلاً بدن دختران را بی حس نمی‌کردند. شب که شد تب کردم، یادم می‌آید تب شدیدی داشتم. صبح که شد تبم کم نشد، مادرم مجبور شد من را به بهداری ببرد، به دکتر نگفت که ختنه‌اش کرده‌ام و تب کرده است، حالا دقیق نمی‌دانم یا رویش نشد چیزی بگوید یا به فکر می‌کرد که نباید به دکتر چیزی بگوید. دارو هم اثری نکرد. عصر حالم بدتر شد و مادرم این بار مرا پیش دکتر زنانه برد و گفت که ختنه‌اش کرده‌ام و دو روز است حالش بد است و تب دارد، تبش پایین نمی‌آید. دکتر گفت برو رو تخت بخواب و شلوارتو در بیار تا بیایم نگاه به بدنت بیندازم ببینم عفونت ندارد. در حال حاضر که من یک زنم و ٢ تا فرزند هم دارم وقتی به دکتر زنان مراجعه می‌کنم، شرم می‌کنم که کسی بدنم را ببیند، حالا به آن فکر کن که یک دختر ١٢ ساله چه حسی داشته باشد. دکتر زنان که بدنم را معاینه کرد شنیدم که به مادرم گفت این را که ناقص کرده‌ای چرا ختنه‌اش کردی، دست کی دادی که این کار را باهاش کرده، بدنش عفونت دارد و حتماً باید دارو مصرف کند. حالا به وضوح یادم می‌آید شرم و احساس نفرتی که آن روز حتی از مادر خودم پیدا کردم تاکنون همراهم است، مادری که حتی حاضر نیست انگشت فرزندش زخم شود، چگونه توانست این کار را با من بکند. هنوز هم از زنان پیر می‌ترسم. بعضی روزها هزاران نفرین نثار کسانی می‌کنم که این بلا را سرم آورده‌اند. دختران سرزمین من نباید این‌گونه تاوان افکاری که هیچ‌گونه پشتوانه‌ی پزشکی و مذهبی را ندارد پس بدهند. باید بتوانیم در آینده به فرزندانمان یاد دهیم که زنان هم مانند مردان حق زندگی دارند، حق لذت بردن از زندگی را دارند.

بیان. م در ادامه‌ی سخنان خود افزود: به نظر من این‌گونه افکار که در جوامع مختلف به ویژه در شهرهای روژهلات کوردستان میلیون‌ها زن را قربانی کرده‌اند، ناشی از نگاه مردسالارانه است، نگاهی که زنان را عامل اصلی گناه و همچنین عامل اصلی برانگیختن شهوت مردان می‌بینند و مادران ما نیز به جای مبارزه با آن، با این افکار همراهی کرده و آن را در کودکان و فرزندان خود نهادینه کرده‌اند.

 

«خودکشی و مشکلات روانی در زنان بیشتر از مردان است»

ختنه‌ی زنان و یا ناقص‌سازی جنسی در زنان علاوه بر ایجاد مشکلات جسمی (درد شدید، خونریزی، عفونت، مرگ، مشکلات ادراری، مشکلات قاعدگی، مشکلات جنسی و افزایش خطرات و پیامدهای زایمان و...)، آثار روانی شدیدی نیز به زنان وارد می‌کند. در این رابطه با سارا نادری یکی از روانشناسان بالینی مصاحبه‌ای انجام داده و اظهارات این روانشناس به شرح زیر است:

سارا نادری در ابتدای صحبت‌هایش درباره‌ی ختنه و ریشه‌ی آن توضیحاتی داده و گفت: با وجود این‌که زنان منطقه‌ی ما ختنه‌ی زنان را از سنت و شریعت دانسته و آن را واجب و شرعی می‌نامند، اما این‌گونه نیست. براساس کتب تاریخی خاستگاه این رسم غلط که به نام شریعت و دین انجام می‌شود از مصر باستان بوده است و چه ختنه‌ی زنان و چه ختنه‌ی مردان به مصر باستان برمی‌گردد و هیچ ربطی به دین اسلام ندارد.

 وی در ارتباط با تأثیرگذاری ختنه بر روح و روان زنان اینگونه می‌گوید: ختنه‌ی زنان اولین چیزی که نابود می‌کند رابطه‌ی مادر و کودک است. کودکی که مادر را پشیبان و مراقب همیشگی خود تصور می‌کند، زمانی که از مادر خود خیانت می‌بیند و زمانی که محتاج حمایت مادر است، تکه‌ای از بدنش را از او جدا می‌کنند و مادر سکوت می‌کند و به این کار راضی می‌شود، کودک اعتمادش را به مادر و حتی پدرش از دست داده و در بزرگسالی نمی‌تواند به راحتی به دیگران اعتماد کند. اگر به عمق وجود دخترانی که ختنه شده‌اند، رسوخ کنید می‌بینید با وجود این‌که مادرشان را دوست دارند، اما از این کار او ناراحت و دلگیر هستند و به راحتی نمی‌توانند درباره‌ی این عمل مادرشان صحبت کنند.

بە اعتقاد سارا نادری «دختران به دلیل بی‌اعتمادی به محیط خانواده‌ای که به اجبار آن‌ها را وادار به تحمل عملی دردناک کرده است، دچار افسردگی و اضطراب می‌شوند و در بیشتر موارد برای درمان به روان درمان نیاز پیدا می‌کنند و اگر این عارضه‌ی روانی درمان نشود در سنین بالاتر خود را نشان داده و آن‌چنان که در جامعه می‌بینیم آمار خودکشی و مشکلات روانی در بین زنان بیشتر از مردان است.»

وی در ادامه افزود: در برخی از موارد شدت شوک ناشی از درد و ترس حین ختنه آنقدر زیاد است که کودک دچار اختلال استرس پس از سانحه می‌شود. این اختلال بسیار جدی است و به اختلالات روانی دیگری نیز منجر خواهد شد.

این روانشناس در ادمه‌ی صحبت‌هایش افزود: مشکلات جسمی که ختنه در زنان ایجاد می‌کند، خود نیز مشکلات روحی و روانی زیادی در فرد ایجاد می‌کند. برداشتن کلیتوریس به عنوان عضوی که نقش زیادی در برانگیختن جنسی زنان ایفا می‌کند (در بیشتر موارد ختنه این عضو بدن زن برداشته می‌شود) باعث محدود شدن رابطه‌ی جنسی در زنان می‌شود و این مسئله در زندگی مشترک بین زوجین مشکلات زیادی را ایجاد کرده و این خود یکی از دلایل اصلی طلاق و جدایی عاطفی زوجین است.

 

«شخصیت‌های مذهبی در مساجد باید روشن‌گری کنند»

این روانشناس برای مبارزه با این فرهنگ اشتباه توصیه‌هایی ارائه داد و گفت: در هیچ جای قرآن و شریعت اسلام به ختنه‌ی زنان اشاره نشده است. اولین قشری که باید در این مورد موضع خود را بیان کنند، شخصیت‌های مذهبی هستند. درست است که ختنه‌ی دختران به دست زنان انجام می‌شود، اما پشتوانه‌ی آن افکار مردسالاری است که زنان را عامل اصلی گناه مردان می‌پندارند و زنان را به قول خودشان پاک می‌خواهند. شخصیت‌های مذهبی در مساجد باید روشنگری کنند و این فکر و ذهنیت را که اسلام به ختنه‌ی زنان دستور و فرمان داده است را رد کرده و به مردان یاد دهند که این کار برای زنان مشکلات متعددی را به همراه دارد.

یکی دیگر از راه‌حل‌های پایان دادن به ختنه‌ی زنان ارتقا سطح دانش و آگاهی جامعه است. بالا بردن سطح آگاهی در درون جوامع و به ویژه در میان خود زنان بسیار مهم است. از سوی دیگر نیز باید دولت قانونی را وضع کند و ختنه‌ی زنان را ممنوع اعلام کند و با کسانی که این عمل را انجام می‌دهند برخورد قانونی کنند. در ایران قانونی جهت منع ختنه‌ی زنان وجود ندارد و این خود یکی از دلایل ادامه‌ی این عمل ناقص‌سازی جنسی در زنان است.

 

«به نام دین زنان قربانی می‌شوند»

به نام دین و سنت زنان همیشه قربانی می‌شوند. قتل‌های ناموسی، ازدواج اجباری، کودک‌همسری، ختنه‌ی زنان و... هزاران معضل و مشکل دیگری که زنان در زندگی خود با آن روبه‌رو می‌شوند در نهایت ریشه‌ای مردسالارانه دارند و مردان با حمایت قانون و دین هرگونه بخواهند با زنان رفتار می‌کنند، پدری که فرزندش را به قتل برساند، حلال است و کجازات نمی‌شود، مردی که به نام ناموس زنش را به قتل رسانده و سر می‌برد آزاد می‌شود و به زندگی خود ادامه می‌دهد. ختنه‌ی زنان نیز که به عنوان ناقص سازی جنسی از آن یاد می‌کنند نیز از نگاه‌های مرد سالارانه نشأت می‌گیرد. زنان ختنه می‌شوند که از سوی مردان تأیید شوند و مردان بیشتری از آنان تقاضای ازدواج کنند.

زنانی که ختنه می‌کنند و مادرانی که کودکان خود را به دست آن‌ها می‌سپارند، دلیل اصلی این کار را کم کردن و کنترل شهوت آنان عنوان کرده و از این عمل خود با استناد از دین و شرع دفاع می‌کنند.