هشدار نسبت به خطر آزار جنسی کودکان در تونس
در دوره‌های اخیر، شاهد روند صعودی در تعداد گزارش‌های مربوط به آزار و اذیت جنسی کودکان در تونس بوده‌ایم. این افزایش با وجود ترس و نگرانی عمومی نسبت به شکستن حریم سکوت در این موضوع ادامه دارد.
نزیهه بوسعیدی
تونس - مسئله آزار جنسی کودکان در تونس، همواره به عنوان یکی از مباحث ممنوعه و کمتر بررسی شده باقی مانده است، که تنها در مواقع انتشار گزارش‌های سالانه مربوط به کودکان یا در پی وقوع حوادث شوک‌آوری که آزار را برملا می‌کند، مورد توجه قرار می‌گیرد.
تشدید این معضل
فوزیه شعبان جابر، رئیس انجمن صون که به حمایت از کودکان و نوجوانان در مقابله با خشونت و آزار جنسی اختصاص یافته است، نسبت به شدت گرفتن این معضل هشدار داده و اظهار داشت که این روند، عواقب مخربی برای آینده‌ی جامعه تونسی در پی خواهد داشت. وی تأکید می‌کند که کودکانی که امروزه در معرض این خطرات قرار دارند، پایه‌ها و ستون‌های بنای جامعه‌ی فردا به شمار می‌روند.
فوزیه شعبان جابر توضیح داد: «انجمن صون در سال ۲۰۱۸ با هدف مقابله با آزار جنسی کودکان، که به عنوان یک موضوع ممنوعه شناخته می‌شود، توسط گروهی از فعالان حقوق کودکان پایه‌گذاری شد. از آنجا که در دوران کارم در بخش مراقبت از کودکان، به طور روزمره با موارد آزار جنسی در هر دو بخش دولتی و خصوصی مواجه بودیم و اغلب در چگونگی رسیدگی به این مسائل دچار سردرگمی می‌شدیم، تصمیم گرفتیم که باید این سکوت را بشکنیم و به صراحت در مورد این معضل بحث و گفت‌وگو نماییم.»
او تأکید کرد که در مراحل اولیه، انجمن با واکنش‌های متفاوتی مواجه شد، به طوری که برخی افراد، شجاعت بنیان‌گذاران آن را مورد تحسین قرار دادند. با این حال، برخی سازمان‌های خصوصی از ارائه حمایت مالی به انجمن خودداری کردند، زیرا تمایلی به ارتباط دادن نام خود با مسئله «آزار جنسی» نداشتند. در عین حال، سایر نهادها با تأمین مالی فعالیت‌ها و برنامه‌های انجمن همکاری کردند، با وجود اینکه انجمن هیچگونه کمک مالی از دولت دریافت نکرده است.
فوزیه شعبان خبر داد که فعالیت‌های انجمن بر پشتیبانی از کودکانی متمرکز است که در بازه سنی ۴ سالگی تا دوران نوجوانی قرار دارند، با این حال که آسیب دیدگان به طور اغلب دختران هستند و پس از آن، پسران. وی بر این نکته تأکید کرد که «در بیشتر موارد، فرد متجاوز از افراد نزدیک به قربانی است، از قبیل عمو، دایی، برادر، پسرعمو یا پسرخاله.»
وی تبیین کرد که فعالیت‌های حمایتی انجمن به دو حوزه اصلی تقسیم می‌شود؛ حوزه حمایت و حوزه پیشگیری، که اولویت اصلی بر روی اقدامات پیشگیرانه است. «تمرکز ما بر روی تقویت مهارت‌ها و آگاهی کودکان است تا آنها بتوانند مفهوم آزار جنسی را درک کرده و در صورت مواجهه با چنین موقعیتی، واکنش مناسبی نشان دهند.» وی همچنین افزود: «انجمن سعی دارد این بحث را در میان خانواده‌ها مطرح کند و تاکنون با استقبال و تمایل آنها برای انجام گفت‌وگوهای علمی و آگاهانه با فرزندانشان در این زمینه روبرو شده‌ایم.»
فوزیه شعبان اشاره کرد که انجمن در همکاری با ادارات مختلف، به ترویج و پیاده‌سازی برنامه‌های آموزشی برای تشخیص زودهنگام آزار جنسی می‌پردازد. این برنامه‌ها، که بسته به نیازهای ادارات، یک یا دو روز به طول می‌انجامند، به کارمندان کمک می‌کنند تا نشانه‌های احتمالی تغییر در رفتار یا خصوصیات قربانیان را شناسایی کنند. در چنین مواردی، تأکید می‌شود که مشاوره با پزشک یا روانشناس برای تأیید یا رد ادعای آزار ضروری است.
وی تاکید کرد که انجمن بهره‌گیری از رویکردها و مکانیزم‌های پیشرفته‌ای که در کشورهای عضو شورای اروپا مورد استفاده قرار می‌گیرند را در دستور کار خود قرار داده است، اقدامی که به عنوان یک افتخار برای انجمن و کلیه فعالان در زمینه حقوق کودکان به شمار می‌رود. انجمن در این راستا مواد آموزشی شامل ویدیوها و راهنماها تهیه کرده و تعداد قابل توجهی فعالیت آموزشی برگزار نموده است. همچنین، با آموزش ۲۱ ناظر و ناظر کمکی، توانسته در طی سه ماه، به ۱۶۳ مربی مهدکودک آموزش‌های لازم را ارائه دهد.
وی بیان کرد که هر مهدکودک، در راستای تقویت نقش حمایتی خانواده‌ها و نهاد، نشستی را با والدین برگزار می‌کند. افزون بر این، تأکید کرد: «در ابتدای ماه مارس آینده، مرحله دوم این طرح آغاز و به سمت گسترش فعالیت‌ها در سایر مناطق کشور خواهیم رفت.»
او بر اهمیت آموزش و آگاهی‌بخشی به کودکان در مورد حریم شخصی و آزار جنسی تأکید ورزید و گفت: «کودکان در سن چهار سالگی قادر به درک کامل مفهوم آزار جنسی نیستند، اما آنها می‌توانند بیاموزند که قسمت‌هایی از بدنشان وجود دارد که نباید اجازه داد دیگران به آنها دست بزنند. پنهان کاری در این زمینه برای مدت زمان طولانی می‌تواند به آسیب‌های جبران‌ناپذیری منجر شود. لذا مهم است که کودک بیاموزد چگونه این مسائل را با افراد مورد اعتماد در میان بگذارد.» او همچنین یادآور شد که اغلب مواقع، فرد آزارگر از محیط نزدیک به کودک است.
فوزیه شعبان جابر اظهار داشت که انجمن در همکاری نزدیک با دیگر سازمان‌های فعال در زمینه مسائل جنسی، بخصوص در چارچوب شبکه جهانی، فعالیت می‌کند. «این همکاری شامل انجام تحقیقات مشترک بر روی موضوع آزار جنسی در فضای اینترنتی در سطح منطقه‌ای شامل کشورهایی چون تونس، الجزایر، مصر، و اردن بوده است، با هدف یافتن راهکارها و پرداختن به قوانین مرتبط. ما در این تحقیقات شاهد افزایش موارد آزار جنسی آنلاین در مقایسه با آزارهای فیزیکی بوده‌ایم و بر همین اساس، به بررسی سیاست‌ها و اقدامات دولتی در این زمینه خواهیم پرداخت، زیرا موارد آزار جنسی و گاهی اوقات اخاذی با استفاده از تصاویر به طور فزاینده‌ای رخ می‌دهد. انجمن ما نیز به عنوان شریکی در برنامه ملی برای مبارزه با خشونت دیجیتالی علیه کودکان فعالیت می‌کند.»
فوزیه شعبان بر اهمیت پاسخگویی به نیازهای والدین و مؤسسات آموزشی در خصوص موضوع آزار جنسی تأکید کرد و گفت: «والدینی که در جستجوی روش‌های مؤثر برای برقراری ارتباط با فرزندان نوجوان خود، در سنین ۱۱ تا ۱۲ سالگی هستند و دچار مشکل در این زمینه می‌شوند، به طور مثبت به فعالیت‌های ما واکنش نشان می‌دهند. علاوه بر این، درخواست‌هایی از سوی مدارس، دبیرستان‌ها و دیگر مؤسسات کودکان برای همکاری و برگزاری جلسات مستقیم و اختصاصی با والدین به منظور تعامل و ارائه راهکارهای عملی دریافت کرده‌ایم.»
او بر اهمیت اقدام به موقع در مواجهه با موارد آزار جنسی کودکان تأکید ورزید و اظهار داشت: «درمان و مداخله زودهنگام در موارد آزار جنسی کودکان از اهمیت بالایی برخوردار است. در عصر حاضر، به دلیل دسترسی آسان به اینترنت و استفاده نامحدود از تلفن‌های هوشمند بدون نظارت کافی، کودکان زودتر از سن واقعی خود با مفاهیم و موضوعات بزرگسالانه آشنا می‌شوند. این امر، ضرورت فراهم آوردن پشتیبانی و حمایت کامل از سوی خانواده‌ها، متخصصان، و جوامع محلی، نه تنها در مراکز شهری بلکه در مناطق دورافتاده و داخلی نظیر منزل بورقیبه، قیروان، و الجم را دوچندان می‌کند.»
طبق گزارشات انجمن صون، ۷۱ درصد از قربانیان آزار جنسی را دختران و ۲۹ درصد را پسران تشکیل می‌دهند، و نکته قابل توجه این است که ۸۰ درصد از این آزارها توسط افرادی از محیط نزدیک به کودک صورت گرفته است. او با بیان اینکه در تونس، تمرکز و توجه به آمار و تفکیک مواردی نظیر زنای محارم یا فحشا کاهش یافته است، خاطرنشان ساخت: «در سال ۲۰۲۲، ثبت ۱۵۱۵ مورد کودک به عنوان قربانی قاچاق انسان صورت گرفته است، بدون اینکه جزئیات بیشتری ارائه شود، این وضعیت چالش‌هایی را برای ما در تمرکز بر روی موضوعات خاص به وجود آورده است.»
پیامدهای خطرناک
فوزیه جابر به شدت بر پیامدهای گسترده و مخرب آزار جنسی بر کودکان تأکید کرد، مشخص کرد که: «پیامدهای آن بسیار متنوع و خطرناک هستند. به گونه‌ای که ۵۰ درصد از موارد تلاش به خودکشی مربوط به قربانیانی است که تجربه آزار جنسی خود را فاش نساخته‌اند. علاوه بر این، آزار جنسی می‌تواند به اختلالات روانی، تغییرات رفتاری، بی‌اشتهایی یا اختلالات تغذیه‌ای، تمایل به انزوا، دوری جستن از زندگی اجتماعی، پرخاشگری و حتی اعتیاد منجر شود.»
او همچنین افزود که کسانی که تمایلی به بحث و گفتگو درباره تجربه آزار جنسی خود ندارند، ممکن است در ادامه حرفه‌ای خود، حفظ ثبات در ازدواج و تربیت فرزندان دچار مشکل شوند.
در پایان سخنان خود، فوزیه شعبان جابر، رئیس انجمن صون که به حمایت از کودکان و نوجوانان در مقابل خشونت و آزار جنسی اختصاص یافته، تأکید کرد که فقط ۲۰ درصد از این تجاوزات به طور علنی شناخته شده‌اند. او بر ضرورت شکستن دیوار سکوت اصرار ورزید، چرا که «کودکان در صورت عدم شناسایی و حمایت، دچار احساس بی‌ارزشی شده و ممکن است به سمت اقداماتی چون روسپیگری و مواجهه با آزار جنسی سوق داده شوند. ممکن است دختران جوان، همچون دختر ۱۴ ساله‌ای که تصمیم به فرار از خانه می‌گیرند، در دام شبکه‌هایی بیفتند که بر اساس آخرین آمار، ۲۶۳ کودک را به استثمار کشیده‌اند.» او به این نکته اشاره کرد که اداره خانواده از این انجمن درخواست حمایت کرده است، زیرا شاهد افزایش تعداد سقط جنین در میان دختران جوانی هستیم که توسط این شبکه‌های استثمارگر جذب شده‌اند.