آنجا که جشن زن، معنای دیگری دارد؛ روایت روز هشتم مارس در یمن
هشتم مارس هر سال، جهان به پاسداشت زنان و دستاوردهایشان می‌پردازد. اما برای زنان یمنی، این روز تنها یادآور مصائب و تضییع حقوقی است که در طول یک دهه منازعه تحمل کرده‌اند.
رانیا عبدالله
یمن - کنشگران حقوق بشر گزارش می‌دهند که حقوق اساسی زنان یمنی به شدت نقض می‌شود و خشونت‌هایی در جامعه رواج یافته که پیش از این بی‌سابقه بوده است. این وضعیت، نقض آشکار قوانین و معاهدات بین‌المللی به شمار می‌رود.
همزمان با فرارسیدن روز جهانی زن، زنان روستای صیاحی در منطقه ضباب تَعِز، واقع در جنوب‌غربی یمن، در هراس عمیقی به سر می‌برند. این ترس ناشی از درگیری‌های مداوم میان نیروهای حوثی و دولت موقت مورد تأیید بین‌المللی است.
به دلیل خطرات موجود و تداوم جنگ، خبرنگار ما نتوانست شخصاً به منطقه دسترسی یابد، اما با کمک یکی از فعالان محلی، گفت‌وگوهای تلفنی با زنان روستا انجام داد.
هنیه قاسم، یکی از ساکنان زن روستا می‌گوید: «ما همراه کودکان مشغول کارهای روزمره در زمین‌های زراعی بودیم که ناگهان صدای شلیک از هر سو بلند شد. همگی سراسیمه به خانه‌هایمان پناه بردیم. حتی جرأت جابجایی در خانه را نداشتیم و در یکی از اتاق‌های میانی پناه گرفتیم.»
زخم‌ها و آوارگی
سرنوشت صفیه علی، زن پنجاه‌ساله ساکن روستای شقب در کوهستان صبر تعز نیز غم‌انگیز است. او هرگز باور نمی‌کرد که یک دهه از عمرش را در میان بمباران‌ها و آوارگی‌های پی‌درپی سپری کند. زنی که روزگاری صاحب خانه، مغازه و زمین‌های کشاورزی بود، اکنون بی‌سرپناه مانده و ناچار شده همراه خانواده‌اش به منطقه‌ای امن‌تر در شهر پناه ببرد.
در مسیر آوارگی، گلوله تک‌تیرانداز حوثی‌ها شانه‌اش را شکافت و دست چپش را از کار انداخت. این تنها بخشی از مصیبت اوست، چرا که عزیزانش را نیز از دست داده؛ برخی به ضرب گلوله تک‌تیراندازان و برخی بر اثر انفجار مین‌های زمینی. او می‌گوید: «با آغاز جنگ در سال ۲۰۱۵، روستای ما جزو نخستین مناطقی بود که شعله‌های جنگ در آن زبانه کشید و تا امروز همچنان می‌سوزد. اکنون زمین‌ها پوشیده از مین‌های پنهان است.»
صفیه می‌گوید که در ابتدای جنگ، حتی با وجود آوارگی خانواده‌اش، سرسختانه در روستا ماند: «نمی‌خواستم خانه و زمینم را رها کنم و آواره شوم». با صدایی که غم در آن موج می‌زند ادامه می‌دهد: «گهگاهی فرزندانم به دیدنم می‌آمدند. در یکی از همین دیدارها، دخترم قربانی مین‌گذاری حوثی‌ها شد؛ انفجاری که پاهایش را از او گرفت».
سال‌ها بعد، خود صفیه نیز هدف گلوله تک‌تیراندازان قرار گرفت و از ناحیه شانه آسیب دید. او با حسرتی عمیق می‌پرسد: «آرزو دارم به خانه و زمینم بازگردم و باقی عمرم را در روستایم بگذرانم. چه زمانی این جنگ پایان می‌یابد تا دوباره مانند گذشته با آرامش زندگی کنیم؟»
بهای سنگینِ ربوده‌شدگان
اسماء الراعی، عضو انجمن مادران ربوده‌شدگان، با تأسف می‌گوید: «هنگامی که جهان در روز جهانی زن، دستاوردها و موفقیت‌های زنان را ارج می‌نهد، زنان یمنی در آتش جنگ می‌سوزند». او با صدایی آمیخته به درد ادامه می‌دهد: «تجربه کاری‌ام در انجمن نشان می‌دهد که زنان بهای گزافی می‌پردازند. مادران و همسران، عذاب فقدان عزیزانشان را هر روز با گوشت و پوست خود حس می‌کنند».
او تصویری دردناک از رنج‌های روزمره زنان ترسیم می‌کند: «این زنان ناچارند با وجود مسیرهای مسدود، راه‌های طولانی و پرخطر را برای یافتن ردی از عزیزانشان بپیمایند. بسیاری از آنها زیر بار سنگین هزینه‌های اقتصادی خم شده‌اند. حتی برخی در صورت اطلاع از محل زندان عزیزانشان برای دیدار با آنها ناچارند قرض کنند.»
اسماء الراعی می‌افزاید: «قصه‌های دردناکی از زنانی داریم که سال‌هاست در حسرت خبری از فرزند یا همسر ربوده‌شده‌شان روزگار می‌گذرانند. بسیاری از آنها حتی نمی‌دانند عزیزانشان کجا و در چه شرایطی نگهداری می‌شوند.»
خشونت‌های بی‌پایان
هدی الصراری، حقوقدان، با نگاهی ژرف به وضعیت زنان یمن می‌گوید: «همزمان با روز جهانی زن، نگاه‌ها را به نقض گسترده حقوق زنان یمنی در طول سال‌های جنگ جلب می‌کنیم. گزارش‌های حقوق بشری، تصویری هشداردهنده از افزایش روزافزون این نقض حقوق ارائه می‌دهند که نیازمند واکنش فوری جامعه جهانی است».
او با تأسف می‌افزاید: «ادامه جنگ، موجی از سرکوب و خشونت علیه زنان به راه انداخته است. امروز شاهد ظهور اشکال تازه‌ای از خشونت هستیم که پیش از این در جامعه یمنی سابقه نداشته، پدیده‌هایی همچون اخاذی اینترنتی و یا آزار کلامی افزایش یافته، زنان و دختران در معرض قتل قرار گرفته و حق بنیادین آنها برای برخورداری از سلامت جسمی، امنیت و حریم خصوصی پایمال شده است.»
طبق آمار شبکه یمنی حقوق و آزادی‌ها، از زمان کودتای حوثی‌ها در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۶ تا اول مارس ۲۰۲۴، ۲,۷۸۶ زن کشته و ۴,۳۶۹ زن دیگر در اثر بمباران توپخانه‌ای، انفجار مین و تیراندازی تک‌تیراندازان مجروح شده‌اند.