ELİF ÇETİNER

İstanbul- Türkiye 31 Mart 2024 tarihinde yerel seçimler için sandık başında olacak. Siyasi partiler kentlerde il ve ilçe adaylarını bir bir açıklamaya başladı. Seçimler için zaman azaldıkça adaylarla birlikte özellikle büyük kentlerde seçim beyannamelerinin ne olacağı merak konusu. Türkiye için bu seçimde ‘erkek adayların’ konuşulduğu bir sürece evrildi. Kadınların listelerin neresinde hangi görevde olacağı, partilerin kadın seçmenler için ne diyeceği ise belirsiz ya da hiç kadınlara dair bir şey yok. Bu süreçte sadece Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi’nin (DEM Parti) eş başkanlık sisteminden dolayı listelerinde kadınların varlıklarından söz etmek mümkün. Ancak topyekûn tabloya bakıldığında ülke yine bir kez daha cinsiyet eşitliği ve kadına yönelik pozitif ayrımcılıkta sınıfta kaldı.

Başkanlıkta kadınların oranı yüzde 1,65

2019’daki son yerel seçimlerde bin 389 belediye başkanından sadece 45’i kadındı. Günümüzde bu sayı kayyım atamaları kimi istifalar nedeniyle 23’e düştü.  Türkiye’de belediye başkanları arasında kadınların oranı bu durumda sadece yüzde 1,65. Yine en son seçim sonuçlarına göre Türkiye’de 50 bin aşkın muhtar var. Bunların da yalnızca bin 71’i kadın. Rakamlarla ortaya çıkan tablo yerel yönetim mekanizmalarında kadın temsilinin ne kadar vahim olduğunu gösteriyor.

Partiler kaç aday açıkladı?

Şu ana kadar açıklanan adaylara bakıldığındaki bu sayılar net değil AKP’nin 132 adayından 7’si, CHP’nin 595 adayından 52’si, MHP’nin 385 adayından 13’ü, İYİ Parti’nin 158 adayından 13’ü, Gelecek Partisi’nin 73 adayından 12’si, DEVA Partisi’nin 125 adayından 17’si, TİP’in ise 24 adayından 5’i kadın. Eşbaşkanlık sistemi içinde ise DEM Parti 72 belediye başkanı adayı arasında 65 erkek 62 kadın aday açıkladı.

‘Siyasi partiler samimi değil’

Son 10 yıldır yerel seçimlerde eşit katılımcılık için çalışmalar yürüten Küresel Eşitlik ve Kapsayıcılık Ağı kurucu üyelerinden ve akademisyen Ayşe Kaşıkırık ile seçim gündemini konuştuk.

Yerelden genele yaşamda eşitlik çalışmaları yürüten Ayşe Kaşıkırık kadın adaylar için yeteri alan açılmadığına dikkat çekerek “Siyasi partiler samimi değil, aday açıklamalarına bakıyorum kadınlar yok, görünmez durumda. Açıklanan listelerde kadın oranı yüzde 5-6 oranında kalıyor. Bu durumda eşit yaşamdan bahsetmek mümkün değil” dedi.

‘Partiler kadınları seçilmeyecek yerlerden aday gösteriyor’

Partilerin söylemlerde kadın adaylar üzerinden propaganda yürüttüğüne vurgu yapan Ayşe Kaşıkırık Dem Parti dışında kalan partilerin söylemlerinin pratikte karşılık bulmadığını belirterek “Dem Parti fermuar sistemi uygulayarak kadınlara alan açıyor. CHP kadın kotası koydu ama İstanbul’da kadın aday sayısı belli. Şimdiye kadar 10 ilçe adayı açıkladı sadece biri kadın o da Üsküdar adayı. AK Parti Edirne ve Çanakkale’den aday gösterdi. Yani partiler kadınları seçilme olasılığı düşük yerlerden gösteriyor” diye konuştu.

‘16 yerel seçimde 32 bin erkeğe karşılık sadece 156 kadın belediye başkanı seçildi’

Ayşe Kaşıkırık kadın adayların riskli alanlardan aday gösterilmesinin toplum karşısında farklı bir algıya da yarattığına işaret ederek şunları söyledi: “Dünyada yerel yönetimlerde kadın oranı yüzde 30’ları aşmışken Türkiye’de bu oran sadece yüzde altı. Arada çok büyük bir açık var. 1930’dan bu yana 16 yerel seçim oldu. 32 bin erkek belediye başkanı seçildi. Sadece 156 belediye kadın adayı seçildi. Rakamlar çok korkunç. Kadın adaylar seçilmeyecek yerlerden gösteriliyor ve sonra ‘Bakın biz aday gösterdik, toplum istemedi’ algısı yaratılıyor.” Ayşe Kaşıkırık ayrıca listelerin belirlenmesinde erkeklere öncelik verildiğini de sözlerine ekledi.

‘Kadınlar rant-ihale-imar üçgenine çomak soktuğu için aday gösterilmiyor’

Türkiye’deki siyaseti, “Erkekler lobisi ya da abicimler kulisi” sözleri ile tanımlayan Ayşe Kaşıkırık, kadınların siyasete giriş kapılarının erkekler tarafından kapatıldığını belirtti. Topluma mikrofon uzatıldığında yerelde kadın adaylara oy potansiyelinin yüksek çıktığına vurgu yapan Ayşe Kaşıkırık, “Yurttaşlar kadınların toplumsal olaylara daha duyarlı olduklarını düşünüyor. Diğer bir seçim sebebi de kadınların rüşvet, rant gibi olaylardan uzak durması. Yani toplum kadınlara daha çok güveniyor ama listelerde kadınları göremiyor” dedi. Öte yandan toplumsal yapının da kadınlar üzerinde büyük bir baskı aracı olduğunu ifade eden Ayşe Kaşıkırık, “Ülkenin bazı bölgelerinde kadınlar aday olma süreçlerinde bile mahalle baskısına maruz kalıyor. Çünkü yerel siyaset, rant, imar ve ihale üçgenine sıkışmış durumda. Kadınlar seçildiğinde bunun önüne geçmiş oluyor. Yani çomak sokuyor bu yüzden de tercih edilmiyor” diye ifade etti.

‘Kadınlar sadece seçmen değil aynı zamanda aday olarak görülmeli’

Ayşe Kaşıkırık, Küresel Eşitlik ve Kapsayıcılık Ağı olarak kadın aday sayısının artması ve yerelde söz hakkının artması için çalışma sürdürdüklerini ifade ederken partilerinde kadınlara artık sadece seçmen gözü ile bakmaması gerektiğini dile getirdi. Ayşe Kaşıkırık, “Seçmenin yüzde 56’sı kadın. Siyasi partiler kadınları artık sadece seçmen olarak görmemeli aynı zamanda aday olarak da görmeli. Seçmenler de oylarını kadınlardan yana kullanarak bir fırsat vermeli” çağrısında bulundu.