AYA İBRAHİM

Sudan- Sudan’da 15 Nisan 2023’te başlayan çatışmalardan bu yana, yaşanan insani krizin boyutları her geçen gün artarak devam ediyor. Özellikle Hızlı Destek Kuvvetleri’nin (HDK) kontrolündeki bölgelerde siviller çok sayıda hak ihlaline maruz kalırken, bu ihlallerden etkilenenlerin başında çocuklar geliyor.

Psikologlar, çatışmaların çocukları olumsuz etkilediğini ve yaşları ilerledikçe de etkilemeye devam edeceğini belirtiyor.

Öyle ki göç ettikleri şehirlerde aileleriyle birlikte yaşayan çocukların konuşmaları ve oyun oynama şekilleri bunu doğruluyor. Çocuklar sohbetlerinde top, bomba ve savaşla ilgili konuşuyor, oyuncak olarak tabanca ve benzeri savaş temalı oyuncaklar taşıyor. Aralarında sık sık kavga ediyor ve her kavganın sonunda “Kim galip gelecek?” diye soruyorlar. Bu da savaşın zihinlerinde nasıl bir yer edindiğini gösteriyor.

Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF), Sudan’da bir neslin kaybolma riskiyle karşı karşıya olunduğunu daha önce duyurmuştu. Kuruluş, Sudanlı çocukların dünyanın en kötü insani krizlerinden birinin ortasında sıkışıp kaldığını, çatışma, göç ve açlıkla mücadele ettiklerini bildirdi. Sudan’da 16 milyondan fazla çocuğun acil yardıma ihtiyacı var.

‘Bu süreç böyle devam ederse çocukların dili tamamen değişebilir’

Psikolog Asile Muhammed Osman, savaşın pek çok iz bıraktığını belirtiyor. Asile Muhammed Osman, çocukların yaşadığı psikolojik şokun ciddi bir travma olduğunu ve bunun depresyona yol açtığını söyleyerek şunları belirtti: “Yerinden edilme, çevre değişikliği ve yeni ortama uyumsuzluk da bu durumu daha da ağırlaştırmış. Savaşın ilk dönemi çocuklar için saf korku ve dehşet anlamına geliyordu. Zamanla bu ortama alışan çocukların kişilikleri değişti, daha saldırgan hale geldikleri ve savaş temalı oyunları tercih etmeye başladılar.  Akademik açıdan da çocuklar ilgisini kaybetti, çoğu artık asker ya da savaşçı olmak istiyor. Konuşmalarında sürekli savaşı vurguluyorlar.”

Çocukluk döneminin bireyin kişiliğinin şekillendiği en temel aşama olduğuna dikkat çeken Asile Muhammed Osman, “Eğer bu süreç bu şekilde devam ederse, çocukların kişiliği tamamen değişebilir. Çünkü çocuklukta yaşanan travmalar, kişi yaşlansa da peşini bırakmaz ve ileride başka psikolojik ve sosyal sorunlara yol açar” dedi.

Sudan’da çocukları koruma mekanizmaları ortadan kalktı

Kadın ve Çocuklara Yönelik Şiddetle Mücadele Birimi Başkanı Süleime İshak, savaşın çocukları çok özel ve zorlu koşullara maruz bıraktığını, eğitim gibi temel koruma mekanizmalarının ortadan kalktığını söyledi. Göç etmek zorunda kalan çocukların risk altında olduğunu ve bu riskin sadece psikolojik etkiler veya yaşam kaybı olmadığını kaydeden Süleime İshak, “Savaşlar insan kaçakçılığı çeteleri için en uygun zemindir. Bu çocuklar aynı zamanda insan ticareti riskiyle de karşı karşıya” diye belirtti.

Süleime İshak’a göre, okullar sadece eğitim kurumu olmaktan öte, aynı zamanda psikolojik destek sağlayan koruma mekanizmaları haline getirilmelidir. Çocukların temel ihtiyaçlarının karşılanması kadar psikolojik rehabilitasyona da yoğun müdahale gerektiğini belirten Süleime İshak sözlerine şunları ekledi: “Biz, çocuklar dahil birçok toplumsal kesimi kapsayan büyük çaplı bir ruh sağlığı projesini hayata geçirmeye hazırlanıyoruz.”