RAJA KHAYRAT

Fas- Ataerkil toplumlarda kadınlar yaşadıkları toplumsal baskılara karşı yaşamlarına sahip çıkmak için büyük mücadeleler veriyor. Bu kadınlardan biri de Fas’ın Sidi Yusuf Ben Ali kentinde yaşayan Zahra Lekzouli. Etrafında ‘Lalla Zahra’ olarak tanınan Zahra Lekzouli, 15 yıldır halı dokuyarak geçimini sağlıyor. Çocukken kentte bulunan halı fabrikasında dokumayı öğrendiğini söyleyen Zahra Lekzouli, bugün profesyonelce yaptığı dokumaya, halının arkasındaki düğümü atmayı öğrenerek başladığını ifade etti.

Zahra Lekzouli, edindiği mesleğini evlendikten sonra bırakmak zorunda kaldığını fakat eşinin bir kaza sonucu yatağa bağımlı kalmasından sonra yeniden başladığını anlattı. Zahra Lekzouli, halı dokumanın kendisi için anlamını şu sözlerle dile getirdi:

"Halı üretimi benim için sadece para kazanmanın ötesinde bir şeydi. Beş kızımı büyütmemde bana yardımcı olan, bana onurlu bir yaşam sağlayan bir projeydi. Gerçekten her şeyimi halıya borçluyum. Bu yüzden her zaman okulu bırakmış olan veya hala eğitimini sürdüren kızlara el sanatlarını ve zanaatları öğrenmelerini tavsiye ederim. Çünkü bir gün onlara destek ve sığınak olacaktır.”

İlk defa evinden uzak bir yere gitti

Genç istihdamı ve çocukların eğitimi de dahil olmak üzere insani gelişme alanında çalışan bir kurum olan Zagora Vakfı'dan hazırlanan bir fuara katılması üzerine aldığı davet sonrası ilk defa evinden uzağa gittiğini belirten Zahra Lekzouli, "Belki de tesadüf beni bu yola itti. Bir gün Avrupa'ya seyahat edeceğimi ya da uluslararası fuarlara katılacağımı hayal etmemiştim. Yıllarca evimden dışarı adım atmamıştım. Halı yapmayı bitirir bitirmez, sadece aracılara satıyordum, pazara bile gitmeden paramı alıyordum" sözleri ile dile getirdi. Zahra Lekzouli, fuarda sergilediği ürünlerin büyük ilgi topladığını ve burada başka zanaatkarlarla pek çok değerli ilişki kurma fırsatı bulduğunu vurguladı.

Zahra’nın başarı hikayesi kadınlara ilham oluyor

Bu fuar katılımı, Zahra'nın hayatına yeni bir yön verdi. Sonrasında "Rafika" adlı kadın zanaatkarlar derneğini kurdu, ancak bu deneyim kısa sürdü. En sonunda, ilk halı atolyesini, Ureka Köyü’nde kurarak "Tzrbitt Nag" adını verdi. Bu atölye, onun hayatındaki dönüm noktasıydı. Atölye, ona uluslararası fuarlara katılma fırsatı tanıdı ve yerel ürünleri tanıtma imkanı sağladı. Ayrıca, köy halkı ve özellikle kadınlar tarafından büyük saygı gördü. Onlar artık Zahra'yı bir ilham kaynağı olarak görmeye başladılar ve onun başarı hikayesi gurur duydukları bir model haline geldi.

Zahra, atölyeye katılanlara halı dokumayı öğretiyor. Ayrıca, köydeki genç kadınları, atölye kurma konusunda bilgilendiriyor ve evlerinde el sanatları konusunda eğitim veriyor.

‘Geleneksel zanaatkârların desteklenmesi gerekiyor’

Zahra Lekzouli, başarılara rağmen pazarlama ve satış konusunda ciddi sorunlar yaşamaya devam ettiğini belirtti. Zahra Lekzouli, konuşmasını şöyle sürdürdü:

“Geleneksel halılar, makineyle yapılan ucuz ürünler karşısında yeterince değer görmüyor. Ayrıca, halı dokuma işlemi oldukça zahmetli ve yavaş ilerliyor, ancak yüksek kaliteli geleneksel el yapımı halıların fiyatları, pazarın çoğunluğunun tercih ettiği ucuz makine halılarının çok üzerinde. Pazarlama sorunlarının yanı sıra, halı üreticileri nakliye sorunlarıyla da karşılaşıyoruz. Halıların güvenli bir şekilde pazarlara taşınması için nakliye ücretleri bazen yüksek olabiliyor, bu da üreticinin hiçbir satış yapmadan geri dönmesine sebep olabiliyor. Uluslararası fuarlara katılım ücretleri çok yüksek. Bazen 20 bin dirhem (yaklaşık 1000 dolar) gibi bir ücret talep ediyorlar. Bu miktar bizim gibi geleneksel zanaatkârlar için büyük bir yük. Geleneksel zanaatkârların desteklenmesi gerekiyor. Hala büyük tüccarlar piyasayı tekellerine alarak küçük üreticileri sömürüyor.”