NİYAN RAD

Mahabad – “Hep şunu düşünüyorum: Kadınlar binek ya da ağır vasıta araçları kullanabiliyorken neden motosiklet süremiyorlar? Neden eğitim ve sigortadan mahrum bırakılıyoruz, hatta güvenlik eksikliği yüzünden hayatımızı kaybetme riskiyle karşı karşıya kalıyoruz? Bu hakkımız neden elimizden alınıyor ve kültür de yasaların desteğiyle bu baskıyı artırıyor?” Bu sözler, Mahabad’da yaşayan 22 yaşındaki Kimya X.’e ait.

Kimya’da pek çok kadın gibi motosiklet sahibi olma hayalini, ağır tabulara ve yasaklara rağmen canlı tutuyor. İran’da kadınların motosiklet kullanması hem kültürel hem de yasal olarak engelleniyor. Ancak sokaklara bakıldığında, motosiklet süren kadınların toplumda değişim rüzgârlarını hissettirdiği açıkça görülüyor. Bugün ülkenin dört bir yanında motosiklet kullanan kadınlar dikkat çekiyor. Bu durum, eski bir tabu olan “kadının motosiklete binemeyeceği” algısını sarsarken; eğitim ve güvenlik eksiklikleri, kadınların hayatı üzerinde hâlâ ciddi riskler oluşturuyor.

Tehlikeli ama vazgeçilmez

Her ne kadar hükümet sözcüsü Fatemeh Mohajerani son basın toplantısında “kadınlara motosiklet ehliyeti verilmesinin önünde yasal bir engel bulunmadığını” söylemiş olsa da yetkililerin çelişkili açıklamaları bu alandaki belirsizliği sürdürüyor. Kadınlar ise yasaların çıkmasını beklemiyor. Evler ve kamusal alanlar, özellikle de boş saatlerde parklar, eğitim alanına dönüşmüş durumda.

Rojyar, arkadaşlarıyla parkta motosiklet sürmeyi öğrenenlerden biri ve şöyle konuşuyor:
“Kadınların da erkekler gibi motosiklet kullanmaya ilgisi var, bunun cinsiyetle ilgisi yok. Biz de ehliyet alma hakkına sahip olmalıyız. Yasa olmasa da motosiklete biniyoruz ama yasallaşırsa sigorta ve eğitim gibi haklardan faydalanabiliriz.”

Eğitim eksikliği ve sigortasızlık, genç kadınların hayatını ciddi risk altına sokuyor. Bu durum, yasaların yanı sıra güvenlikten doğan engelleri de artırıyor.

Tabulara karşı aile desteği

Motosiklet kullanımına dair yaklaşım şehirden şehre değişiklik gösteriyor. Küçük ve muhafazakâr şehirlerde kültürel tabular, yasal engellerden çok daha güçlü. 45 yaşındaki Necibe Q., 15 yıl önce Mahabad’da işe motosikletle giden bir kadını hatırlıyor:
“O zamanlar kask takıyor, kimliğini gizliyordu ama erkeklerin sohbetlerinde ‘yanlış yapan’ biri olarak anılıyordu. Küçük şehirlerde bu hâlâ normalleşmiş değil.”

Buna karşın bazı aileler, toplumsal baskılara aldırmadan kızlarına destek oluyor. 18 yaşındaki Lina A.’nın ailesi onun motosiklet sevgisini görünce bir motosiklet satın almış. Lina, ailesinin desteğini şöyle anlatıyor:
“Ağabeyim bana ve kız kardeşime motosiklet sürmeyi öğretti. Çoğunlukla kadınlardan olumlu tepkiler aldım, kadınlar beni görünce cesaretlendiriyor. Bazı erkekler ise cinsiyetçi sözlerle kadınları taciz ediyor. Bu da kültürel engelleri büyütüyor. Ama ailem arkamda duruyor.”

Durdurulamayan bir dalga

Kadınların ehliyet talebi giderek büyüyor. Sokaklarda artan motosikletli kadın sayısı da bunun en güçlü göstergesi. Yasal düzenlemeler yapılmasa da kadınlar, trafikten uzak yerlerde motosiklet kullanarak bu ihtiyacı görünür kılıyor. Ancak her gün büyüyen bu dalga, artık yalnızca bir hobi değil; durdurulamaz bir hak talebine dönüşmüş durumda.