Yazı dizimizin ikinci bölümünde soykırımın ardından oluşturulan ilk meclisi, sonrasında kadın hareketinin durumunu, eğitim ve diplomasi alanından ki gelişmeleri ele alacağız. 

SITÎ ROZ

Şengal- Ezidi kadınlar, fermanın ardından büyük bir direniş gösterdiler ve kendi yaşam alanlarını kurmaya ve karar mekanizmalarında yer almaya başladılar. TAJÊ Koordinasyon Üyesi Riham Heco, kadınların bu yöndeki gelişimlerini anlattı.

“Oluşan ilk kadın meclisi bizde büyük bir heyecan yarattı” diyen Riham Heco  Ezidi kadınların ilk meclis oluşumundan kadın hareketine doğru yürüyüşünü dile getirdi.

“Kadınlar savunmanın yanı sıra kendini örgütlemenin de çabası içine girdi ve 2015’te ilk kadın meclisi oluştu. Kadın meclisi oluştuğunda Şengal DAİŞ’in ablukasındaydı. Bir tek insanlık koridoru açıktı. DAİŞ’in saldırılarıyla, var olan koridor da ara ara kapanıyordu. Şengal’in Serdeşt’inde yani dağlarında 15 kişilik bir kadın meclisi oluştu. Meclisi anneler kurdu. Meclis oluştuğunda Ezidi kadınları çok kötü bir durumdaydı. Bir ferman yaşanmıştı ve binlerce Ezidi kadın DAİŞ’in eline geçmiş, eşini, çocuğunu, annesi-babasını, köyünü, evini kaybetmişlerdi.”

“Tüm riskleri göze alarak yardım ettiler”

Herkesin bir biçimde yakınlarını kaybettiğini ve acılı olduklarını belirten Riham Heco, meclisin ilk aşamada yaptıklarından söz etti.

“Oluşan meclis ilk olarak aileleri ziyaret ederek kadınların acılarını paylaştı, hikayelerini dinledi. Psikolojilerini iyileştirmek için sohbet ve toplantılar yapıldı, seminerler verildi ve hatta dışardan doktorlar getirildi. O dönem ne Irak ne Başur Kurdistan ve ne de dışardan kendilerine insan hakları kuruluşları adını veren kurumların hiçbiri yardıma gelmemişti ve DAİŞ’in Şengal’deki varlığından kaynaklı Şengal’den uzak duruyorlardı. Kadın meclisi tüm riskleri göze alarak kadınlara destek olmak için her şey yapıyordu. O dönem Şengal’de savunma güçleri HPG-YJA-Star-YBŞ-YJŞ, kadın meclisi ve ayrıca o dönem oluşan özerk meclis ve bunların dışında Ezidiler arasında oluşan küçük savunma gurupları vardı.”

“Erkekler yönetimleri kadınlarla paylaşmak istemedi”

Kadın meclisinin daha sonra Xanesor ve Borık köylerinde de oluştuğunu dile getiren Riham Heco, meclislerin oluşturulmasının kolay olmadığını ifade etti.

“Tabi o dönem kadın meclisinin oluşumu öyle rahat olmadı. Toplum, özellikle erkekler, kadınların yönetimde, meclislerde yer almasını istemiyordu ve buna karşı çıkıyordu. Bunun için kadın hareketi Şengal’deki her gelişimi için attığı adımda ciddi zorlanmalar yaşadı.  Özerk meclisin yönetim sistemi eş başkanlık üzerine oluştu. Erkekler kadınların onlarla eşit düzeyde görev almalarını kabul etmiyorlardı. O güne kadar tek başına karar alan erkekler karar alma mercilerini kadınlarla paylaşmak istemedi. Bu yaklaşım en üstten en alta yönetimlerle de böyleydi. Buna karşı kadın meclisinin verdiği büyük bir mücadele oldu. Mücadele biz kadınları geliştirdi ve bugün kadın hareketi Demokratik Özerk Şengal Sistemi’ne öncülük yapıyor. Bu da oluşan ilk kadın meclisiyle elde ettiğimiz kazanımlarla gelişti.”

TAJÊ’nin ilanı

IŞİD’e karşı verilen mücadelenin büyümesi ile birlikte özgürleşen alanlarında çoğaldığını belirten Riham Heco, bu durumun kadınların çalışma alanlarının da genişlettiğine dikkat çekti.

“Kadınlar kendini örgütlemesini öğrendikçe her alanda adım atmaya başladı. Ayrıca kadınların önüne yığınca çalışma çıkıyordu, var olan sorunlar ve çalışmalar ilk oluşan kadın meclisini aşıyordu. Bunun üzerine kadınlar kongreye gitti. Kadın meclisi, kadın hareketi oldu. Diplomatik, eğitim, kültür-sanat, ekonomi, savunma ve birçok alanda kendini yeni baştan ele aldı ve program tüzüğünü kadın hareketi formatında düzenledi. Şengal’de izleyeceği siyaseti, örgütlenme biçimini Şengal’in var olan koşullarına göre belirledi. 2016’da Tevgera Azadiya Jinen Êzidi (TAJÊ)’nin ilanı yapıldı. TAJÊ’ye bağlı her köyde kadın meclisleri oluşturuldu.  2019 yazında TAJÊ ikinci kongresine gitti. 2019’da Şengal DAİŞ’ten tamamen özgürleştirilmiş ve binlerce aile Şengal’e geri dönmüştü. Alan genişleyince kadınların ihtiyaçları da arttı ve ikinci kongre bu ihtiyaçlar üzerinden gelişti. Tüm kadınların temsili olma iddiasıyla ikinci kongreye güçlü bir kararlaşmayla gidildi.”

“Ezidi kadınlar için eğitim sudan daha fazla gerekli”

Ezidi kadınların yaşamları boyunca her şeyden mahrum bırakıldıklarını söyleyen Riham Heco, kadınların mahkum edilmek istenen kaderin artık değiştirilmesi gerektiğini vurguladı. Kadın hareketinin, kadınları özleriyle buluşturmak ve geliştirmek için yoğun bir çabanın içinde olduğunu anlatan Riham Heco,  “Şimdi öncelikle kadınların ihtiyacı olan eğitim konusu kadın hareketinin en esas gündemi olarak duruyor. Kadın hareketinin birinci amacı kadınlara ve topluma, kadınların eğitim ihtiyaçlarının olduğunu hissettirmek ve farkına vardırmaktır. Ezidi kadınlar için ekmek ve su gibi önce eğitim ihtiyacı var. Kadınlar için eğitim, soluduğu hava gibi olmalı” şeklinde konuştu.

Eğitim çalışmaları yapıldı

Fermanın ardından ilk oluşan eğitim çalışmaları silah eğitimleri üzerine oldu. Meclisler bünyesinde her yıl açık eğitim çalışmaları yapıldı. 2016’da Şehit Binevş Agal Akademisi açılarak kadınların fikirsel gelişimine ağırlık verildi. Akademi açıldığı günden bugüne 64 eğitim devresini tamamladı.

Ezidi kadınlar diplomasisiyle mücadelesini büyütüyor

Kadınların özellikle yaşadıklarını duyurmak için diplomasiye önem verdiklerini kaydeden Riham Heco, dünya kadınlarına da seslendi. 

“Ezidi kadınları birçok şey yaşadı ama paylaşamadı. Paylaşmakta zorlandı ya da paylaşmak için zemin bulamadı. Kadın hareketi Ezidi kadınların yaşadıklarını bölgeye ve dünyaya taşırmak için diplomasiye önem verdi. Kadın hareketi diplomasi komitesi üzerinden dünyanın hemen hemen her yerine ulaşabiliyor ve Ezidi kadınların yaşamış olduklarını aktarıyor ve ortak çözümler arıyor. Özellikle Iraklı kadınlarla mücadelemizi ortaklaştırmak istiyoruz. Bizim yürüttüğümüz mücadelenin yükü çok ağır, bunu biz tek taşıyamayız, dünya kadınları buna ortak olmalı ve birlikte taşımalıyız.”

Ezidi kadınlar ekonomilerini yarattı

Kadınların ekonomik olarak da toplumda ezildiklerine değinen Riham Heco, kadınların mücadelesinin bunu da değiştirdiğini dile getirdi.

“Babaya, abiye, kocaya ve hayatına giren tüm erkeklere muhtaç bir biçimde yaşıyor. Fermandan sonra kadınların verdiği mücadele, onları erkekle ekonomi alanında hemen hemen yan yana getirdi. Erkek eve bakabiliyorsa, kadın da bakabilir. Toplumda bu anlayışı oturtmak için çok yoğun mücadele verildi. Bugün bize gelen birçok projeyi destekliyoruz ve kadın hareketi olarak ta kadınların önüne koyduğumuz birçok ekonomi projesi var. Bizim hedefimizde kadınlar için ekonomi komünleri, atölyeler ve kadınların sosyalleşmelerine yardımcı olacak alanlara açılım sağlamaktır.”

 

Yarın: Ezidi kadınlar için Ferman ve sonrası- 3-

Esir kadınların durumu ve IŞİD’in elinden kurtarılanlar