HENAN HARIT

Fas – Faslılar bu yıl hem genel hem de yerel seçimler için sandık başına gidecek. Seçimler öncesinde ülkede bakanlar kurulundan çıkan çok sayıda karar ile seçimlere katılım düzeyi arttırılmak isteniyor. Meclisteki kadın parlementer sayısının yüzde yirmileri aşmadığı ülkede 1995 yılında bu rakam yüzdelik dilime göre yalnızca 0,6, 2011 tarihinde yüzde 17, 2020 yılında ise yüzde 20,5 olarak kayıtlara geçiyor. Fas’ta kadınların politikaya katılım oranları zayıf olsa da bu konuda her zaman bir direnç söz konusu. 23 Haziran’da yapılması planlanan parlamento seçimleri öncesinde Faslı kadınlara mikrofon uzattık. Fas Parlamentosu’nda, kadınlar için ayrılan koltuk sayısının 60’dan 90’a çıkarıldığı belirtiliyor ancak henüz pratik olarak uygulanmadı. Asgari bir rakam da olsa kadınlar bunu umut verici buluyor.

“Kadınlar karar gücü olabilmeli”

1992 doğumlu genç bir kadın olan Amal El-Arabi, Fas’ın El-Mehmediye kentinde yaşamını sürdürüyor. Amal, "Siyasi arena benim için çok önemli, bu yüzden bu arenadaki tüm olayları takip ediyorum. Bence kadınların partilere ve siyasete katılımı çok önemli. Kadınlar karar gücü olabilmeli hem yaşamda hem de siyasette” diyor.

Fas’ta kadınların siyasete katılım, seçme ve seçilme hakkı 1962 Anayasası’nın 8. Maddesi’nde tanımlanıyor. Bunu hatırlatan Amal, “Kadınların siyasete katılımı eşit haklarla tanınmıştır. Hatta siyasi arenada liderlik de yapabilirler ancak cinsiyetçi yaklaşımlar nedeniyle kadının siyasete katılımı çok kısıtlı” derken politika yapanların dar bir konumda tutulduğunu ifade ediyor. Amal, politikanını tabana yayılması için kadınların daha güçlü katılmaları gerektiğini düşünüyor.

“Siyasette rol model olabilecek kadınlar yetişmeli ve büyük amaçlarla siyasete girmeli. Ayrıca temel eğitimin ülke genelinde yaygınlaşmadan siyasette kadınların daha güçlü rol almasını beklemek zor olur ve gerçekçi olmaz.”

“Erkek siyaseti karşısında kadınların varlığı çok zayıf”

Gazeteci Siham Al-Ghazouli, “Şu anda herhangi bir partiye katılmaya niyetim yok. Politikaya da katılmaya niletim yok. Bu ülkemdeki siyasete ve partilere güvenmediğim anlamına gelmemeli. Yalnızca politikanın içerisinde olmayı sevmiyorum. Ülkemdeki kadınların siyasete katılım oranını değerlendirecek olursam aslında erkek siyaseti karşısında kadınların varlığı çok zayıf. Eşit ve güçlü bir toplumun inşa edilebilmesi için politik arenada da bunun sözkonusu olması gerekirken Fas’ta böyle işlemiyor. Kadınlar maalesef ruhsuz bir bedenden ibaret görülüyor; ülkemde bu bizi çok yaralıyor. Mutfağın ve meta olmanın ötesine geçerse kadının siyasette, basında yaşamın her alanında çok başarılı olacağına inanıyorum. Bu yalnızca kadın mücadelesi ile ilgili değil, toplumsal bir sorun olarak algılanmalıdır” yorumunu yapıyor.

Öncelik kadınların ev hapsinden kurtulması

Kadınların belli başlı yaşam alanları ve mesleklerine sıkıştırılmış olmalarından da büyük rahatsızlık duyduğunu belirten Siham Al-Ghazouli şöyle konuşuyor: “Maalesef hala eve hapsedilmiş kadın gerçekliğini aşamadık. Bunu aşamamışken siyasette kadının varlığını tartışmak zor. Elbette tartışmalıyız. Öncelikli olan kadını ev hapsinden kurtarmak olmalı. Böylelikle siyasi arenada da yer almak isteyen kadınlar evlerinden çıkabildikten sonra güçlü bir şekilde yer alabileceklerdir.”

İki çocuk annesi Rajaa politikaya katılamamada ekonomik nedenlere dikkat çekiyor

Faslı iki çocuk annesi Rajaa Talbi, kendisini bildiğinden bu yana siyasete katılmayı hayal ettiğini söylüyor; “Ancak evdeki sorumluluklarım buna hep engel oluyor. Politikayı takip ediyorum, ülkemde olup bitenlerden asla uzak kalmıyor ve fikir sahibi olmaya çalışıyorum. Hangi siyasi partiler ülkem için çalışıyor, hangi siyasetçiler gerçekten hakkıyla işini yapıyor duyarlı bir kadın ve yurttaş olarak izliyorum. Ekonomik sorunların da kadınların siyasete katımalarında engel teşkil ettiğini düşünüyorum. İki çocuğumu ve onlara karşı sorumluluğumu hem sürdürüp hem de siyaset yapabilmem ekonomik anlamda bağımlı isem yapabileceğim birşey olmaz.”

24 yaşındaki Cihad politikaya atılmayı düşünüyor

Cihad Nadir 24 yaşında ve işletme diplomasi sahibi bir genç kadın. İşletme mezunu olmasına rağmen uzun vadede politikaya atılmayı düşündüğünü anlatıyor.

“Bu yıl Faslı kadınların siyasete katılımı için önemli bir yıl olduğunu düşünüyorum. Hem genel hem de yerel seçimler önümüzde. Bunu avantaja çevirebiliriz. Kadının varlığını evlerinden sokaklara, siyasete taşırabiliriz. Ataerkil zihniyeti ancak kadınlar hayattaki varlıkları ve güçlü duruşları ile kırabilirler, zayıflatabilirler.”

Fas meclisinde kadın parlamenterler için ayrılan koltuk sayısının yasa ile 60’dan 90’a çıkarılmış olmasını da olumlu değerlendiriyor Cihad Nadir ve ekliyor;  "Kadının siyasette temsilinin artırılması, kadının siyasi iradesinin varlığına dayandırılmalıdır. Bu nedenle, kadınların aktif rol oynayabilmeleri, siyaset gündeminde yer alabilmeleri ve ülkeyi inşa etmeye karar verebilmeleri için seçimler veya parlamento, belediye, meclis vb. seçimler yoluyla kadınların siyasi arenaya girmeleri teşvik edilmelidir.”

 Toplumsal çalışmalar öncelik kazanmalı vurgusu

27 yaşındaki Safaa Khammouri özel bir şirkette çalışıyor. "Siyasi partilerde yer almayı sevmiyorum ve siyaseti sevmediğim için de takip etmiyorum. Sosyal hayatın inşasına katılımın siyasi partilerle sınırlı olmadığına inanıyorum" diyor. Safaa Khammouri ayrıca toplumsal faaliyetlerde yer almak ve toplum  savunuculuğu çalışmaları yapmanın daha önemli olduğunu düşündüğünü belirtiyor. 2021 seçimlerinden ise umutlu olduğunu söylüyor Safaa, “Fas’ın ilermeleye ve bunun kadınlarla olmasına ihtiyacı var ancak öncelikli olarak toplumsal ilerlemenin kaydedilmesi” diye noktalıyor sözlerini.