ZEYNEP PEHLİVAN

Haber Merkezi- Kadınların, toplumun kendilerine yönelik algılarını değiştirmek adına mücadele verdiği konulardan biri de ne yazık ki regl meselesi! Geçmişten bugüne; atanmış rollerin ve hazır düşünce kalıplarının kıskacında kalan regl konusu, biyolojik yaşamın son derece doğal bir parçası olmasına rağmen erk zihniyet için her daim “utanılması gereken, saklanılması gereken” bir olguymuş gibi sunuldu. Regl olmak ile “kirli olmak” ya da “hasta olmak” gibi anlamsız tanımlar ilişkilendirildi. Regl konusundaki algıların onarılması adına zaman zaman Türkiye’de umut verici bazı adımlar atılsa da (İzmir Barosu’nun aylık regl izni gibi) bugün ne yazık ki hala pek çok kadın marketten ped alırken siyah poşet/gazete kullanmak ya da pedini sıkı sıkı saklamak durumunda kalabiliyor. Oldukça basit bir detay gibi görünen bu durum, esasen toplumun kadın bedeni üzerinde kurduğu tahakkümün ve yarattığı baskının bir yansıması olarak okunmalıdır.

Kadınlar; iş yerlerinde regl izni kullanmak ya da regl dönemlerinde ped, tampon gibi ürünleri ücretsiz şekilde temin etmek gibi projeleri hayata geçirmeye hazırlanırken; ne yazık ki bu hafta yayınlanan yeni genelge nedeniyle bazı kadınların ped alamadıklarına trajik bir şekilde tanıklık ettik. Bu kadınlardan bir tanesi de Balıkesir’de ikamet eden Avukat Selin Özcan.

Bilindiği üzere Covid-19 salgını nedeni ile 17 Mayıs’a kadar sürecek olan tam kapanma için İç İşleri Bakanlığı, marketlerle ilgili yeni bir genelge yayınladı. Bu genelge ile bazı ürünlerin satışına kısıtlamalar getirildi. “Zorunlu temel ihtiyaçlar dışındaki ürünlerin” satışına marketlerdeki kalabalığın önüne geçmek için getirilen bir düzenleme olduğu söylendi; ancak bu durum çok ciddi mağduriyetleri ve karışıklıkları da beraberinde getirdi.

Alışveriş yapmak için gittiği marketten ped alamayan Selin Özcan, yaşadığı bu durumu Twitter üzerinden duyurdu. Tweet’in kısa sürede geniş bir yankı bulması, bu anlamsız yasakların da yeniden tartışılmasına yol açtı. Bakanlığın yaptığı açıklamada regl dönemi ürünlerine dair somut bir açıklama yapılmadığı için marketlerde bu konuda bir belirsizlik ve karmaşa oluştuğu anlaşıldı.

Sosyal medya üzerinden pek çok kadın, regl ürünleri konusunda yaşadığı mağduriyeti, tıpkı Selin Özcan gibi duyurmaya başladı. Kısa süre içinde kendisine ulaştığımız Avukat Selin Özcan, markette ped alma isteğinin geri çevrilmesinden dolayı ortaya çıkan hak ihlalini ajansımıza anlattı.

Selin Hanım, markette yaşadığınız olayı anlatır mısınız? Size hangi gerekçelerle ped verilmedi?

Ben İstanbul’da yaşıyorum; fakat kapanmadan kaynaklı olarak Balıkesir’in Altınoluk ilçesine, ailemin yanına geldim. Yazlık ev, şehir merkezinden biraz uzak mesafede. 300 metre civarında bir A101 şubesi var, olayda burada gerçekleşti. Gerekirse açık adres de paylaşabilirim sizinle. Markete girdiğimde zaten orada çalışan kasa görevlisi, “Gıda ürünleri harici satış yok” diye anons ediyordu. Ben de ped almak için gitmiştim. “Ped alacağım” dedim bağıran görevliye. “Gıda ürünleri harici satış yapmıyoruz alamazsınız” dedi. Ben de böyle bir uygulama olmadığını, genelgede de temel gıda ve temizlik ürünlerinin yasak kapsamında olmadığını belirttim. “Sadece gıda ürünleri hanımefendi, internetten ped siparişi verebilirsiniz” dedi. Tabii ki ben o an büyük bir şok yaşadım.

Burada bir hak ihlali var sanıyorum. Bu genelgede ped satışının yasak mı serbest mi olduğunu açıkça belirten bir madde var mı? Hukuksal olarak bu hak ihlalini nasıl değerlendiriyorsunuz?

Açıkçası genelgede yasak olduğuna dair herhangi bir ibare yok. Ama kullanılan ifadeler o denli kafa karıştırıcı ki insanlar yorumlamada güçlük çekiyor. Yalnızca bu marketin yanlış yorumladığını varsayamıyoruz bu durumda; çünkü benim yaşadığım örneği birçok kişi yaşamış bugün. Bence asıl sorun, bunu hala tartışıyor olmak. Yani bunun yorumlamaya açılması bile büyük oranda bir hak ihlali bana kalırsa. Temel ihtiyaç deniyor; ama kime göre, neye göre temel ihtiyaç? Ben yayınlanan bu genelgenin, nelerin temel ihtiyaç olduğunun tartışmaya açılmasını dahi hak ihlali olarak yorumluyorum. Anayasal olarak korunan haklarımız var, temel hak ve özgürlüklerimiz var ve bunların genelgeyle kısıtlanması kanunen mümkün değil. Ama son birkaç yıldır mümkün olmayan o denli şey görüyoruz ki şaşırmayız artık desek dahi şaşırıyoruz. Ben hala şaşırabiliyorum açıkçası.

Sizin gibi bu durumu yaşayan başka kadınlar var mı?

Ben de tweet atınca gördüm. Birçok kişi aynı durumun kendisinin de başına geldiğini ifade etmiş, ped reyonuna şerit çekilmiş. Fotoğraflar paylaşan, aynı olayı kendisi de paylaşan birçok kadın varmış, bu konuda yalnız değilmişim.

Bu mağduriyeti yaşayan kadınlar sizce ne yapmalı?

İlk önce genelgeyi açıp görevlilere okutması gerekiyor, böyle bir ibarenin yer almadığını ve yanlış yorumlandığını ifade etmeliler. Hala diretirlerse tutanak tuttursunlar ve marketi şikâyet etsinler. Çünkü yanlış bir uygulamadan söz ediyoruz.

İzmir Barosu daha önce kadınlara regl izni kararı ile ezberleri bozmuştu. İskoçya gibi ülkelerde regl dönemi ürünleri ücretsiz olarak dağıtılıyor. Regl ürünlerinin ücretsiz olması tartışılırken, bugün Türkiye’de pede ulaşamamayı nasıl değerlendiriyorsunuz?

Tabii ki regl ürünleri tüm kadınlar için ücretsiz olmalı. Regl tamamen biyolojik ve her kadının yaşadığı bir durum. Bu denli temel bir ihtiyacın ücretli olması hem yanlış hem de birçok kesim için adaletsiz oluyor. Ürünlere ulaşamamaktan bahsettik. Genelgede böyle bir ibare yer almamasına rağmen bu şekilde yorumlanması, aslında temelinde toplumsal cinsiyet algısına dayanıyor. Sonuç olarak “temel gıda ve temizlik ürünleri hariç” diyor genelgede. Pedin bu hariç kısmında yer almadığını düşünenler için reglin hala bir tabu olduğunu düşünüyorum. Yani pedi siyah poşete veya gazeteye saran kitlenin bir parçası olduğunu düşünüyorum. Ayrıca böyle bir çağda hala bunları konuşup tartışıyor olmamız bile, oldukça trajik maalesef!