ZOUHOUR MECHERGUI

Tunus – Tunus’un güneyinde yer alan Gabes vilayeti, kimya kompleksinin yarattığı kronik çevre krizinin yanı sıra, sosyal zorluklarla da karşı karşıya. Özellikle kadınlar, bir yandan başta kanser olmak üzere ciddi hastalıklarla boğuşurken, diğer yandan ev içi ve ekonomik şiddete maruz kalıyorlar. Bu durumu daha da ağırlaştıran ise, sağlık hizmetlerine erişimdeki adaletsizlik ve kadınların var olan durum karşısında bilinçsiz ve örgütsüz kalışlarıdır.

Bu tablo içinde, “El-Eman” (Güven) Merkezi gibi sivil kuruluşlar, sessizliği bozmayı, destek olmayı amaçlayan belli başlı kuruluşlar olarak öne çıkıyor.  Gabes’te yaşananlar sadece yerel bir çevre sorunu değil; ulusal çapta duyulması gereken bir insan hakları meselesi.

‘Yetkililer sessiz, kadınlar hem hasta hem mağdur’

Gabes’te aile hakları için çalışan El-Karama Derneği’nin başkanı ve aynı zamanda kadın sığınma merkezinin yöneticisi olan Elseyide Elseyide Arfa, yıllardır sivil toplumun temiz çevre ve sağlıklı hava hakkı için verdiği mücadeleye rağmen somut bir sonuca ulaşılamadığını söyledi. “Devrimden bu yana verilen çok sayıda söz olmasına rağmen, kimya kompleksinin yol açtığı sağlık krizine hükümet hâlâ çözüm getirmedi” diyen Elseyide Arfa, özellikle kadınlar arasında rahim ağzı kanseri vakalarının korkutucu biçimde arttığına dikkat çekti.

Kadınların hastalıkları nedeniyle yalnızca fiziksel değil, aynı zamanda psikolojik baskıya ve ev içi şiddete maruz kaldıklarını belirten Elseyide Elseyide Arfa, “Ancak ataerkil ve muhafazakâr bir toplumsal yapıda yaşadıkları için çoğu bu durumu dile getirmeye çekiniyor” ifadelerini kullandı. Kadınların yaşadıkları sağlık sorunlarıyla birlikte ekonomik şiddetle de karşı karşıya kaldığını vurgulayan Elseyide Elseyide Arfa, “Toksik çevre nedeniyle çalışamaz hale gelen kadınlar ekonomik özgürlüklerini kaybediyor. Bu da onların şiddete karşı dirençlerini kırıyor” dedi. Bu koşullarda “El-Eman” Merkezinin kadınlara hem psikolojik hem de maddi destek sunduğunu belirten Elseyide Elseyide Arfa, merkezin sık sık hedef alınmasına rağmen kadınların sesi olmaya çalıştıklarını söyledi. “Maruz kalanları dinliyoruz, psikolog ve sosyal danışmanlar eşliğinde yönlendirme yapıyoruz. Barınma ihtiyacı olanlara da destek sunuyoruz. Bu bizim sorumluluğumuz” ifadelerine yer verdi.

‘Aile içi şiddet ve sağlıkta çöküş’

Kadınlarda giderek artan kanser vakalarına değinen Elseyide Arfa, merkeze başvuran her 10 kadından 5’inin rahim ağzı ya da meme kanseri olduğunu belirtti. Bu vakaların çoğunun, Gabes’te özellikle üç bölgede yoğunlaştığını söyledi: Shatt Essalam, Ghannouch ve Bouchemma. Bu bölgelerin kimya kompleksine en yakın yerleşim alanları olduğuna dikkat çekti.

Elseyide Arfa, "Buralardaki kadınlar ve genç kızlar, kanserin yanı sıra ev içi şiddete maruz kalıyor. Hastalık nedeniyle eşlerinin beklentilerini karşılayamayan kadınlar, psikolojik baskıya uğruyor ve evden gitmeleri için zorlanıyorlar. Ancak çoğu, evini kaybetmemek için bu kötü muameleyi sineye çekiyor. Bu durum, adeta beden ölmeden önce ruhun ölümüdür" dedi.

Merkezin bu kadınlara yalnızca geçici çözümler sunabildiğini belirten Elseyide Arfa, Gabes’te bu hastalıklara özel bir hastane olmamasının büyük bir eksiklik olduğunu dile getirdi. Kimya kompleksinin yerleşim alanlarından uzaklaştırılmasına yönelik taleplerin hükümetçe hâlâ karşılıksız bırakıldığını vurguladı.

Merkezdeki hizmetlere dair konuşurken, öncelikle psikolojik destek sağlandığını, ardından sosyal, hukuki ve sağlık alanlarında destek verildiğini şu sözlerle anlattı: "Kadının isteklerini anlamaya çalışıyoruz, çalışmak isterse onu istediği mesleğe yönlendiriyor ve eğitiyoruz. Barınma ihtiyacı varsa bunu sağlıyoruz. Tüm destekleri, elimizdeki imkanlar doğrultusunda sunuyoruz."

‘Kadınlar hem kansere hem de şiddete karşı mücadele ediyor’

Kadınlar arasında giderek artan kanser vakalarına dikkat çeken El-Karama Derneği Başkanı Elseyide Arfa, Gabes’teki “El-Eman” Merkezine başvuran her 10 kadından 5’inin rahim ağzı ya da meme kanserine yakalandığını söyledi. Bu vakaların özellikle üç bölgede yoğunlaştığını belirten Elseyide Arfa; “Chatt Essalem, Ghannouch ve Bouchemma bu üçü, kimya kompleksine en yakın yerleşim alanları. Bu tesise en fazla maruz kalan kadınlar en ağır bedeli ödüyor” dedi.

Elseyide Arfa, yalnızca hastalıkla değil, beraberinde gelen sosyal sonuçlarla da kadınların mücadele ettiğini vurguladı ve şunları belirtti; “Bu bölgelerdeki kadınlar ve genç kızlar, kanserin yanı sıra aile içi şiddete de maruz kalıyor. Sağlık sorunları nedeniyle ailelerinin beklentilerini karşılayamayan kadınlar, psikolojik baskı ve şiddete uğruyor, evden ayrılmaları için zorlanıyor. Fakat çoğu kadın, ailesini kaybetmemek adına bu kötü muameleyi sineye çekiyor. Bu, adeta beden ile ruhun ölümünün birlikte hatta ruh ölümün daha önce gerçekleştiğini gösteriyor” ifadelerini kullandı.

Merkezin yalnızca geçici çözümler sunabildiğini belirten Elseyide Arfa, asıl ihtiyacın yapısal ve kalıcı adımlar olduğunu vurguladı. “Gabes’te kanser hastalarına özel bir hastane bulunmuyor. Kimya kompleksinin yerleşim alanlarından uzaklaştırılması yönündeki çağrılar ise yıllardır karşılık bulmuyor” dedi.

Merkezin sunduğu hizmetlere de değinen Elseyide Arfa, kadınlara öncelikle psikolojik destek sağladıklarını, ardından sosyal, hukuki ve sağlık alanlarında rehberlik ettiklerini belirtti. “Kadınların neye ihtiyacı olduğunu anlamaya çalışıyoruz. Eğer çalışmak istiyorsa, onu istediği alana yönlendiriyor ve meslek eğitimi veriyoruz. Barınma ihtiyacı varsa bunu da karşılıyoruz. Tüm desteğimizi mevcut imkânlarımız dâhilinde sunmaya çalışıyoruz” diye konuştu.

Ekoloji ve kadın sorunları iç içe gelişiyor

Gabes’te kadınlara yönelik şiddetle mücadele ettiklerini söyleyen Elseyide Arfa, aynı zamanda çevre sorunlarına da odaklandıklarını belirtti. Kadınların hem çevre kirliliği nedeniyle hastalanıp hem de bu hastalıklar yüzünden şiddete uğradığını dile getirdi; “Nahnu Na’ish” (Yaşamak İstiyoruz) Koalisyonu ile birlikte, Ghannouch’ta yerleşim alanlarının içindeki kimya kompleksinin taşınması için mücadele verdik ve veriyoruz. Biz kompleksi kapatmak değil, sadece yerleşim bölgelerinden uzaklaştırmak istiyoruz. Orada birçok kişi çalışıyor, bunu göz önüne alıyoruz. Ancak yıllardır verilen sözlere rağmen hiçbir adım atılmadı” dedi.

Elseyide Arfa konuşmasının sonunda, dernek olarak yaptıkları araştırmalara göre Gabes’te neredeyse her ailede bir kanser vakası olduğunu söyleyerek şunları ifade etti; “Özellikle kadınlarda rahim ve akciğer kanserleri çok yaygın görünen vakalar. Gabes’ta sadece hava değil, deniz de fosfojips atıklarıyla kirletiliyor. Bu durum hem çevreyi hem de balıkçılığı yok ediyor. Ayrıca daha önce yaşanan bir olayda, Bouchemma’daki bir okulda amonyak sızıntısı nedeniyle birçok öğrenci baygınlık geçirdi ve hastaneye kaldırıldı. Gabes, aynı anda hem vaha hem deniz hem de dağ barındıran bir bölge ama kirlilikle yok ediliyor. İçimizde hâlâ bir umut var: Kimya kompleksi taşınsın ki, Gabes’te insan yaşamaya devam edebilsin" dedi.