SARYA DENİZ

Haber Merkezi- Türkiye covit-19 pandemisi ile ilgili aşılama çalışmalarına devam ediyor. Ancak hala istenilen düzeyde aşılama yapıldığından söz etmek olası değil. Son günlerde özellikle gebe/hamile kadınların aşılanması ile ilgili tartışmalar yürütülüyor. Çünkü aşı olamayan hamile kadınların ölüm haberlerini sıkça duymaya başladık.   

En son Antep’te yaşayan 28 yaşındaki Ceylin Göktaş doğumdan bir gün sonra Kovid-19 belirtileri başladı. Tedaviye alınan Göktaş, 10 gün sonra hastanede yaşamını yitirdi.

Antalya’nın Finike ilçesinde ise ikizlere hamile olan ve doğumuna bir ay kalan 38 yaşındaki Nursel Aksoy’da 18 Ağustos'ta Kovid-19 belirtileri gösterdi. Aksoy, fenalaşması üzerine 20 Ağustos'ta Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi’ne kaldırıldı. Burada tedaviye alınan Aksoy'un durumunun ağırlaşması üzerine ikiz bebekleri 23 Ağustos'ta sezaryenle alındı. Doğumdan 4 gün sonra yoğun bakıma alınan Aksoy, 6 Eylül'de yaşamını yitirdi. Bebeklerden biri de koronavirüslü olarak dünyaya geldi.

2 ayda 9 kadın öldü

Amed Kovit-9’a bağlı hamile anne ölümlerinde dikkat çekiyor. Kentte 2 ay içinde farklı tarihlerde pandemi hastanesine başvuran 9 hamile kadın Kovid-19 nedeniyle yaşamını yitirdi. Bu kadınlar da aşı olmamıştı. Kovid-19'un aşısız hamilelerde çok ağır seyrettiği tüm dünyada sağlıkçıların ortak görüşü. Özellikle delta varyantının olduğu koşullarda hastalığı daha çok ağır geçirdikleri biliniyor. Kovit-19’a yakalanan ve hastaneye başvuran hamile kadınların yüzde 99’unun aşısız olduğu ifade ediliyor. 

Hamilelerin Kovit-19 olma ihtimali daha fazla

Türk Tabipleri Birliği (TTB), Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği (TJOD) ve Halk Sağlığı Uzmanları Derneği (HASUDER), gebelikte Kovid-19 aşılamasıyla ilgili güncel durum değerlendirmesi yayımladı. Değerlendirmede özellikle son dönemde aşılı olmayan gebe ölümlerinin arttığına dikkat çekildi.

“Gebelerin COVID-19’a yakalanma ihtimali genel toplumdan daha fazla olmamakla birlikte, araştırmalar COVID-19’un gebelikte ölümcül sonuçları olan ciddi bir risk etmeni olduğunu ortaya koymaktadır. Gebe kadınların hastalığı ağır geçirme riski gebe olmayanlara göre daha fazladır. Gebeliğe bağlı şeker hastalığı, KOAH, yüksek tansiyon, hipotirodi gibi hastalıkları olan kadınlarda yaşam kaybı riski daha yüksektir.”

Bakanlık hamilerle ilgili çalışma yapmadı

Değerlendirmede aynı zamanda yapılan bilimsel çalışmalara da yer verildi. 18 ülkeden 2 bin 130 kadının dahil edildiği bir araştırma Kovit-19 geçiren hamilelerde anne ölümü, preeklampsi ve erken doğum riskinin geçirmeyenlere göre daha yüksek olduğunu gösterdi.

1 Eylül 2021 itibarıyla İngiltere, İspanya, İsveç, İsviçre, Norveç, Finlandiya, ABD, Kanada’yı içeren 34 ülkede, hamilelere Kovit-19 aşısı uygulanıyor. Türkiye’de Sağlık Bakanlığı ilk üç aynı dolduran hamile kadınların aşı olmaları için sıra açtı ancak konu ile ilgili kapsamlı bir çalışma yapılmadı. Değerlendirmede bu konu ile ilgili şu ifadeler yer aldı:

“Sağlık kurumlarında gebelikte aşı uygulamasıyla ilgili sistematik bilgilerin ve bakanlık politikasının aktarıldığı bir hizmet içi eğitim yapılmamış; çalışanlar, iş yoğunluğu içinde edindikleri bilgilerle gebelere danışmanlık yapmak zorunda kalmıştır. Böyle bir politikanın olmaması, hem aksi bulgu olmamasına rağmen aşıya güvensizliği artırmakta hem de kadınların yalnız bırakılmasına ve olası ölümcül sonuçların yükünü tek başına üstlenmelerine neden olmaktadır.”

Sağlık Bakanlığı’ndan elindeki verilen paylaşılması istenirken bu paylaşımın aşıya olan güvensizliği da ortadan kaldıracağına değinildi.

10 soru/10 cevap

Kurumlar ayrıca 10 soruda Kovit-19 ve aşılanma ile ilgili kadınların kaygılarını azaltacak paylaşımda bulundu. Kadınlar gebelik süreçlerinde hastalıktan nasıl etkileniyorlar? Gebelik döneminde aşı neden önemli? Bu soruları ve yanıtlarını derledik.

1- Kovit-19 gebeleri nasıl etkiler?

Gebelerin COVID-19’a yakalanma ihtimali genel toplumdan daha fazla. Yine gebe kadınların hastalığı ağır geçirme riski gebe olmayanlara göre daha fazla. Gebeliğe bağlı şeker hastalığı, KOAH, yüksek tansiyon, hipotirodi gibi hastalıkları olan kadınlarda risk daha da artıyor. Bilimsel araştırmalar bu riskleri verilerle ortaya koyuyor. Kadınların bebeklerini erken doğurma riski ortaya çıkıyor. Üstelik bu oran 2-3 katı olarak ifade ediliyor.

2- Gebeysem, gebe kalmayı planlıyorsam veya şu anda emziriyorsam Kovit-19 aşısı olabilir miyim?

Avrupa İlaç Ajansı (EMA) ve CDC özel bir sağlık sorunları olmadıkça, bir hekim tarafından değerlendirildikten sonra gebe kalmayı planlayanlara, gebelere ve emzirenlere aşılarının yapılmasını öneriyor. Gebelerin aşılanmasının hastalığa bağlı komplikasyonlar ve artan yaşam kayıpları nedeniyle hiç olmadığı kadar aciliyet kazandığını duyuruluyor. Örneğin ABD’de 23 Ağustos 2021 tarihine kadar ABD’de 153 bin400'den fazla gebe kadın en az bir doz mRNA (Pfizer-BioNTech ve Moderna) aşısı oldu. İngiltere ve İskoçya’da da en az 66 bin gebenin aşılandığı açıklandı. 

3- Aşılar gebe kadınlar için güvenli ve etkili midir?

COVID-19 aşılarına ilişkin kanıtlar, DSÖ ile İngiltere, ABD, Kanada ve Avrupa'daki düzenleyici kurumlar tarafından sürekli olarak gözden geçiriliyor. DSÖ, gebelikte aşılamanın faydalarının potansiyel risklerden daha ağır bastığı tüm riskli durumlarda aşıların kullanılmasını öneriyor.

4- Gebelikte ne zaman aşı yaptırmalıyım?

Gebeliğin ilk üç ayı düşük açısından riskli. Bu nedenle gebelikte bağışıklama bazı ülkelerde 12. hafta sonrasında yapılıyor. 11 Ağustos’ta açıklanan CDC raporuna göre; 20 hafta öncesi  bir mRNA aşısı olan yaklaşık 2 bin 500 hamile kadın arasında düşük yapma riskinde artış bulunmamış. Öte yandan ABD’de aşılar, gebeliğin herhangi bir döneminde uygulanıyor.

5- Aşı doğurganlığımı etkiler mi?

Hayır. Aşının kadınlarda veya erkeklerde doğurganlık sorunlarına neden olduğuna, plasenta ve fetüse zarar vereceğine dair hiçbir kanıt yok. Gebe kalmaya çalışan kadınlar aşılanabilir aşıyı tamamladıktan sonra da hamileliği geciktirmek için hiçbir neden yoktur.

6- Aşının gebe iken aşılanmış kadınların bebekleri üzerindeki etkisi hakkında ne biliniyor?

COVID-19 aşıları yeni aşılar olduğu için gebelikte COVID-19 aşısı olan kadınların bebekleri üzerindeki uzun vadeli etkileri hakkında henüz bir çalışma yok. Ancak aşılar “canlı” aşılar olmadığından, insanda enfeksiyona neden olamazlar. Üstelik; diğer canlı olmayan aşılar, gebelikte uzun yıllardır herhangi bir güvenlik endişesi olmaksızın kadınlara verilmektedir.

7- Aşılar, doğmamış çocuğunuza Kovit-19'a karşı bir miktar koruma sağlayabilir mi?

Bu konuda yeterli sayıda araştırma bulunmamaktadır. Sadece bir gebede aşıdan koruyucu antikorların plasentayı geçerek bebeğin Kovit-19'a karşı bağışıklığına yardımcı olduğu gösterilmiştir.

8- Emzirirken aşı olabilir miyim?

Aşılar canlı virüs içermediğinden bebek için risk oluşturması beklenmez. Aşı gebeler ve bebekler dahil olmak üzere hiç kimseyi Kovit-19 ile hasta edemez, aşılar vücutta çoğalabilen canlı organizmalar içermediğinden anne karnındaki bebeğe bulaşamaz.

9- Tüp bebek tedavisi sürecinde aşı yaptırabilir miyim?

Evet. Sağlık ekibiniz, durumunuz için en iyi zaman hakkında size tavsiyede bulunacaktır.

10- Aşıların yan etkileri nelerdir ve aşıya karşı bir reaksiyon gelişirse ne yapmalıdır?

Gebe aşılamalarından sonra gebe olmayanlardan farklı yan etkiler bildirilmemiş. Genel olarak aşıların yan etkileri hafiftir ve uzun sürmez. Aşıdan sonraki ilk iki günde en çok görülen yan etkiler; yorgunluk, ağrı, titreme ve enjeksiyon yapılan kolda ağrı veya hassasiyettir. Gebe olmayan bireylerde Kovit-19 aşılarının bir veya iki gün süren ateş veya kas ağrısı gibi hafif ve kısa süreli yan etkileri olduğu bilinmektedir. Alerjik reaksiyon veya pıhtılaşma sorunları gibi ciddi yan etkiler çok nadirdir. Ayrıca grip benzeri semptomlar olabilir.