AYFER YILDIZTAN

Rewşen Bedirxan, Cizira Botanlı, Osmanlı saldırıları ve baskıları nedeniyle ailesi paramparça olmuş aydın bir kadın. 11 Temmuz 1909 yılında Kayseri’de dünyaya gelmiş Rewşan Bedirxan ve henüz iki yaşındayken İstanbul’a oradan da Suriye’nin başkenti Şam’a kaçmak zorunda kalmış ailesiyle. Annesi Samiye Bedri, hayatın tüm yükünü omuzlarında taşır ve Rewşen'in hiç bir şeyden mahrum kalmasına izin vermez. Teraki Şule Okulu'nda iki yıl Türkçe eğitim görür Rewşan Bedirxan. Türk birliklerinin Şam'ı terk etmesinin ardından da okullarda Türk dilinin kaldırılması ile Arapça ve İngilizce öğretimine devam etti. İlkokuldan sonra Der EL-Muelimat adlı bir öğretmen okuluna gitti ve 1925'te Ürdün'ün Kerek şehrinde çalışmaya başladı. 1927'de Şam'a döndü ve Layik Okulu'nda Arapça öğretmeni oldu. Yıllarca öğretmenlik yapan Rewşen Bedirxan, annesi Samie'nin isteği üzerine bir öğretmenliği seçmiş fakat gönlü hep gazetecilik yapmaktan yana olmuş. Türkçe, İngilizce ve Fransızca dillerini de ana dili gibi kullanmış, bu dillerde de yazınsal ürünler vermiştir. Bu dillerde çıkan eserlerden Arapçaya da çeviriler yapmıştır.

1934'te Suriye Kadınlar Birliği'ne (İttihadu'I-Nisai) üye oldu. 22 Şubat 1935'te Arap kökenli eşi Ömer Madan'dan ayrıldı. İkinci evliliğini ise Mir Celadet Eli Bedirxan ile gerçekleştirirken Sinemxan ve Saftar, Cemşid isimli üç çocuk dünyaya getirirken ilk evliliğinden de Useymexan isimli kızı ile beraber dört çocuk sahibidir.

Bedirxan ailesi ismi ile anılan ilk Kürtçe gazetecilik macerasında imzası olanlardan biri de Rewşen Xanim’dır. Hawar Dergisi’nin en sistemli çalışan ve üretken emekçilerinden biri olan Rewşen Xanim, yazar, çevirmen ve gazeteci olarak uluslararası bir çok kongre ve toplantıya katılmıştır. Kürt halkını temsilen Sömürge Karşıtı Kongre’ye resmi delege olarak katılmıştır. 15 Mayıs 1932 yılında “Rêzimana Alfabeya Kurdî” kitabının yayın kurulunda yer almıştır.

Gelin birlikte Rewşen Xanim’in Hawar dergisinde çalıştığı süreci nasıl ele aldığına bakalım; “Hawar 1932'de yayın hayatına başladı. Ayrıca dergide çalıştım, adresleri düzenledim, abonelere dergi gönderdim. Bu görevlere ek olarak, acil durumlarda tipografi görevini de üstlendim.” diyerek derginin bir çok aşamasında yer aldığını aktarıyor. Hawar’da latin alfabesiyle yazan ilk kadın olmuştur Rewşen Xanim. Özellikle bilimsel çalışmaları bu dile kazandırmak için çok sayıda çeviriye de imza atmıştır.

 Suriye Kadınları temsilen Mısır’da Dünya Kadın Kongresi’ne katıldı

1944'te Mısır'daki Dünya Kadın Kongresi'ne Suriyeli kadınlar adına katıldı. Burada olağanca tüm gücüyle Fransız işgaline karşı durdu ve Arap davasını destekledi. Özellikle Filistin davasını savundu ve Arap okullarında ders verdi, Arap dergilerinde birçok makale ve makale yayınladı. Kadın ve çocukların eğitimi ve refahı için çalıştı. Ayrıca cezaevlerindeki kadınların durumunu çözmek için yorulmadan çalıştı. Bu mücadelelere rağmen Kürdistan'ın bağımsızlığı için yaptığı işten de vazgeçmedi. Her bakımdan Kürt kimliğinden hareketle bir Kürt kadınıydı. Aydın bir kadın ve Kürt olarak anıldı.

1940’larda şu nida işitilir Rewşen’den: “Biz kadınlar erkek egemen zihniyetin kurbanıyız”

Rewşen durumu şu sözlerle ifade etti: “İsmimiz ne olursa olsun, Türk olmak, Arap olmak, Fars olmak, Kürt olmak; beyaz, sarı, kahverengi olmasını istediğiniz rengin, biz kadınlar olarak erkek egemen zihniyetinin kurbanıyız. Tüm dünyada kadınların oluşturduğu bir sendikaya üye olarak işimi resmi bir düzeye çıkarmak istedim. 1934'te Suriye kadınları arasında Kadın Birliğine üye oldum, böyle bir yönetimin görevi bana verildi. 1944'te Suriyeli kadınlar adına Mısır'daki Dünya Kadın Kongresi'ne katıldım ama hep bir taraftaydım; 'Bir Kürdistanlı kadın olarak farklı renkteki kadınlar arasında temsil edilme hakkını ne zaman elde edeceğiz? Sorunlarımızı ne zaman renkli olarak ifade edeceğiz? Bu sorgulamalarla içim yandı… Bir tarafımız güldüğünde diğer taraf hep aşağıda kaldı. "Sürgün bizi böler, sürgün bizi parça parça böler."

Hem öğretminlik hem de radyo programcılığı yaptı

Rewşen Xanim, 1946 yılında öğretmenlik yaptığı okulun müdürü oldu. 1947'de Suriye radyosunda bir çocuk programı yayınladı. İşyerinde kadınların durumunu gözlemliyor ve kadınların her zaman düşük ve ikincil rollerde kaldığını gözlemliyor. Bu nedenle yönetimin işini hep omuzlarına almış, yazdıklarıyla kadınların ufkunu genişletmeye çalışmış, cehaletle savaşabilmeleri ve vatansever bir zihniyet inşa etmeleri için kadınların ufkunu açma çalışmalarını aralıksız sürdürmüştür. Kadınları cenderesine alan geri toplumsal geleneklerle de mücadele eder Rewşen Xanim.  

Kaybının acısını, “Bir Kadının Hatıraları” kitabını Arapçaya kazandırarak unutma çabası

Mir Celadet’in, 15 Temmuz 1951'de ölümünden sonraki hayatını şöyle anlattı: “Sevgili Celadet, o sadece benim eşim değil, aynı zamanda çok iyi bir öğretmendi. Bu olayın üzerimde çok büyük etkisi oldu. Ölümü şok oldu, neredeyse kendimi kaybediyordum ama sözlerini hep hatırladım. Sanki ölümünü biliyormuş gibi.”diyerek eşinin kendisini ölümüne hazırladığını da kederle anlatır. Bu kaybın ardından Sebahat Xanim ile birlikte yaşamaya başlar Rewşen Xanim. 1951 yılında, Türkçeden Arapçaya, “Bir Kadının Hatıraları” isimli kitabın çevirisini yapar.

1 Haziran 1992'de Suriye'nin Banyas kentinde öldü ve Şam'daki Şeyh Halid Nakşibendi Mezarlığı'nda eşi Celadet Ali Bedirhan ve dedesi Mir Bedirhan'ın yanına gömüldü. Son sözü ve iradesi Kürtleri birleştirmekti. Rewşen'in başlattığı yerden Kürt kadınlarının kalemi hiç durmadan mücadele ile yazmaya devam ediyor.