Sudan’da kadın bedeni üzerinden devam eden savaş

AYA İBRAHİM

Sudan – Sudan'da kadınların durumu, cinsel ayrımcılık ve kadınlara yönelik şiddet gibi birçok sosyal ve hukuki sorundan etkileniyor. Bazı alanlarda eğitim ve iş hayatında ilerleme kaydedilmiş olsa da kadınlar hala büyük zorluklarla karşı karşıya.

Sudan'daki çatışmalar, Nisan 2023'ten bu yana ordu ve Hızlı Destek Kuvvetleri arasında devam ediyor. Büyük bir insanlık krizinin yaşandığı Sudan’da kadınlar taciz, kaçırılma tecavüz, öldürülme ve şiddet ile yüz yüze kalıyor. Ülkede çatışmaların hızla yayılmasıyla 14 milyondan fazla insan yerinden edildi. Çatışmalarda binlerce insan yaşamını yitirirken, yerleşim alanları ve altyapıda tahrip olmuştur.

İnsan hakları örgütlerine ve Sudanlı aktivistlere göre, Hızlı Destek Kuvvetlerinin kontrolündeki Orta Sudan'daki Cezire eyaletinde, birçok kadın, kendilerine tecavüz edilmesinin ardından intahara sürüklenmiş ve diğerleri de tecavüz korkusuyla intihar etmeyi düşünmüş.

Sudan’da yaşanan krize kadın örgütlerinin müdahalesi

"Kadınlar, yaşadıkları ihlallere rağmen yaşamlarını yeniden kazanabilecek güçtedir," diyen ‘Kadınlara Zulüm Yok İnisiyatifi’ Başkanı Amira Osman Hamid, Sudan'ın her yerinde derin bir insani kriz yaşandığını ve kadın örgütlerinin bu durumu iyileştirmeye çalıştığını belirtti.  Amira Osman Hamid “Biz savaşa hayır diyoruz” şeklinde konuşarak hem ülkelerini hem de halkı iktidar ve güç için yok etmeyi kabul etmediklerini belirtti. 

‘Kadınlar kendi savunmaları için silah kullanmayı öğreniyor’

Amira Osman Hamid, ülkedeki savaşta kadınlara yönelik işlenen suçların istatistiklerinin alınmasının oldukça zor olduğunu ve çoğu suçun gizlendiğini ifade etti. Çatışmaların Sudanlı kadınların bedenleri üzerinde yapıldığına dikkat çeken Amira Osman Hamid, bu durumu "tarihi bir gerileme" olarak tanımlayarak sözlerine şu şekilde devam etti:

“Kadınlar yaşadıkları bu şiddete karşı koyabilmek için silah kullanmayı öğreniyor, savunma amaçlı eğitimler alıyor. Hızlı Destek Kuvvetleri’nin cinsel saldırılar ve diğer şiddet eylemleriyle ilgili videolar yayınlaması, bölgedeki ailelerde büyük bir korku yarattı. Birçok aile, kız çocuklarını güvenli buldukları bölgelere götürmek zorunda kalmış ve burada kadınlar, kendi savunmalarını yapabilmek için silah kullanma eğitimlerine katıldılar.”

'Kadınlara psikolojik destek sağlanmalı'

İnsan hakları aktivisti olan Moda Babakir "Kadınların savaştan en fazla etkilenen grup olduğuna şüphe yok," diyerek tepkisini dile getirdi.  Hızlı Destek Kuvvetleri'nin, tecavüz etmek için evlere girdiğini aktaran Moda Babakir özellikle de Cezire eyaletindeki Sireh kasabasında 120 kadının tecavüze maruz bırakılmasını ve intihara sürüklenmesini örnek olarak verdi.

Kadınların çocuklarını böyle bir ortamda yetiştirirken çok fazla zorlandığını ifade eden Moda Babakir “Birçok kadın, güvenli bölgelere ulaşabilmek için kilometrelerce yol kat ediyor. Ayrıca, kadınlara psikolojik destek sağlanmalıdır” dedi.

Kız çocukları cinsel saldırıya uğruyor

29 Ekim 2023'te, Sudan'daki durumu incelemek için kurulan bağımsız uluslararası bir komisyon, ülkedeki cinsel şiddetin boyutunun korkunç olduğunu ve hatta çocukların bile bu saldırılara maruz kaldığını bildirdi. Kadın ve kız çocuklarının, Hızlı Destek Kuvvetleri tarafından kaçırıldığı ve cinsel köleliğe zorlandığı ifade edilmiştir. Çoğu cinsel saldırıyı ise Hızlı Destek Kuvvetleri'nin gerçekleştirdiği belirtilmiştir.

Amine El-Nur adındaki bir kadın, başkent Hartum'dan güvenli bir bölgeye kaçarken, Hızlı Destek Kuvvetleri'nin kendisini evinden kovduğunu ve eşi Sudan Ordusu'nda çalıştığı için hedef haline geldiğini anlatıyor. Amine, iki kızıyla birlikte bir sığınma merkezine yerleşmek zorunda kaldığını ve o günden sonra zorlu bir yaşam mücadelesi verdiğini ifade ediyor. Amine El-Nur hala geçim sıkıntısı çekiyor ve sağlık sorunlarıyla mücadele ediyor.

‘Sanılandan daha fazla cinsel şiddet vakası var’

Sudan hükümetinin Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele Birimi Başkanı Selime İshak, "Kayıtlara geçen toplam 136 cinsel şiddet vakası var, fakat daha çok vaka var ki bunlar kayda alınmamış durumda. İhbar süreci çok zor, iletişim kopukluğu ve güvenlik durumunun kötüleşmesi nedeniyle bu vakalar çoğu zaman sağlık merkezlerine ulaşmıyor ve bildirilmiyor" diyor.

İsmini açıklamayan bir kadın, başkent Hartum'un Doğu Nil bölgesinde evinden çıkmadan, iki çocuğuyla birlikte çatışma başladığından beri yaşadığını söylüyor. Yaşadığı bölgede kadınların sürekli şiddete uğradığını ve yakın çevresindeki kadınların bir kısmının evlerinde öldürüldüğünü ya da kaçırıldığını aktarıyor. Hızlı Destek Kuvvetleri'nin bölgedeki egemenliği altında, kendisinin de dışarı çıkmaya korktuğunu çünkü hayatından endişe ettiğini aktarıyor.

Kadın sünnetinin yasaklanması

2020 Temmuz ayında, Sudan Adalet Bakanlığı, ülkede kadın sünnetini yasaklayan bir yasa çıkardığını duyurmuştu. Bu yasa, bu tür işlemleri gerçekleştirenlere üç yıl hapis ve para cezası öngörüyordu. Ancak, kırsal alanlarda hala birçok aile bu geleneği devam ettiriyor.

Ancak, bu yönetmelikler ve yasalar, uygulamanın yaygınlaşmasını engellemiyor. Hatta, başkent Hartum'da bile birçok sağlık çalışanı bu işlemi gizlice yapmaya devam ediyor.

Kadın sünnetinin sağlık üzerindeki zararlı etkileri oldukça büyük ve bu uygulama, doğum sırasında ölüm vakalarına ya da zor doğumlara yol açmaktadır.

2003 ile Nisan 2023 arasında, kadın hakları savunucuları ve feminist gruplar tarafından kadın sünnetiyle mücadele için birçok farkındalık kampanyası düzenlenmiş ve çeşitli programlar, eğitimler yapılmıştır. Bu tür faaliyetler, Sudan genelindeki sünnet oranını düşürmeye katkı sağlamıştır.

Savaşın başladığı günden bu yana Sudanlı kadınlar, karşılaştıkları ihlallere rağmen hayatta kalma yolları aramaya devam ediyorlar. Kendileri ve aileleri için, her geçen gün büyük bir direncin ve mücadelenin örneklerini sergiliyorlar.