JÎVAN KEREMÎ

Kirmanşah- Dil toplumların var olmasını sağlayan temel unsurlardan biridir. Kürt dili yıllardır dört parça Kürdistan’da asimilasyon politikalarına maruz kalıyor. Rojhilat Kürdistan’ında da kültürel sömürü her geçen gün daha da artmakta. Fakat Kirmanşah şehri Rojhilat Kürdistan’ın diğer şehirlerinden daha farklı. Kirmanşah’ta Chiako ve Golare isimleriyle tanınan Kürtçe öğretmenleri, Kürtçe eğitime ilişkin sorularımızı yanıtladı.

Ne zamandan beri Kürtçe eğitim veriyorsunuz ?

Chiako: Sorunuzun cevabı elbette birkaç nedenden dolayı biraz zor ve karmaşık. Sorunuza iki cevabım var. Kirmanşah stratejik şehirlerden biri. Burada son otuz yılda çeşitli kültürlerden insanlar yerleşmiş. Çocukluğumdan beri Kirmanşah şehrinde Kürt diline önem veriliyor. Ancak bugün İran İslam Cumhuriyeti Kirmanşah’da asimilasyon politikası uyguluyor. Öyle ki, yerli olmayan aileler, özellikle Farsça konuşan aileler, tüm çabalarını bilinçli olarak halka açık yerlerde Farsça konuşmak için kullanıyorlar. Kirmanşah’da Kürtçe öğretmenliğe hangi yıldan itibaren başladığımı net olmadığını söylemek istiyorum. Çünkü birkaç yıldır bu alanda çalışıyorum.

Golare: Uzun yıllar gayri resmi bir şekilde çalıştım. Ama kesin bir cevap vermem gerekirse yaklaşık 7 yıldır bu alanda eğitim veriyorum

Faaliyetiniz bireysel mi yoksa dernek ve organizasyon olarak mı?

Chiako: Bu alanda ağırlıklı olarak evlerde bireysel olarak ailelerle çalıştım ve hatta bu işi özel öğrencilerle yaptım. Bu benim görev ve hedeflerimden biriydi. Ayrıca sosyal ağların gelişmesiyle beraber bu işi az maliyetle yapma fırsatı yakaladım. Telegram, WhatsApp ve Skype en aktif olduğum ağlar arasında. Ayrıca belki de çalıştığım bölümün resmi ve önemli bölümü Razi Kirmanşa Üniversitesi'ndeydi, burada öğrenciler kendi alanlarına ek olarak ilgi alanlarına göre Kürtçe öğreniyorlardı ve bu benim için büyük bir keyif kaynağıydı. Ayrıca özel dil öğrenicisi olarak sanal ortamda saatlerce yorulmadan çalıştığım insanlar oldu.

Golare: Kirmanşah'da, güvenlik nedenleriyle ve daha sonra karşıma sorunlar çıkmasın diye öncelikle özel ağlarla çalışmaya başladım. Bu sebeple bireysel olarak çalışıyorum. Bireysel olarak aktif olmak biraz zor ve zaman alıcı olsa da 7 yıl bu şekilde çalıştım. Çok şükür bugüne kadar bu yolda net adımlar attık.

Faaliyetiniz süresince kurslara kaç öğrenci katıldı?

Chiako: Şu anda size resmi bir istatistik veremem. Sosyal ağlarda dil öğrenenlerin sayısı hakkında bir bilgiye sahip değilim. Ama akraba ve çevremdekilerden yola çıkarsam 400’den fazla kişiye ulaşıldı.

Golare: Bu, bir dil öğretmenine, yani özel ders veren resmi olmayan öğretmenlere sorulabilecek en zor sorulardan biridir. Bu tarifle size kesin bir istatistik veremem ama ortalama olarak 2 bin kadar kişiye eğitim vermiş olabilirim.

Kürtçe’nin hangi lehçelerini öğrettiniz?

Chiako: Son birkaç yılda insanların ilgisine göre Sorani (Aşağı Kurmanci, Orta Kurmanci/Kurdi, Babani) lehçesine ilgi daha fazla oldu, bu yüzden Sorani lehçelerinin çoğunu Hemedan Kürtlerine öğrettim.

Golare: Kirmanşah’da Kalhori lehçesi az konuşuluyor ve bu lehçe Kürdistan'ımızın tatlı ve hatta önemli lehçelerinden biri. Bu lehçede eğitim veriyorum. Sonuç olarak, bu lehçe için elimden geleni yaptım. Ayrıca Kürtçenin bir lehçesi olan Lekçe üzerine de çalıştım. Bunun yanı sıra Sorani'ye ilgi duyan çok kişi vardı ve tüm enerjimle Sorani severlere en güzel eğitimi verdim.

Genel olarak Kürdistan'daki diğer şehirlere kıyasla Kirmaşah'da Kürtçe eğitim alımı nasıldır?

Chiako: Kirmaşah'da iki spektrum ve grubun gözlemlenebileceği söylenebilir. Birinci grup Kirmaşah'dan batıya,  ikinci grup Kirmaşah'dan doğuya. Ne yazık ki ikinci grup, bu şehirlerde kurumsallaşan politikalar nedeniyle Kürt dilinin öğrenimi ve öğretiminde en az katılıma sahip gruptur, örneğin Sanghar ve Keliai şehirlerinden bahsedebiliriz. Elbette bu cevap, bu alandaki kişisel deneyimlerime atıfta bulunuyor ve yanılıyor olabilirim. Buna göre genelleme veya yargılama yapılamaz.

Golare: Kirmanşah’ta hükümet çatısı altında çalışmak endişe verici ve stresli. Halkın bağımsız olarak eğitim verme konusuna gelince bu noktada da beklentilerimizin altında. Kirmanşah Kürdistan’ın diğer şehirlerine oranla baskı daha fazla. 

Son yıllardaki veya on yıllardaki asimilasyon sürecini değerlendirmek istersek, mevcut durumu nasıl görüyorsunuz?

Chiako: Bu soru ile ilgili olarak bazı alanlarda durumun düzeldiği yani eğitimli ailelerin ve hatta gençlerin ve öğrencilerin farkındalığının arttığı, bunun büyükleri için aydınlık bir gelecek için umut olabileceği söylenebilir. Öğrenmeye olan eğilim ve ilgi artmış, ancak bazı alanlarda daha kötü bir durum yaratılmıştır. Konuşmamın başında da söylediğim gibi, kültürel sömürünün yaygınlığı ve onu koruma çabası bir bölümünde görülebiliyor ki bu endişe verici.

Golare: Bu soruya genellikle önceki yıllara göre durumun düzeldiğini söyleyerek cevap veren birçok Kürt edebiyat aktivistinin görüşünün aksine ben son yıllarda asimilasyon sürecinin hızlandığına inanıyorum. Ancak ümit verici bir şey var ki oda Kürt edebiyatına önem veren bir grup genç var. Bu gidişat devam ederse Kirmanşah'da Kürt dili konusunda daha umutlu olabiliriz.