Haber Merkezi- Bilim insanları, Güney Kurdistan’ın Hewlêr kentine bağlı Biradost bölgesinde bulunan ve insanlık tarihine ışık tutan Şaneder (Şanidar) Mağarası’nda keşfettiği bir Neandertale ait kafatasını yeniden canlandırdı.

Ekip, 2018 yılında bu Neandertali, türün defalarca ölülerini gömmek için geri döndüğü Şaneder Mağarası’nın içinden çıkarmıştı. Mağara, 1950’lerin sonunda art arda gömülmüş gibi görünen birkaç Neandertal’in ortaya çıkarılmasıyla ünlendi.

Şaneder Mağarası dünya gündeminde

Yapımcılığını BBC Studios Bilim Birimi’nin üstlendiği “Neandertallerin Sırları” Netflix’te yayınlandı. Belgesel, Cambridge ve Liverpool üniversiteleri John Moores liderliğindeki ekibin kazılara devam etmek üzere Shanidar (Şanidar) Mağarası’na dönüşünü konu alıyor. Neandertallerin yaklaşık 40 bin yıl önce yok olduğu düşünülüyor ve yeni kalıntıların keşfi çok az. Belgeselde yer alan Neandertal, 50 yılı aşkın bir süredir mağaradan çıkan ilk kişi ve belki de bu yüzyılda bulunan en iyi korunmuş Neandertal birey.

Bulunan Neandertal bireye ‘Shanidar Z’ adı veriliyor

Mağaradaki daha önceki buluntular numaralandırılmış olsa da bu bireye “Shanidar Z” adı veriliyor ancak araştırmacılar bunun 1960 yılında kazılan bir bireyin üst yarısı olabileceğini düşünüyor. Kafa, muhtemelen ölümden kısa bir süre sonra (beyin çürüdükten sonra, ancak kafatası toprakla dolmadan önce) kaya düşmesi sonucu ezilmişti ve on binlerce yıllık tortuyla daha da sıkışmıştı. Arkeologlar bulduğunda kafatası yaklaşık iki santimetre kalınlığa kadar düzleşmişti.

Shanidar Z 7.5 metrelik kayanın altından çıkarıldı

Ekip, neredeyse bel kısmına kadar devam eden iskelet de dahil olmak üzere kalıntıları dikkatli bir şekilde ortaya çıkardı, kemikleri ve çevredeki tortuyu güçlendirmek için yapıştırıcı benzeri bir birleştirici kullandı. Shanidar Z, mağaranın merkezindeki yedi buçuk metrelik toprak ve kayanın altından düzinelerce küçük folyoya sarılmış bloklar halinde çıkardılar.

Cambridge laboratuvarındaki araştırmacılar, yapıştırıcıyı kademeli olarak seyreltmeden ve taramaları kemik parçalarının çıkarılmasına rehberlik etmek için kullanmadan önce her bloğun mikro-BT taramalarını aldılar. Baş konservatör Dr. Lucía López-Polín, üst ve alt çeneler de dahil olmak üzere, orijinal şekline döndürmek için 200’den fazla kafatası parçasını elleriyle bir araya getirdi.

40’lı yaşlarında olduğu öne sürülüyor

Yeniden yaratılan kafatasının yüzeyi tarandı ve üç boyutlu olarak basıldı. Bu, dünyanın önde gelen paleo sanatçıları ve bir yüzü ortaya çıkarmak için fabrikasyon kas ve deri katmanlarını oluşturan tek yumurta ikizleri Adrie ve Alfons Kennis tarafından yaratılan yeniden yapılandırılmış kafanın temelini oluşturdu. Yeni analiz, Shanidar Z’nin yaşlı bir kadın olduğunu, belki de kırklı yaşlarının ortalarında olduğunu güçlü bir şekilde öne sürüyor. Bu, tarihöncesinin bu dönemlerinde ulaşmak için önemli bir yaştı.

Ekip, pelvik kemikler olmadığından bu bireyin cinsiyetini belirlemek için diş minesi proteinlerinin dizilenmesine başvurdu. Bazı ön dişleri köküne kadar aşınmış olan Neandertalin dişler aynı zamanda aşınma ve yıpranma seviyeleri yoluyla yaşını ölçmek için de kullanıldı. Yaklaşık bir buçuk metre boyunda olan ve Neandertal fosil kayıtlarındaki en küçük yetişkin kol kemiklerinden birine sahip olan bu bireyin fiziği de bir kadını işaret ediyor.

Şaneder Mağarası

Şaneder Mağarası, Güney Kürdistan’ın Hewlêr kentine bağlı Biradost bölgesinde bulunan arkeolojik bir sit alanı. 35 bin, 65 bin yıl öncesine kadar uzanan on Neandertalin kalıntıları bu mağaranın içinde bulunmuştu.