HANAN HARITE

Fas – Tüm dünyada kadınların siyasette karar alma mekanizmalarında yer alması eşitlikten çok uzakta. Fas’ta ise bu alanda büyük uçurumlar olduğu söylenebilir. Kadın bu alanda farklı kampanyalar düzenlese de henüz istenilen düzeye gelinemedi.  İnsan hakları aktivisti ve Faslı Demokratik Kadınlar Derneği'nin kurucusu Hatice Rebbah, kadınların siyaset alanında 2002 yılından bu yana sayısal bir gelişim sağlasa da hedeflerinin tam olarak karşılanmadığına dikkat çekti. Hatice Rebbah, “Parlamentodaki kadınların yüzdesi yüzde 10,8'e ulaştı ve 20 yıldan fazla bir süre sonra Meclis'te yüzde 24,3'e, gruplarda ise yüzde 26'ya ulaştı ancak bu gelişmeye rağmen bu kadın hareketinin hedeflerini karşılamıyor” dedi. 

‘Eşitlik toplumsal bir talep’

Üst düzey pozisyonlarda eşitlik ilkesine ulaşmanın önemini vurgulayan Hatice Rebbah, Fas’ta da eşitliğin uygulanması acil bir gereklilik olduğunu kaydetti. Fas'ta etkili ve gerçek bir kalkınma için kadınların potansiyelin açığa çıkarılmasını isteyen Hatice Rebbah, “Kadınların eşitliği ve siyasi temsili artık bir slogan ya da kadınların eşitliği için bir talep değil. Yalnızca dernekler için değil, daha ziyade toplumsal bir talep. Kadınlar ve erkekler arasında uyumlu çabalar gerekiyor" şeklinde konuştu.

 ‘En büyük engel yasalar’

Hatice Rebbah, kadınların siyasete katılımının önündeki en büyük engelinde yasalar olduğuna işaret ederek “Temsilciler Meclisi ve danışmanlar meclisinin teşkilat kanununu, hatta bölgesel meclis üyelerinin seçimine ilişkin teşkilat kanununu ele alırsak, eşitlik konusunda doğrudan bir hükmün bulunmadığını görüyoruz. Kota sistemi de Meclis Konsey üyeliğine erişimde gerçek eşitliğin sağlanmasına olanak vermiyor. Siyasi partiler kadınların yeteneklerine güvenmiyor. Siyaset sahnesinde kadınlar kazanma şansı olmayan yerlere yerleştiriliyor Öte yandan seçim sürecinde kampanya yürütmek, toplantılar finanse etmek için mali kabiliyet gerektirdiğini biliyoruz ve bu da kadınlara açık değil” sözlerine dikkat çekti.

‘Kadınlar siyasi şiddete maruz kaldı’

Fas toplumunda yaşanan gelişmelere rağmen gelenek ve göreneklerin hâlâ kadınları siyaset sahnesinden dışladığının altını çizen Hatice Rebbah, şöyle konuştu: “Mevzuat ve kanunlar düzeyinde bazı kazanımlar elde edilmesine rağmen, eril düşüncenin hakim olduğu toplumlarda kadınlar siyasi çalışmalardan dışlanıyor. 2021 yılında birçok kadın siyasi şiddete maruz kaldı. Kadınlar, Fas Aile Yasası metnini değiştirmeye yönelik çalıştaylar düzenlerken, kadınların ekonomik olarak güçlenmesi, katılımcı demokrasi, ilerleme yönünde çalışmalarda yer aldı.”

‘Gençler sayı olmayı reddediyor’

Ülkede inanılanın aksine gençlerin siyasete ilgisinin olduğunu ve dijital toplantılara katıldıklarını ifade eden Hatice Rebbah, "Faslı genç erkek ve kadınların siyaset yapma konusundaki isteksizliği konusunda söylenenler doğru değil. Saatlerce süren uzun toplantılar, muğlak dilin eşlik ettiği geleneksel yöntem artık tercih edilmiyor. Gençler yerel ilişkilere, onu ifade eden kendi yollarıyla katılıyor. Faslı gençler siyaset sahnesinde sadece bir sayı olmayı reddediyor. Katılımlarının etkili olmasını ve politik sürece katkıda bulunmasını istiyorlar” diye kaydetti.

Hatice Rebbah, Fas gençliğinin siyasi çalışmalara katılmaya ve kadınların siyasi temsilini genişletmeye nasıl teşvik edileceğiyle ilgili olarak da “Gerçek bir siyasi iradenin olması gerekiyor. Kadın-erkek eşitliği yasalarda yer almalı ve uygulanmalıdır” dedi.