Haber Merkezi- Uluslararası Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF) örgütü 2024 Basın Özgürlüğü Endeksi’ni açıkladı. “Geçen yıl 165’inci sırada yer bulan Türkiye’nin bu yedi sıralı ilerleyişi, medya özgürlüğü olarak durumun iyiye gittiğinin bir işareti değil” denilen endekste, Türkiye’nin, endekste “çok vahim” kategorisinde kaldığına işaret edildi.

‘Türkiye en çok gerileyen ülkelerden biri’

RSF, şunları ifade etti: “Endekste 158’inci sıraya yükseliş, geçen yılki endekste Türkiye’nin önünde yer alan Hindistan, Azerbaycan, Rusya, Belarus ve Bangladeş gibi ülkelerin son bir yılda, özellikle de ‘politik’ ve ‘güvenlik’ göstergeleri bakımından daha büyük kayıp vermesinden kaynaklanıyor. Ayrıca seçim sürecinde kamu yayıncılığının tarafgirliği, onlarca gazetecinin tutuklanması ve cezasızlık gibi gelişmeler Türkiye’yi medyaya yönelik ‘politik’ faktörler bakımından en çok gerileyen ülkelerden biri haline getirdi. Keza, 6 Şubat depremlerinin ardından gazeteciler hakkında ‘dezenformasyon’ iddiasıyla yürütülen soruşturma ve kovuşturmalar da işlerin ‘yasal’ alanda da iyi gitmediğini gözler önüne serdi. Türkiye’de Recep Tayyip Erdoğan’ın partisinin yeniden seçilmesi endişe kaynağı. Türkiye, gazeteci tutuklamaya devam ediyor, neredeyse sistematik online sansür ve yargı kontrolüyle medyayı zayıflatmayı sürdürüyor.”

‘Devletler sorumluluğundaki baskılarda artış yaşanıyor’

Artan sayıda hükümet ve siyasi otoritenin, gazeteciliğin icrası ve halkın güvenilir, bağımsız ve çoğulcu bilgi edinme hakkı için örnek bir çerçevenin garantörleri olma rollerinde başarısız olduğunun belirtildiği endekste, medya bağımsızlığına destek ve saygıda “endişe verici” bir gerileme gözlemlendiği, devletler veya diğer siyasi aktörlerin sorumluluğunda gelişen baskılarda artış yaşandığına vurgu yapıldı.

‘Devletler ve siyasi güçler basın özgürlüğünü korumada az rol oynuyor’

Endekste görüşlerine yer verilen RSF Yayın Direktörü Anne Bocandé, 2024’te dünya nüfusunun yarısından fazlasının sandık başına giderken 2024 Basın Özgürlüğü Endeksi’nin 5 göstergesinden biri olan “siyasi göstergedeki” düşüş konusunda şu uyarıda bulundu:

“Devletler ve siyasi güçler, siyasi bağlantıları ne olursa olsun, basın özgürlüğünü koruma yükümlülüklerini yerine getirmede gittikçe daha az rol oynuyor. Bu zayıflama, bazen gazetecilerin rolünün sorgulanması, hatta medyanın araçsallaştırılması ya da taciz veya dezenformasyon kampanyalarına dahil edilmesiyle el ele gidiyor. Adına yaraşır gazetecilik ise tam tersine demokratik bir sistemden ve siyasi özgürlüklerden yararlanmanın koşuludur.”

‘Filistin güvenlik açısından en kötü 10 ülkeden biri’

Endekste, işgal altındaki ve İsrail bombaları altındaki Filistin’inin (157’nci), gazeteciler için güvenlik açısından dünyanın en kötü on ülkesinden biri haline geldiğine dikkat çekildi. Endekse dayanak oluşturan ankete katılan uzmanlar 180 ülkeden en az 138’i için, siyasi aktörlerin düzenli olarak propaganda veya dezenformasyon kampanyalarına dahil olduklarını bildirdi. Endekste, söz konusu uygulamaların 31 ülke açısından “sistematik” olduğu belirtilerek, şöyle denildi:

“2024 dünya tarihindeki en yaygın seçim yılı olsa da 2023’te özellikle Latin Amerika’da, basın özgürlüğü ve çoğulcu haberin açık düşmanlarının (örneğin; 26 sıra kaybedip 66’ncı sıraya gerileyen Arjantin’de Javier Milei’nin endişe verici bir sembolik hareketle ülkenin en büyük basın ajansını kapatması) iktidara gelmesiyle birlikte bazı belirleyici seçimler de gerçekleşti.”

‘Norveç’in bile basın özgürlüğü puanı düştü’

Seçimlere hazırlanan ve siyasetçilerin kısmi, ancak açık şekilde medyaya düşmanlık beslediği, kimi zaman da gazetecilerin hapse atılması yönünde çağrıların gözlendiği ABD, endekste 10 sıra birden gerileyerek 55’inci sırada yer aldı. Endekste, “Avrupa Birliği, Avrupa Basın Özgürlüğü Yasası’na (EMFA) kaynaklık etse de bir ‘Orbanlaşma’ tehlikesiyle karşı karşıya” tespitinin yapıldığı endekste, şu tespitler yer aldı:

“Tehlikeli bir dinamik geliştiren Macaristan’da (67’nci) Victor Orban ve Slovakya’da (29’uncu) Robert Fico gibi liderler bağımsız gazeteciliği boğma çabası içinde. AB’de ilk sırada yer alan Norveç’in bile basın özgürlüğü puanı düşerken siyasi partilerin medyayı sindirmeye dönük yargısal girişimleri nedeniyle İrlanda (8’inci) Avrupa Birliği’ndeki lider konumunu Danimarka’ya (2’nci) kaptırdı. Bu ülkeyi ise İsveç (3’üncü) izliyor. Endekste Almanya 10’uncu, Fransa 21’inci, Britanya 23’üncü, İtalya 46’ncı, Bulgaristan 59’uncu, Yunanistan 88’inci gösterildi.

‘Rusya’nın baskıları taklit ediliyor’

Vladimir Putin’in beklendiği gibi yeniden başkan seçildiği Rusya (162’nci), Ukrayna’ya (61’inci) karşı savaşı sürdürürken medyanın ekosistemine ve gazeteci güvenliğine önemli ölçüde zarar verdiğinin belirtildiği endekste, Belarus (167’nci, -10 sıra), Gürcistan (103’üncü), Kırgızistan (120’nci) ve Azerbaycan’ın (164’üncü, -13 sıra) Rusya’nın baskılarını taklit ederek medya sansürünü ağırlaştırdığı vurgulandı.

Endeksin el alt sırasında ise Çin 172’nci, Vietnam 174’üncü, İran 176’ncı, Kuzey Kore 177’nci, Afganistan 178’inci, Suriye 179’uncu ve Eritre 180’inci sırada yer aldı.