Amed - İnsan Hakları Derneği (İHD) Amed Şubesi, Kürdistan kentlerindeki 6 aylık hak ihlalleri raporunu dernek binasında açıkladı. Raporun değerlendirme kısmını İHD MYK üyesi Rümeysa Deniz Kaya okudu. 

Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan’ın 27 Şubat'taki çağrısıyla başlayan yeni dönemin Türkiye’de kalıcı ve onurlu barışın tesisi ile uzun yıllardır kronik hale gelmiş insan hakları ihlallerinin sona ermesi açısından önemli bir fırsat olduğunu belirten Rümeysa Deniz Kaya, Kürt meselesinin 100 yılı aşkın bir süredir çözümsüz bırakılmasının ağır insan hakları ihlallerine neden olduğunu söyledi. Kalıcı çözümün hakikatleri açığa çıkararak toplumsal güveni inşa eden, geçmişle yüzleşen ve eşit yurttaşlık temelinde hukuksal ve siyasal dönüşüm sağlayan kapsamlı bir süreçle mümkün olabileceğini dile getiren Rümeysa Deniz Kaya, “Kürt meselesinin demokratik yollarla çözümü konusunda önceki yıllarda yaşanan deneyimler, barışın yalnızca masa başında değil; toplumsal katılım, adalet ve hakikate dayalı yüzleşme ile mümkün olabileceğini tüm kamuoyuna göstermiştir. Bu nedenle barışa dair yapılan çalışmaların samimi ve şeffaf adımlarla desteklenmesi çok önemlidir” dedi.

‘Toplumun ihtiyaçlarıyla örtüşen bir sözleşme’

Rümeysa Deniz Kaya, “Bu sürecin başarıya ulaşması için çoğulcu, şeffaf ve toplumsal denetime açık mekanizmaların kurulması elzemdir. Abdullah Öcalan'ın müzakerelere aktif katılımını mümkün kılacak güvenli iletişim hakkı ile sivil toplum ve siyasi parti temsilcileriyle düzenli görüşme olanakları sağlanmalı; fiziki koşulları da uluslararası hukukla uyumlu hale getirilmelidir. Yalnızca çatışmanın taraflarının değil, tüm toplumun sürece dâhil olduğu bir yaklaşım benimsenmeli; karar alma süreçlerine geniş katılım sağlanmasına özen gösterilmelidir. Yeni bir kurucu anayasa ancak toplumsal katılıma dayalı çoğulcu yöntemlerin izlenmesiyle meşruiyet kazanabilir. Demokratik dönüşümün önünü açacak anayasa, yukarıdan dayatılan değil; toplumun ihtiyaçlarıyla örtüşen bir sözleşme olmalıdır. Kürt halkının anadili eşit yurttaşlık temelinde, kültürel hakları ve eşit yurttaşlık talepleri anayasal güvence altına alınmalıdır. Ayrıca, Terörle Mücadele Yasası’nın kaldırılması ve yerine insan hakları normlarına uygun bir yasal düzenleme yapılması, sürece katılımı meşrulaştıracak ve kutuplaşmayı azaltacaktır. Siyasi mahpusların serbest bırakılması için gerekli hukuki ve yasal düzenlemelerin yapılması, barışa dair toplumsal meşruiyeti güçlendirecektir. Siyasi mahpusların infaz rejimi, uluslararası normlara uygun bir hale getirilmeli ve haklara erişimleri sağlanmalıdır” diye belirtti.

Ardından rapordaki verileri aktaran İHD Amed Şube Yöneticisi Tahir Saçaklı, yaşanan ihlalleri şöyle sıraladı: 

Yaşam hakkı ihlali 

“* Bölge kentlerinde ‘keyfi öldürme, silah ve orantısız güç kullanma, dur ihtarına uymama’, ‘Yargısız infaz’ sonucu kolluk güçleri tarafından açılan ateşle 1 yurttaş yaşamını yitirdi. 

* Bölge hapishanelerinde 1 mahpus çeşitli hastalıklar, 3 mahpus ise intihar ettiği iddiasıyla yaşamını yitirdi. Resmi hata ve ihmaller sonucu en az 3 yurttaş yaşamını yitirirken en az 18 yurttaş çeşitli şekillerde yaralandı. Bölge kentlerinde en az 1 kolluk görevlisi intihar iddiasıyla şüpheli şekilde yaşamını yitirdi.

* Bölge kentlerinde en az 1 siyasi parti üyesi, 1 doktor, 3 sağlık görevlisi saldırıya uğradı, en az 1 öğretmen ve 1 yerel yönetici ise saldırılar sonucu yaşamını yitirdi. Bölge kentlerinde ve sınır ötesi yaşanan çatışmalarda en az 7 kolluk görevlisi yaşamını yitirirken, en az 16 silahlı militan yaşamını yitirdi. 

* Bölge kentlerinde 10 çocuk, 23 kadın, 9 erkek olmak üzere; en az 42 yurttaş şüpheli şekilde yaşamını yitirdi.

Çatışmalı ortamda meydana gelen ihlaller

* Bölgede 4 kent ve bağlı ilçe sınırlarında bulunan yüzlerce alanı kapsamına alacak şekilde 14 defa özel güvenlik bölgesi ilan edildi. 

* Örgüt militanlarına ait en az 1 cenaze ailesine teslim edilmedi, en az 1 militanın cenazesi çeşitli girişimlere rağmen ailesine geç teslim edildi. Militanlara ait mezarların bulunduğu en az 3 mezarlığa saldırı gerçekleşti.

* Bölge kentlerinde en az 2 toplu mezar bulunduğu iddiasına ilişkin yetkili merci ve sivil toplum örgütleri tarafından incelemeler yapıldı.

Kadınların yaşam haklarına yönelik ihlaller

* Aile içi şiddet sonucu en az 18 kadın yaşamını yitirdi, 3 kadın çeşitli şekillerde yaralandı.

* Toplumsal alanda uğradığı saldırı sonucu en az 6 kadın yaşamını yitirdi, 2 kadın yaralandı. En az 2 kadına yönelik cinsel saldırı gerçekleşirken, en az 4 kadın fuhuş yapmaya zorlandı.

Çocukların yaşam haklarına yönelik ihlaller 

* Bölge kentlerinde en az 1 çocuk intihar teşebbüsünde bulundu. Bölgede en az 1 çocuk aile içi şiddette, en az 9 çocuk ise cinsel istismara maruz kaldı.

* Toplumsal alanda şiddet sonucu en az 2 çocuk yaşamını yitirdi, en az 2 çocuk yaralandı. Toplumsal alanda en az 27 çocuk cinsel istismara maruz kaldı, 2 çocuk ise fuhuş yapmaya zorlandı.

İşkence yasağına yönelik ihlaller

* Bölgede en az 6 yurttaş gözaltında, 257 yurttaş gözaltı yerleri dışında (sokak, ev baskını) işkence ve kötü muameleye maruz kalırken, en az 18 mahpus hapishanelerde işkence ve kötü muameleye maruz kaldı.

* En az 4 yurttaş kolluk görevlilerinin ajanlık dayatmalarına maruz kalırken, 1 gazeteci ise tehdit edildi.

Kişi özgürlüğü ve güvenliğine yönelik ihlaller

* Bölge kentlerinde en az 1’i çocuk 518 yurttaş gözaltına alındı. 5’i çocuk en az 62 yurttaş tutuklandı. En az 1 yurttaş hakkında ev hapsi kararı verildi. Bölgede en az 112 ev/iş yeri baskına uğradı.

Düşünce ve ifade özgürlüğüne yönelik ihlaller 

* Bölgede en az 3 etkinliğin gösterimi yasaklandı. En az 6 kitap/basılı yayın hakkında toplatma kararı alındı. Bölge de bulunan mahkeme ve hakimliklerce en az 10 haber sitesi hakkında erişim engeli kararı alındı. 40 soruşturma dosyasında, en az 143 yurttaş hakkında soruşturma başlatıldı.

* 13 dava dosyasında 45 yurttaş hakkında dava açıldı. Aralarında siyasetçi, gazetecilerin bulunduğu 32 dosyada 65 yurttaş hakkında değişik hapis ve para cezaları verildi. Bölgede en az 1 dernek, 1 belediye binası saldırı veya baskına uğradı. 

Toplantı ve gösteri özgürlüğüne yönelik ihlaller

* Kolluk görevlileri tarafından en az 12 toplantı ve gösteriye müdahale edildi. Valilik ve kaymakamlıklarca en az 1 toplantı ve gösteri iptal edildi. Bölgenin 5 kentinde valilik tarafından en az 6 kez günler süren toplantı ve gösteri yürüyüşlerine dair yasaklama kararı aldı.

Hapishanelerde yaşanan hak ihlalleri 

*Hapishanelerde en az 12 mahpus istekleri dışında, gerekçe gösterilmeden veya çeşitli gerekçelerle başkaca hapishanelere sevk edildi. En az 8 mahpusun sağlık hakkı, en az 2 mahpusun haberleşme, en az 3 mahpusun ise sosyal etkinlik hakları ihlal edildi.

* En az 3 mahpus hakkında soruşturma başlatıldı, ez 2 mahpusa disiplin cezası verildi. En az 10 mahpusun infazı çeşitli gerekçelerle (kurula çıkmadığı, disiplin cezası, pişman olmadığı, dini ve milli günlerde törene katılmadığı) ertelendi. 

Ekonomik ve sosyal haklara yönelik ihlaller

* İş güvenliğinin sağlanmadığı çalışma koşullarında yaşanan kazalarda en az 3’ü çocuk 49 işçi yaşamını yitirdi, 3’ü çocuk 12 işçi yaralandı.En az 139 işçi işten çıkarıldı, en az 1 kişi hakkında idari soruşturma başlatıldı.

Ayrımcılık

* En az 1 kişi dini inancı nedeniyle saldırıya uğradı, en az 2 olayda etnik köken nedeniyle spor takımı saldırıya uğradı.

* Bölgede 3 belediyeye kayyım atandı. 

* En az 2 yurttaşın sağlık hakkı ihlal edildi. 

* En az 3 yurttaşın konut hakkı ihlal edildi.

* Bölgede en az 10 orman yangını, maden arama ve ağaç kesimi meydana geldi.

* Buna göre bölgede en az bin 820 hak ihlali tespiti yapıldı.”