HÊLÎN GEMO

Haber Merkezi – Aslen Kuzey Afrikalı olan Tuareg’ler, Cezayir, Kuzey Mali, Fas, Moritanya, Batı Mısır, Tunus, Libya ve Kuzey Nijer gibi bazı Afrika ülkelerine yerleşmiş bir Emazigh halkıdır. Binlerce yıl  Sahra’da kültürlerini koruyan ve bunu günümüze kadar sürdüren Tuareg’ler, Önce Afrika kıtasının kuzey kesiminde yaşadılar ancak Romalılar ve Persler gibi baskıcı ordular yüzünden güneye taşınıp,  Afrika sahralarına yerleştiler. Tarihte birçok isimle tanınmış olan Tuareg’ler, eski zamanlarda Cermentian, erken İslam döneminde yüzü kapalı insan ve modern zamanlarda Tuareg olarak bilindiler. Kültürlerinde kadına saygı vardır ve onlar için kadın kutsaldır.

Tarihte bilinen ilk uygarlıklardan biri

Tuareg, Emazigh  Sinhaca kabilesinin ikinci neslidir. Odogst İslam Krallığı ve El-Murabtin Devleti'ni kurdular. Tuareg'in atası olarak kabul edilen Cermentian medeniyeti, bazı kaynaklara göre tarih tarafından bilinen ilk insan bu uygarlıktandır. Cermentians'ın bir kısmı ülkelere dağılmış, bir kısmı doğudaki Nil Vadisi'ne, bir kısmı Sümerler tarafından Mezopotamya'ya, bir kısmı da Yunanistan'a göç etmiştir. Cermenler, 20 asırdan fazla bir süredir Libya Sahrası’nda büyük bir devlet ve medeniyet kurmuşlar ve Acal Vadisi'nde bulunan Cerma şehri, devletlerinin başkenti olmuştur.

“Özgür İnsan” olarak anılıyorlar

Tuareglerin kökenini gösteren çeşitli tezler var. Bazıları kökenlerinin Sinhaca olarak bilinen bir Emazigh kabilesine dayandığını, Tuareg’lerin bazı yaşlıları ise Tuareg büyüklerinin Yemen'deki Marib Barajı'nın yıkılmasından sonra Afrika'ya göç ettiğini, bazıları ise soylarının Hz. Muhammed, Ebu Bekir Sadık ve Hz. Ömer Bin El-Xetab’e dayandığını ifade eder. Hayatlarında mevsimlik seyahatler gibi birçok yaşam özelliği vardır. Kuzey Afrika'daki Araplar ve Güney Afrika'daki siyah Afrikalılar ile aralarındaki evlilik, derilerinin rengini ve konuştukları dili de etkiledi. Tuareg’ler,  Emazigh veya Özgür Tuareg olarak anılıyorlar.

Yerleşme ve mimari yapıları

Eski zamanlarda Teuareg’ler; deri, saman veya kamıştan yapılmış çadırlarda yaşıyorlardı.  Ama şimdi birçoğu Ximas, Ewbari, Sibha ve Xat gibi Libya şehirlerinde ve Tamxist, Elizi ve Cant gibi Cezayir şehirlerinde ve Kidal, Minika ve Tembikto gibi Ezwad şehirlerinde ve Najir ve Borkina Faso şehirlerinde yaşıyor. Tuareg’ler, göçebe mimarileriyle tanınırlar. Çadırlar ilk önce evlenme merasiminde kurulur daha sonra gelinin evlenme merasiminde çadır açması adet olmuştur. Genellikle keçi derisinden yapılan ve Ehakit adı verilen kırmızı çadırlarda veya sadece kışlık olarak yapılan ve akerbin adı verilen geçici kulübelerde veya çamurdan yapılan tixashmat adı verilen evlerde yaşıyorlardı.

Tahminlere göre nüfusları 4 milyona yakın

Tuareg’ler üzerine birçok farklı teori mevcuttur. Bazıları adlarının Müslüman liderlerden Tarık Bin Ziyad'ın adından türetildiğini söyler, bazıları adlarının Sahra'ya yerleşen ve onlara Tarxa kabilesi adını veren kabilelerden birinden geldiğini söyler ve bazıları da Wadi Tarqa olarak adlandırılan güney Libya'daki Wadi El-Ajal'da yaşadıkları için onlara Tuareg adının verildiğini söylüyor. Ayrıca bazı Tuaregler hala Wadi El-Ajal'da yaşıyor. Doğru ve belgelenmiş istatistikler olmadığı için Afrika'nın Sahel bölgesindeki veya Kuzey Afrika ülkelerindeki sayıları için kesin bir rakam vermek mümkün değildir. Toplam sayılarının yaklaşık 3,5 milyon olduğuna dair resmi olmayan tahminler var. 2006'da sayılarının 4 milyona yakın olduğuna dair başka tahminler de var. Tuareg’lerin yaşadığı ülkelerde de değerlerini düşürmek için resmi istatistiklerdeki sayılarını sürekli düşürmeye çalıştıkları da biliniyor.

Toplumsal sınıflar

Tuareg topluluğunda farklı sınıflar mevcut ve toplulukların kuralları katıdır. Savaşçılar sınıfı (Îmohax- Îmoşax- acmacxin), eski gelenek ve göreneklere bağlı olanlar ile ekonomik durumları veya kişiliklerinin gücü ile savaşlarda diğer sınıflara kendilerini empoze edenlerden oluşur. Sultan ve Tuareg savaşçılarının hepsi bu sınıftandır. Takip sınıfı yardımıyla kervan yolları kontrol altına alırlar. Ancak bağımsızlıktan sonra yirminci yüzyılın yetmişli ve seksenli yıllarında meydana gelen kıtlık, onları sınıf farklılıklarını terk etmeye ve farklı bir hayat yaşamaya zorladı. Çaresiz kalıp,  tarım gibi daha önce hiç kabul edilmeyen şeyleri yapmaya başladılar. İnslmin sınıfı, kendilerini dine adamış ve onu Tuareg arasında yayma ve çocukları eğitme sürecini üstlenmiş olan kabile gruplarından oluşur. İslamiyet'in gelişinden sonra Tuareg’ler arasında oluşan bu sınıf herkesin değer verdiği saygın bir sınıftır. Tuareg imamları da bu sınıftandır. Feodal sınıf ve savaşçı sınıf aynı konumdadır.

Gelenekçi değiller

Takipçi sınıfı (Imgad) , Tuareg geleneğine bağlı olmayan aile ve kabilelerden oluşur. Katı toplumsal kontroller uygulamak istemedikleri için sultanların hakimiyetini ele geçirmek ve kendilerini diğer aşiretlere empoze etmek için kimisi sultan aşiretinin mazlum bir aşiret yüzünden kendilerine boyun eğdirdiğini, kimileri ise yabancı bir aşiret olduğunu ve Tuareg bölgelerine zayıf bir halde geldiğini söylemektedir. Bu yüzden bölgede kalmak ve hayvanlarını beslemek için izin alması yeterliydi, böylece Tuareg’lerin gelenek ve göreneklerine bağlı değildiler. Savaşçı sınıf ve feodal sınıf takipçi sınıfının ustalarıdır. Bu nedenle avcılığı efendileri için yapar. Efendisinin hayvanlarını besler. Savaşçı ve feodal sınıfın kadınları, takipçi sınıfının kadınlarıyla arkadaş olurlar. Takipçi sınıfının üyeleri çok güçlüdür, bu nedenle sultanlar onları ordularına dahil eder.

Çiftçiler ve zanaatkarlar sınıfı

Heratin (Îzaqaxin) olarak da bilinen köylü sınıfı Cezayir'in Tuareg bölgelerinde yaşıyor. Bu köylü sınıfı, savaşçı, feodal ve takipçi sınıfının topraklarını eker. Topraklarını işlemesi ve ürünlerinin yüzde beşini  kazanmak  için onlara tohum ve tarım aletleri sağlanır. Bu nedenle bazen beş kiracı olarak adlandırılırlar. Bunların büyük bir kısmı Tuareg’lerin topraklarını ekmek için yaklaşık 150 yıldan beri Tidikilit bölgesinden getirilmiştir. Ayrıca yeraltı kanalları inşa etmede de yeteneklidirler. Esnaf sınıfı, çölde yaşam için gerekli her şey, ev eşyaları, deriden çadırlar, çadır direği, deve toynakları, at semerleri, kılıçlar, kamalar, erkekler ve kadınlar için toynak ve daha birçok şey yaparlar. Ayrıca şarkıcıları ve şairler de bu kategoridendir.

Kabileler tarafından köleleştirildiler

Köle sınıfı (İklan), kendilerine hizmet etmek için güçlü kabileler tarafından köleleştirildi, zamanla özgürleştirildiler ve Tuareg kabilelerinin bir parçası oldular. Bazıları daha öne Afrika'daydı, ancak güçlü kabileler onları satın alıp kaçırdı ve Tuareg bölgelerine getirdi hatta bazıları yeni efendilerine yıllarca süren kuraklığın açlığından kurtarmak için gönüllü olarak peşkeş edildi. Efendilerine çobanlık ve özellikle deve ve çiftçiliği çobanlığı yaparlar. Ayrıca kahya olarak çalışırlar ve kuyulardan su çekerler, çadırlarda ateş yakmak için ağaç toplarlar.

Yarın: Tuareg’lerin tarihi ve toplumsal sınıfları