Devrimde ‘Yeye’ olaraak bilinen Haydee Santamaria Cuadrado

Haydee Santamaria Cuadrado’nun yoldaşları ona ‘Yeye’ adıyla sesleniyordu. Günlerce gözaltında işkencelere maruz kalan ancak tek kelime konuşmayan Yeye, devrim süreci boyunca önemli ve tehlikeli görevler üstlenerek büyük bir rol oynamıştır.

Haber Merkezi - Haydee Santamaria Cuadrado, 30 Aralık 1922 tarihinde Küba’nın Billa Clara kentinde İspanyalı bir ailede dünyaya gelir. Aslen Galiçyalı ve babası marangozdur. Daha çocuk yaşta çalışmaya başlayan Haydee, ziraat işleri ile uğraşır. Önce hastanede hemşirelik yapar ve daha sonra ise kısa bir süre öğretmenlik görevini yürütür. Daha çocukluğundan ülkede yaşanan olaylara ilişkin duyarlı olan Haydee, 1950 yılının başında erkek kardeşi Abel ile Havana’ya yerleşirler. Kendisi için yeni bir yaşam alanı olan bu kent aynı zamanda mücadeleye katılmasının da ilk başlangıcı olur. Sadece iki kardeş değil, onlarla birlikte bütün aile de mücadeleye katılır. Haydee kardeşiyle birlikte “Son Los Mismos” ve “El Acusador” gazeteleri aracılığıyla çalışmalarını geniş kitlelere ulaştırırlar. Bu süreçte evlerini devrimcilerin durağı haline getirirler.

“Bende konuşmayacağım” 

Fidel Castro, 120 savaşçı ile beraber 26 Temmuz 1953 tarihinde Moncado Kışlasına saldırı düzenler. Haydee ve Melba Hernandez’in de yer aldığı eylemde büyük bir başarı elde edilir. Her ne kadar eylemcilerin çoğu yakalanmış olsa da eylem kamuoyunda büyük ses getirir ve Küba halkı üzerinde büyük etki yaratır. Gözaltında işkenceciler, işkenceden dolayı kardeşinin kanlar içindeki bir gözünü Haydee’ye göstererek, diğer gözünü de çıkartmakla tehdit edince Haydee, “O’nun gözünü parçaladınız sesini çıkarmadı, bende konuşmayacağım” cevabını verir. Haydee’nin kardeşi Abel ve sevgilisi Boris Luis Santa Coloma’nın da içinde bulunduğu birçok arkadaşı yapılan işkencelerden dolayı yaşamını yitirir.

Gerilla birliklerinden Kadın Taburu’na

Haydee Cuadrado ve Melba Hernandez ise yedi ay sonra cezaevinden tahliye edilir. Haydee, Fidel Castro’nun “Tarih beni haklı çıkaracak” başlıklı savunmasını dışarıya çıkarıyor. Zindandan çıktıktan sonra da silahlı faaliyetlerini gizlice yürütüyor. Çalışma sürecinde aynı çalışmada yer alan Armando Hart ile evleniyor. Doğan iki çocuğuna Abel ve Celia isimlerini veriyor. Tüm örgüt çalışmalarında yer alan Haydee, bir dönemde para ve cephane toplamak için ABD’ye gidiyor. Bir süreliğine kent çalışmalarında yer aldıktan sonra Fidel ve Che tarafından Sierra Maestra’da kurulan gerilla birliklerine katılıyor. Oradan da Marianas Kadın Taburu’na katılıyor.

En tehlikeli faaliyetlerde yer aldı

Haydee’nin yoldaşları onu “Yeye” olarak çağırıyorlar. “Yeye” devrim sürecinde direniş ordusu için maddi kaynak sağlıyor. Aynı zamanda cephane bulma, kuryelik ve gerilla ile milisler arasındaki koordineyi sağlama konusunda büyük bir rol oynuyor. En tehlikeli faaliyetlerde yerini alıyor. Mariana Grajeles Kadın Birimleri içinde savaşa katılıyor. 1958 yılı sonunda silah ve patlayıcı sağlamak için Miami kentine gidiyor. 1 Ocak’ta Batista iktidarının devrimciler karşısında yenilgiye uğradığını duyunca acil bir şekilde Küba’ya gidiyor. 

La Casa de Las Americas projesini kurdu

Devrimden sonra Amerika eliyle Küba üzerine ambargo konuluyor ve aynı zamanda Küba Devrimi’ni karalama propagandasına başlıyor. Haydee, bu ambargoyu kırmak ve Küba Devriminin propagandasını yapmak için La Casa de Las Americas projesini kuruyor. 1959 Nisan ayında Güney Amerika ile ittifak kuruyor. La Casa Güney Amerika sanatı için kurulmuştu. Güney Amerika sanatçıların eserlerini diğer ülkelerde okunması ve herkesin birbirlerinin eserlerini görmelerini sağlıyor. Güney Amerika’daki varolan hem sanatsal eserleri hem de araştırmalardan faydalanıyordu. Marquez, Neruda, Saramago, Alicia Alonso, Galeano’nun kitapları La Casa projesi içinde yer alıyordu. 

Arkadaşlarının ölümünden etkilendi

Haydee, Moncado baskının 27’nci yıldönümü etkinliğine katıldıktan iki gün sonra intihar ederek yaşamına son veriyor. Bu durumdan kaynaklı Küba devrimi alanında tören yapılmadan toprağa verilir. Kimse neden intihar ettiğini bilmiyor. Ancak Haydee’nin arkadaşları olaydan 7 ay önce bir trafik kazası geçirdiğini, bu kazanın etkisini üzerinden atamadığını ve aynı zamanda üst üste birçok arkadaşının da yaşamını yitirdiğini belirtiyorlar. Bu yaşananların etkisini üzerinden atamadığı için intihar ettiğini söylüyorlar.

Yarın: Bolivya dağlarının heybetli Tanyası