BÊRÎVAN KEMAL

Süleymaniye- Jina Mahsa Amini’nin İran’da “ahlak polisleri” tarafından saçının teli göründü diye katledilmesi Ortadoğu, Avrupa, Amerika ve dünyanın her yerinde kadınların tepkisine yol açtı. Kadınlar tepkilerini kameraların önünde saçlarını keserek gösterdi. İran'daki kadınların çoğuna göre saç kesmek, bir başkaldırının işareti. Aynı zamanda tarih kitaplarında ve yakın tarihte kadınların hükümetin adaletsizliğine karşı bir protesto biçimi.

Adaletsizliğe başkaldırmak için saç kesiliyor

İranlı kadınlar saç kesmenin anlamı ve amacı hakkında farklı görüşler dile getiriyorlar. Bazıları saçlarını keserek, gençliği bir kalıp içinde tanımlayan ve kadınların nasıl olması gerektiğini belirleyen yetkililerin ve geri kalmış toplumun standartlarını umursamadıklarını göstermek istediklerini söylüyorlar. Bu yüzden bu kadınlar rejime karşı ne kadar sinirli olduklarını göstermek için saçlarını kesiyorlar. Saç kesiminin bir diğer nedeni de tarihi kültür. Fars edebiyatında saç kesmek yas, bazen de hoşnutsuzluk sembolü. Kadınlar öfke ve hoşnutsuzluklarını göstermek için saçlarını kesiyorlar.

Birçok destan ve şiirde ‘saç kesimi’ teması işlenmiş

Bu tarihi kültüre, bin yıl önce bir Fars destanında Firdevsî'nin yazdığı şiir kitaplarında da rastlanıyor. İranlı yazar ve çevirmenlerden biri sosyal medya hesabında yayınladığı bir tweet'te şunları dile getirdi: "Kadınların saç kesmesi eski bir Fars geleneğidir, kadınlar egemenlere kızdıklarında saçlarını keserler. Efsanelerde Paşa Siweş'in öldürülmesinden sonra cariyeler ve yardımcı kadınlar haksızlığa karşı hoşnutsuzluklarını ifade etmek için saçlarını keserlerdi.”

Fars destanında Firdevsî'nin yazdığı şiir kitabında şiirde bahsi geçen karakterler direnişin sembol ve işaretleri olarak görülmektedir. Hafız Xaqenîşan gibi diğer şairlerin şiirlerinde de saç kesimi var. Tüm kadınlar özellikle adaletsizliğe karşı protesto gösterilerini bu şekilde yapıyor. Saç kesme eylemi, Gılgamış Destanı’nda da geçiyor.  3500 yıllık destanda saç kesmek acıyı ifade etmek anlamına geliyor.

Kürtlerde saç kesmek yas anlamına geliyor

Kürt toplumunda saç kesimi, özellikle Mezopotamya ve Altın Kemer'de birlikte yaşayan Kürtleri ve Persleri etkileyen uzun bir geçmişe sahip. Kürt kadınları evvelden beri acı çektikleri zaman saçlarını kesiyorlar. Bunun en canlı örneği 2014 yılında IŞİD’in Şengal’de Êzidîlere uyguladığı fermada kadın ve annelerin yas işareti olarak saçlarını kesip öldürülen çocuklarının mezarına koymalarıdır. Bu bir yas işaretidir. Bu örnek Rojhilat Kürdistan'da ve öldürülen savaşçıların mezarlarında da görülmüştür.

Asi kadınları da temsil ediyor

500 yıl önce kısa saç ve erkek görüntüsü Britanya'da Jan Dark'a karşı bir suçlamaydı, o cesur kadınlar kilisenin rahipleri tarafından yargılanıp yakıldı. 1909'da Fransız bir kuaför olan Monsiun Anton, kadınlar için kısa bir saç stili sundu. Saç modeli için bu tarz ilk kez onaylandı. Moda dünyasında büyük yankı uyandıran kimi markalar, 20’inci yüzyılda saç kesme fikrini ortaya attılar. Geçen yüzyılın 60'lı yıllarında kısa saç, genç nesil arasında ve zamanın asi insanları arasında popülerdi.

21’inci yüzyılda manifesto niteliğine geldi

21’inci yüzyılda ise Rojhilat Kürdistan'da Kürt kadını Jina Mahsa Amin’nin İran ‘ahlak polisleri’ tarafından katledilmesi birçok kadının tepki göstermesine neden olarak kadınların saçını kesmesine ve gerici zihniyetlere karşı isyan bayrağı açmasına neden oldu. Bir kadın devrimi niteliğinde olan bu başkaldırı, “Jin Jiyan Azadî” sloganlarıyla bütün dünyada yankılanarak adeta bir menifesto haline geldi.