DELAL SARI

Haber Merkezi- AKP iktidarının hak ve özgürlükler alanını giderek daraltan, ifade özgürlüğünü ortadan kaldıran tavrına karşı kadınların mücadelesi her geçen gün her alanda büyüdü. Rojava’da devrime öncülük eden kadınlar, Rojhilat’ta ayaklanmaların en ön saflarında.  ‘Jin jiyan azadi’ felsefesini kendisine yol haritası yapan Kürt kadınları bu felsefenin ışığında dünya kadınlarıyla ortak mücadeleyi örüyor.

Kadınlar Gezi’de isyanın rengini değiştirdi

Haziran 2013’te İstanbul’da Gezi’de halkın yaşam alanına sahip çıkma çabası tüm Türkiye ve Kürdistan’da karşılığını buldu ve bir direnişe dönüştü. Kadınlar her yerde olduğu gibi Gezi ‘de de direnişini sürdürdü.

Kadınlar kimi zaman polis saldırılarına bir sapanla karşılık verdi kimi zaman TOMA’dan sıkılan tazyikli suya karşı durdu. Gezi parkına ve duvarlarına yazılan cinsiyetçi sözlerin, eril küfürlerin üzerini mora boyayarak kapatan kadınlar, sloganları, yazılamaları ile isyanın rengini değiştirdi. Ancak AKP iktidarı, sokaktaki barışçıl eylemlerle ortaya konan itirazı suç gibi göstererek görmezden geldi, şiddetle bastırmaya çalıştı.

Rojava devriminin öncüsü kadınlar oldu

Suriye’de 2011 yılında başlayan iç savaşla birlikte Kuzey ve Doğu Suriye ya da diğer adıyla Rojava, Kürt hareketinin öncülüğünde kendi öz gücüne dayanan “Demokratik, ekolojik, kadın özgürlükçü” paradigma ile yeniden inşa sürecini başlattı.

Devrimin başlamasının ardından Rojava topraklarına yönelik saldırılar Ocak 2014’te özerk yönetim ilan edilmesinin ardından arttı. IŞİD çeteleri Rojava Kantonlarından Kürt nüfusunun en fazla olduğu Kobanê kantonuna 15 Eylül 2014 tarihinden itibaren saldırdı. IŞİD’İn saldırısı üzerine Kobanê de 21.yüzyılın unutulmayacak tarihsel direnişini gösteren savunma savaşı yaşandı. Direnişin 134. gününde 26 Ocak 2015 tarihinde kent merkezi çetelerden kurtarıldı. Kobanê kentinin direnişi Kürdistan’ın tüm parçalarında, Avrupa’da ve dünyada kitlesel gösterilerle desteklendi. IŞİD’in Kuzey ve Doğu Suriye topraklarındaki işgali ise 23 Mart 2019’da tamamen sona erdirildi.

Rojava’da toplumsal yaşam yeniden inşa edilmeye çalışılırken barış ve savaş koşulları arka arkaya yaşandı. Bu atmosferde yaşamın yeniden inşası için mücadeleye devam eden Kürt kadın hareketi, hem ulusal hem cins mücadelesini birlikte sürdürüyor. Bütün alanlarda örgütlenen Kürt kadın hareketi daha öncesinden biriktirdiği deneyimleriyle Rojava’da katıldığı devrime öncülük ediyor.

Yasaları kadınlar yazıyor!

Tüm bu değişim ve dönüşümlerle beraber daha önce evinden çıkamayan kadınlar, ekonomik, kültürel, toplumsal, siyasal, askeri alanda yer almaya başladı. Efrîn, Kobanê ve Cizîr alanlarında kadın taburları oluşturdu. Kürt kadın hareketi, kamusal ve özel alanda toplumsal ilişkileri dönüştürmeye yönelik politika da geliştirerek, erkek zihniyete karşı mücadele etti.

Rojava Devrimi ile bağımsız örgütlemelerini güçlendiren kadınlar, Özerk Yönetim’in her kademesinde rol aldı. Özgürlük ve eşitlik hayallerini gerçekleştirmek için yeni yasa çalışmalarına yüzde 50 temsiliyetle katılan kadınlar, sadece kendi haklarını değil demokrasiyi de savundu. Her alanda eşbaşkanlık sistemiyle öncü olmayı sürdüren kadınlar, medeni hakları tüm etnisitelerden kadınlar için yasal güvenceye aldı, çok eşlilik ve çocuk yaşta evliliklerin de yasaklanmasını sağladı.

Kazanımları sadece yasal haklarla sınırlı kalmayan Rojavalı kadınlar, kurdukları Kadın Adalet Meclisi’nde toplumda yaşanan olumsuzlukların kadın bakış açısıyla değerlendirilmesi ve sonuca bağlanması için uygun hukuki normlar oluşturuyor. Toplumsal hayatta kadınlara ilişkin kararlarda tek yetkili sadece kadın örgütlenmeleri. Rojavalı kadınlar deneyim paylaşımı için Türkiye, Kürdistan, Ortadoğu ve Avrupa ülkeleriyle çeşitli temaslarını da sürdürüyor

Saldırılar, ambargolar, savaş ve işgal tehditlerine rağmen Rojavalı kadınlar, özgür bir yaşam kurmak için direnişini büyütmeye devam ediyor. Tüm dünyadaki kadınlar için nefes olan Rojava devrimiyle birlikte kadınların öncü olduğu yeniden inşa sürecindeki kazanımları ve gelişmelere ilişkin bazı örnekler şu şekilde:

* Rojava’da Mala Jin (Kadın Evi) kuruldu. Kuzey ve Doğu Suriye’nin tamamında şubeleri bulunan Mala Jin’de, kadınların yaşadıkları sorunların çözümünün yanı sıra kadın tarihi, cinsiyet eşitliği, demokratik aile kurumu, özsavunma gibi eğitimler de düzenleniyor.

*Genç Kadınlar Hareketi kuruldu.

*Kürt kadın hareketi 2005’te Yekitiya Star’ı kurdu. Yekitiya Star bir Kürt kadın hareketi ama üye olmak için kısıtlama yok, tüzüğü kabul eden herkes katılabilir.

*İlham Ahmed parlamento eşbaşkanı seçildi.

*Yekitiya Star’ın önerisi ile Suriye Kadın İnisiyatifi oluşturuldu. İnisiyatifte Kürt, Arap, Süryani kadınlar da yer alıyor. Hiçbir partiye bağlı değil.

*Yasama Meclisi oluşturuldu. Yüzde 40 kadın kotası savunuluyor. Bunun sebebi gençlere, diğer bileşenlere de yer kalması.

* Kuzey ve Doğu Suriye’deki Qamişlo kentine bağlı Dêrik’teki Halk Belediyesinin kadın bölümü, alandaki kadınların ekonomik ve sosyal yaşamda daha fazla yer alabilmeleri için birçok proje geliştirdi. Lokanta, fidelik, bilgisayar eğitimi, anaokullarının açılması gibi çok sayıda projeyi hayata geçirdi.

*Her ay belediyenin tüm kadınları bir araya gelerek çalışmalara ilişkin karar veriyor.

* Dêrik Belediyesi’nin açtığı Çarçêla Lokantasında sadece kadınlar istihdam edildi. Çarşıdaki lokantaların çoğunda erkekler çalışırken, Çarçêla lokantasını kadınlar hem işletiyor hem çalışıyor.

*Dêrik’te “Kulîlkên Rojava” adlı kreş projesi hayata geçirildi. 4 aylık bebeklerden 4 yaş çocuklar alınıyor. Çocukların bakımı ve bilişsel gelişimi çalışmaları sürdürülürken kreşte çalışan kadınlara da iş imkânı sunulmuş oldu. Yine “Hêviyên zarokan” projesiyle de 3-6 yaş grubu çocuklara yönelik faaliyet yürütülüyor. Kreşlerde yürütülen çalışmalarla savaşın çocuklar üzerindeki etkilerinin azaltılması da hedefleniyor.

* Rojava’daki kadın örgütü Yekitiya Star’ın Dış İlişkiler Sorumlusu Halime Yusif, kadına yönelik şiddetle mücadele yöntemlerine ilişkin deneyim paylaşımında bulunmak için Türkiye’ye geldi. Türkiye’de birçok kadın kurumuyla görüşmeler yapan Halime Yusif, “Bu ilkti, ama sanırım bundan sonra da temaslarımız devam edecek.” dedi. (2013)

* Yekitiya Star 2016 yılında gerçekleştirdiği kongre ile adını Kongra Star olarak değiştirdi.

*Kuzey ve Doğu Suriye Kadın Örgütleri Ortak Eylem Platformu oluşturuldu.

*Kuzey ve Doğu Suriye Jineoloji Akademisi kuruldu.

*Kuzey ve Doğu Suriye Kadın Meclisi Kuruluş Kongresi düzenlendi. “Özgür Kadının Birliği, Demokratik Suriye’nin Güvencesidir” sloganıyla düzenlenen kongreye 150 delegenin yanı sıra Rojhılat, Güney Kürdistan, Avrupa ve ABD’den de kadın örgütü temsilcileri katıldı. “Kadın Meclisi” kurulması kararının alındığı kongrenin sonuç bildirgesinde, meclisin Kuzey ve Doğu Suriye’deki tüm kadınlar arasında ortak bir köprü olacağı vurgulandı.

İran’da Jîna Amini ile alevlenen özgürlük mücadelesi sürüyor

İran 1979 devrimiyle sonrası Molla hükümeti, kadınların giyiminin dini ve toplumu tehlikeye atabileceğini söyleyerek, ilk uygulama olarak da kadınların kamu binalarına ‘hicapsız’ (zorunlu örtünme) girişini yasakladı. Kadınlar uygulamaya karşı hemen mücadele başlattı. Ancak hicap tüm alanlarda kadınlar için zorunlu hale getirildi.

Uzun süre sokaklarda kadınların giyimlerine müdahale edilerek hicap kurallarına uymayanlar keyfi bir şekilde gözaltına alındı, tutuklandı.

İran hükümetinin, 44 yıldır kadın düşmanı politikalarına karşı kadınlar hep mücadele etti.  Zorunlu örtünmeyi kabul etmeyen kadınlar, buna karşı hep direndi, örtünme kurallarına uymadı. Tüm yasaların şeriata dayandırıldığı İran’da, kadınlar deyim yerindeyse “ölümü” göze alarak ayrımcı, eşit olmayan uygulamalara karşı özürlük mücadelesini sürdürdü.

Son olarak İran Tahran'da 13 Eylül 2022 tarihinde "ahlak polisi" olarak bilinen İrşad devriyeleri tarafından Jîna Amini’nin (22) gözaltında katledilmesinin ardından ilk tepki Jîna Amini’nin doğduğu Doğu Kürdistan’ın Saqiz kentinden geldi. Jîna Amini’nin Kürt olması nedeniyle Kürt kentlerinde eylemler daha yoğun oldu. Kürt kentlerinde başlayan protestolar kısa sürede İran’ın dört bir yanına yayıldı.

Kürt kadın hareketinin öncülük ettiği ve “Jin Jiyan Azadi”, “Kız kardeşimi öldürenleri bitireceğim”, “Ölüm olsun zalime ister şah olsun ister molla” sloganları ile başlayan direniş, özgürlük mücadelesine dönüştü. İran halkları Jîna Amini’nin ardından büyük bir ayaklanma başlattı.

Tarihte görülmemiş eylemlere sahne oldu

İran, kadınların tarihte görülmemiş eylem biçimlerine sahne oldu. Örtünmemenin cezai yaptırımı olan İran’da kadınlar sokaklarda eylemlere başörtüsüz katıldı, başörtülerini yaktı. İnsanları öldürmekten çekinmeyen devlete karşı İranlı kadınlar büyük cesaret örneğiyle adeta tarih yazdı, yazıyor. Direnişi şiddetle bastırmaya çalışan İran rejimi, aralarında çocukların da olduğu yüzlerce kişiyi katletti.

İran rejimi açısından geri dönülemez bir sürecin fitilini ateşleyen kadınlara, Türkiye, Kuzey ve Doğu Suriye ve dünyadaki kadınlar dayanışma için eylemler düzenledi. Kadınların eylemlerine ilişkin bazı örnekler;

*Sokak çatışmalarında kadınlar kenarda duran erkeklere “Ağalar ortaya buyurun, orada durmayın” dedi. (2022)

*İran’daki protestolarda, yaktıkları ateşin etrafında duran kadınlar sırayla dans ederek ateşe yaklaşıp başörtülerini ateşe attı. (2022)

*İran’daki kadınlarla dayanışma için Türkiye, Kuzey ve Doğu Suriye, Ortadoğu, Avrupa, Afrika ülkelerinde de kadınlar saçlarını kesti, başörtüsünü yaktı. Yapılan eylemlerde “Jin Jiyan Azadî” sloganları atıldı. (2022)

*İfade Özgürlüğü İçin Kanadalı Gazeteciler Federasyonu (CJFE), “Basın Özgürlüğü Ödülünü” tutuklu bulunan İranlı gazeteciler Nilofar Hamedi ve Elaha Mohammadi'ye verdi. CJFE Başkanı Carol Off, İran rejiminin kadınlara yönelik şiddet içeren muamelesinin ifşa etmek için özgürlüklerini ve hayatlarını riske atan Nilofar Hamedi ve Elaha Mohammadi'ye ödül verdiklerini belirterek, “Bu gazetecilerin cesareti olmasaydı Jîna Amînî'nin katledilmesindeki gerçeği öğrenemezdik" dedi. (2023)

Bitti….