Afganistan tarihinde toplumun ve kadınların özgürleşmesinde önemli rol oynayan kadınlar, büyük başarıların altına da imza attı. Bunlardan biri olan Kraliçe Sureya Terzi de, kadınların eğitiminde büyük bir rol oynadı.

BAHARİN LEHIB

Kabil – Kral Aman Elah Han, Abdurrahman Han’ın torunu ve Habib Elah Han'ın oğludur. Kral Aman Elah, Afganistan'ın tek ilerici kralıydı. Büyükbabası ve babasının aksine Afganistan halkına büyük hizmetler yaptı. Aydınların çoğunluğu onun ve ondan sonrası dönemi kabul etmiştir. Kral Aman Elah ve Kraliçe Sureya Terzi, tüm ulusların zihninde hala yaşıyor.

Eşinin düşüncelerinden etkilendi

Kral Aman Elah Han'ın ilerici fikirlerinin doğmasına neden olan sebeplerden biri, 1917'de Sovyetler Birliği'nde gerçekleşen ve Afganistan'ı da etkileyen Ekim Devrimi'dir. Aman Elah ve çevresindekilerin düşüncelerini etkileyen diğer neden ise gençlik yıllarını Ortadoğu ülkelerinde geçiren eşi kraliçe Sureya Terzi'nin düşünceleridir. Aman Elah Han, toplumdaki aydınlara söz vererek onlara şunları söyledi: “İktidara gelirsem iki ana ve asli görevi yerine getireceğim. Biri ülkenin İngilizlerden bağımsızlaştırılması, diğeri ise ülke işlerini değiştirmektir.”

Verdiği sözleri tuttu

İktidara geldiğinde Kraliçe Sureya Terzi ve diğer arkadaşlarıyla birlikte verdiği sözleri yerine getirdi.  1919'da ülkenin bağımsızlığını ilan etti ve İngiltere'nin Afganistan üzerindeki elini çekmesini sağladı. Ardından, halkın çok sayıda gerçek temsilcisiyle birlikte ilk kez Afganistan işlerinde temel rol oynayan 73 maddelik 50 yasadan oluşan, “Afganistan Yüksek Hükümet Anayasası” adlı anayasayı yayınladı. Anayasa, Afganistan’da hükümet ve mahkemeler tarafından kabul edildi.

Vatandaşlar eşit haklara sahip oldu

Anayasada basın özgürlüğü, birey hakları, çiftçiler üzerindeki aşırı vergilerin kaldırılması gibi temel haklar belirlendi. Din insanlarını hukuk meselelerinin dışında tuttu ve tüm din insanlarının üniversite diploması alması gerektiğini karar altına aldı. Dedesi Abdurrahman Han döneminde uygulanan Hazara köleliğini kaldırdı ve tüm Afgan vatandaşlarının eşit haklara sahip olduğunu ilan etti. Hindular ve Sîxlere diğer vatandaşlarla aynı haklar verildi. Çocuklar için okullar kuruldu. Çocuk yaşta evlendirmeyi yasakladı. Her iki cinsiyet için de ilköğretimi zorunlu kıldı. Toplumdaki tüm bu hizmetlerin yanı sıra kadınlara temel haklar da verildi. Aman Elah Han’ın şu sözü ise tarih sayfalarına geçti: “Ülkenin anahtarı ve toplumun gelişmesi bu ülkedeki kadınların bilincindedir.”

Kraliçe Sureya Terzi önemli işler başardı

Kraliçe Sureya Terzi, kadınların eğitiminde büyük bir rol oynadı ve bu alana öncülük etti. İlk kez Misturat ve Esmet adlı iki kadın ortaokulu açıldı. Bu okullarda diğer bilim dallarının yanı sıra Almanca ve Fransızca öğretmenler gelerek bu iki dilde eğitim verdi. Eğitime 40 kız öğrenci katıldı.  Aynı zamanda kadınları ve toplumu eğitmek için “Eşed El-Nîsawan” adında haftalık kadın yayını çıkardı. Birkaç kadınla birlikte başörtüsünün kaldırılması için bir kampanya düzenledi. Kadın haklarının güvence altına alınmasında ve korunmasında temel bir rol oynadı. 1926'da Sureya Terzi, ülkenin Kurtuluş Günü'nü kutlamasında yaptığı konuşmasında “Bütün kadınlar milletimizin kalkınması için çalışmalıyız ve bu bilgi olmadan imkansızdır” dedi.

Rado ve Zaro kadın özgürleşmesinde önemli rol oynadı

Babası Divan Naranecandas olan Aman Elah Han'ın Maliye Bakanının iki yiğit kızı vardı. Rado ve Zaro Divan. Kadınların özgürleşmesinde bu iki isim önemli rol oynadı. Rado Divan, Kabil'de sık sık bir yerden bir yere at üstünde tek başına giderdi. Rado ve Zaro her zaman babalarının yanında oldular ve Kral Aman Elah Han ve Sureya Terzi'nin düzenlediği toplantılara katıldılar. Rado Divan, yiğitliği ve cesaretiyle biliniyordu.

Aman Elah Han'ın gücünün İngiliz lordlarının rızasıyla “Saq Kid” olarak bilinen Habib Elah Kelkani tarafından bastırılmasından sonra, Aman Elah Han'ın bir dizi arkadaşı Hindistan'a kaçtı ve bir kısmı ya tutuklandı ya da öldürüldü. Rado Divan'ın akıbetinden haber alınamayınca ailesiyle birlikte Hindistan'a gitmek zorunda kaldı.