ڕەفیف ئەسلیم

 

غەززە- لە کەرتی غەززە کە دەنگی تۆپباران لەگەڵ بۆنی گازی ژەهراوی تێکەڵ دەبێت، نەخۆشانی هەناسەتوندی ''ڕەبۆ'' بەهۆی نەبوونی دەرمان دووچاری ئازارێکی ئاڵۆز دەبن، ئالا کەفارنە یەکێک لەو تووشبووانە، ووردەکارییەکانی گەشتەکەی لەگەڵ نەخۆشییەکە لە کاتی جەنگدا باس دەکات و ئاشکرای دەکات کە چۆن دەستکەوتنی ئامێری هەناسەدان دەبێتە ململانێیەکی ڕۆژانە بۆ ژیان.

 

هەناسەتوندی ''ڕەبۆ'' بە یەکێک لە نەخۆشییە درێژخایەنەکانی هەناسەدان دادەنرێت کە تا مردن لەگەڵ نەخۆش دەمێنێتەوە و جێگیری یان خراپتربوونی لە لەشدا پەیوەندی بە چەند هۆکارێکەوە هەیە، لەوانە گۆڕانی بارودۆخی کەشوهەوا، باری دەروونی نەخۆش و ژیان لە ناوچە ناکۆکەکان کە گازە ژەهراوییەکان بەربڵاون و چاکبوونەوە یان باشتربوونی نەخۆش مەحاڵ دەکات.

 

ئالا کەفارنە کە یەکێکە لەو هەزاران کەسەی کە تووشی هەناسەتوندی ''ڕەبۆ'' بووە، ڕوونی کردەوە، کە مێژووی هەناسەتوندی ''ڕەبۆ'' تاڕادەیەک درێژە، چونکە لە تەمەنی ١٤ساڵیدا تووشی هەناسەتوندی بووە، لەگەڵ ئەوەشدا، بارودۆخی خراپتر بوو لە کاتی جەنگی کەرتی غەززە، بەهۆی سەختی ژیان لە لایەک و نەبوونی ئامێری پزیشکی و دەرمان لە لایەکی ترەوە، سەرەڕای ئەو گازە ژەهراویانەی کە هەڵیدەمژی، وەک فۆسفۆر و ئەوانی تر.

 

''کەمی کەرەستەی پزیشکی''

ترس و برسێتی و نەخۆشی سێ لایەنن کە وایکردووە عەلا ئەلکفەرنا لە کاتی هێرشەکەدا چەند جارێک شەوانە لە نەخۆشخانە بمێنێتەوە، چونکە جگە لە حاڵەتە سەختەکان هیچ جێگایەک لەبەردەستدا نەبووە بۆ نەخۆشییەکانی تر، ئاماژەی بەوەشکردووە، "لەکاتێکدا ناتوانم هەناسە بدەم و لە چەند خولەکی کۆتاییدا دەموچاوم شین دەبێتەوە پێش ئەوەی بمگرن، بەڵام بارودۆخەکەم بە مەترسیدار نازانرێت و گەرەنتی جێگەی نوستن ناکات"، هەروەها پێش هێرشەکە پێویستی بە مانەوەی شەوانە لە نەخۆشخانە نەبووە، چونکە پێش هێرشەکە گازە ژەهراوییەکان نەبوون و کەش و هواش بەم جۆرە پیس نەبووە.

 

هەروەها گلەیی لە کەمی دەرمان دەکات، جارێک کە بارودۆخی گەیشتە ئاستێکی مەترسیدار، وتی: باوکی ماڵەکەی بەجێهێشت و لە بەیانیەوە تا ئێوارە بە پێ ڕۆیشت بۆ ئەوەی تەنها یەک ئامێری هەناسەدان لە دەرمانخانەکانی غەززە بدۆزێتەوە، ئەو ڕۆژە بێزار بوو لەو زەلیلییەی کە لە نەخۆشخانە تووشی بوو و ترسی ئەوەی هەبوو شەوی پێش هێرشەکە باوکی لەدەست بدات، هەروەها لەو کاتەدا، ئەوە بۆ خێزانەکە خۆشییەکی زۆری هەبووە، چونکە هەمووان کاتێک دەچنە سەر جێگاکەیان دەزانن ئەگەر هێرشێک ڕووبدات، ئامێرێکیان لەبەردەستە کە ژیان بۆ ئەم دەگەڕێنێتەوە.

 

ئاماژەی بەوەشکردووە، "ئامێری تەبخیر"ی هەبووە، ئەم ئامێرە دەرمانی دیاریکراوی "فەنتولین" دەدات، کە دەگۆڕێت بۆ دڵۆپی زۆر بچووک بۆ دروستکردنی هەڵم یان تەم، کە لەڕێگەی دەمامکێکەوە هەڵیدەمژێت کە ڕێگەی بە دەرمانەکە دەدا ڕاستەوخۆ بگاتە ناو سییەکان و بۆرییەکانی خوارەوەی هەناسە و بەم شێوەیە سیستەمی هەناسەدانی دەگەڕێتەوە بۆ کاتی ئاسایی، هەروەها "کاتێک هێزەکانی ئیسرائیل ماڵەکەمیان بۆردومانکرد، جگە لە ئێمە هیچ شتێک ڕزگاری نەبووە، تەنانەت جلوبەرگەکانمان لە ژێر داروپەردوودا ماونەتەوە، ئەمەش ئاماژەیە بۆ ئەوەی ئامێری تەبخیرەکەم لەدەستداوە''.

 

ڕوونیشیکردەوە، تووشبووانی هەناسەتوندی ''ڕەبۆ'' هەست بە خنکاندن دەکەن لە ئەنجامی هەڵمژینی هەندێک غاز و بۆن، وەک بۆنی موشەک و فسفۆڕ و غاز و زبڵ و ئاوی پیس و ئەو مادانەی بۆ داگیرساندنی ئاگر بۆ کوڵاندنی خواردن بەکاردەهێنرێن، هەرچەندە لەبەردەم سۆپاکەدا دانانیشێت، بەڵام بەهۆی دزەکردنی بۆنەکەوە کاریگەری لەسەر دروست دەبێت، هەروەها پێویستە ڕۆژانە سێ جار ئامێری هەناسەتوندی ''ڕەبۆ'' بەکاربهێنێت، بەڵام بەهۆی زۆری تێچووی دەرمانەکان و نەبونیان تا ئەمڕۆ، ناچارە تەنها یەکجار لە ڕۆژێکدا بەکاریبهێنێت.

 

''چارەسەرە جێگرەوەکان''

دوای ئەوەی هەموو ئامرازەکانی بەدەستهێنانی دەرمانی ماندوو کرد، ئالا کەفارنە وەک بژاردەیەک ڕووی لە پزیشکی بەدیل کرد. بەردەوام تێکەڵە سروشتییەکان دەخواتەوە کە نەعنا و بابۆنی و گیای دیکەی تێدایە. هەروەها هەندێک جار هەڵمژینی سادەی هەڵم بەکاردەهێنێت بە کوڵاندنی بابۆنی و دانیشتن لە نزیک هەڵمەکە و هەڵمژینی لەکاتێکدا سەری بە قوماشێکی سووک دادەپۆشێت. ئەو ڕوونی دەکاتەوە کە کاریگەری ئەم ڕێگایانە تا ڕادەیەکی زۆر پەیوەستە بە توندی ئازارەکە لە کاتی هێرشەکەدا.

 

دوای ئەوەی هەموو ڕێگاکانی دەرمان تەواو بوون، ئالا کەفارنە وەک بژاردەیەک ڕووی لە پزیشکی جێگرەوە کرد، بەردەوام ماددە سروشتییەکان دەخواتەوە کە بریتین لە گژوگیا و بابۆنی و گیای تر، هەندێک جاریش هەڵمژینی سادەی هەڵم بەکاردەهێنێت بە کوڵاندنی بابۆنی و دانیشتن لە نزیک هەڵمەکە و هەڵمژینی لەکاتێکدا سەری بە قوماشێکی سووک دادەپۆشێت، ئەو ڕوونی دەکاتەوە کە کاریگەری ئەم ڕێگایانە تا ڕادەیەکی زۆر پەیوەستە بە توندی ئەو ئازارەی کە لە کاتی هێرشەکەدا تووشی دەبێت.

 

ئالا کەفارنە یەکەم کەس بوو لە ماڵەکەدا هەستی بەو گازە ژەهراوییانە کرد کە هێزەکانی ئیسرائیل فڕێیان دەدایە سەر خەڵکی مەدەنی لە غەززە، دایکی بەخێرایی پارچە قوماشێکی بە ئاو و سرکە تەڕ کرد و خستیە سەر لوتی بۆ ئەوەی بۆنەکەی دزە نەکاتە ناو کۆئەندامی هەناسەدانی، ئاماژەی بەوەدا، کە ئەم فێڵە بەسوودە بۆ هەرژنێک کە لە ناوچەکانی ململانێدا دەژی، تەنانەت ئەگەر نەخۆشی تەنگەنەفەسیشی نەبێت، بۆ ئەوەی لە نزیکەوە گرنگی بە دزەکردنی ئەو گازانە بدات بۆ ئەوەی تووشی نەخۆشی درێژخایەنی سنگ و هەناسەدان نەبێت.

 

''دۆخە مەترسیدارەکان بۆ سەر ژیان''

یەکێک لەو بارودۆخانەى وەبیرهێنایەوە کە کاریگەری لەسەرى هەبوو و واى لێکرد هەست بکات کە بڕیارە بمرێت، وتی: ڕۆژێک وەک هەمیشە لەو چادرە دانیشتبووم کە ئاوارە بووم لە ناوچەی نەسیرات لە باشووری کەرتی غەززە، فڕۆکە ئیسرائیلییەکان ئەو چادرەیان کردە ئامانج کە لە تەنیشت چادرەکەی ئێمە بوو کە کەسوکارەکانمان لێی مابوونەوە، پاشماوەکانیان لەسەر دەم و دەستەکانم پەرش و بڵاو بوو، لەو کاتەدا ڕووخسارم شین بوو  پێم وابوو کە مردووم، بەڵام لە خەو هەڵسام و خۆم لە نەخۆشخانە بینیەوە و ئامێری هەناسەدانم لەسەر دەموچاوبوو.

 

ئالا کەفارنە هیوادارە کە دەرمانی تووشبووانی هەناسەتوندی''ڕەبۆ'' ڕێگە بدرێت بچێتە ژوورەوە، هەروەها بتوانێت بە سەلامەتی بگەڕێتەوە ماڵەکەی خۆی، لە شوێنێکدا دەخەوێت کە دەیان ژن و منداڵی تێدا کۆدەبنەوە و ئەم قەرەباڵغییە دەبێتە هۆی سەختی هەناسەدانی و خنکاندنی، ناچاری دەکات لە نیوەی شەودا لە حەوشەی کراوەدا دابنیشێت لە سەرمادا تا بتوانێت هەناسە بدات.