ڕەجا حەمید ڕەشید

 

عێراق- لەگەڵ ١٦ ڕۆژی چالاکی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی ڕەگەزی، ڕاستی ژنانی عێراق وەک یەکێک لە پرسە هەرە بەرچاوەکان دەردەکەون، لە نێوان ئاڵەنگاری ئاسایشی و ئابووری و کۆمەڵایەتی کە بەدرێژایی ساڵان کۆبوونەتەوە و سەرەڕای بانگەوازەکانی پاراستن و ئاشتی، هێشتا پێویستی بەپەلەیە بۆ هەنگاوی کردەیی بۆ کۆتاییهێنان بە ئازارەکانی ژنان و وەرگێڕانی یاساکان بۆ ڕاستی بەرجەستە.

 

زەهرا جەبوری، بەڕێوەبەری بەشی ڕاگەیاندن لە وەزارەتی ڕۆشنبیری و گەشتوگوزار و دێرینەکان و بەرپرسی کۆمەڵەی ژنانی ڕۆژنامەنووس لە سەندیکای ڕۆژنامەنووسانی عێراق، دووپاتی کردەوە، کە ژنان لە وڵاتان بەبێ گوێدانە بارودۆخی ئابوورییان، لە کاتی بارودۆخە ناوازەکانی وەک شەڕ و سەرهەڵدانی داعش، بەرزترین ئاستی کاریگەرییان لەسەرە.

 

"چالاککردنی یاسا"

زەهرا جەبوری جەختی لە گرنگی کاراکردنی یاساکانی پاراستنی ژنان کردەوە و ئاماژەی بەوەدا، کە نوێنەرایەتی ژنان لە پەرلەمانی عێراق و لە لیژنەکانی تایبەت بە مافەکانی ژنان و منداڵان نەگەیشتووەتە ئاستی پێویست، وتی: ژنانی ئەندام پەرلەمانەکان ڕۆڵێکی بەرجەستەیان نەگێڕاوە لە خزمەتکردنی ژنان، سەرەڕای ئەرکیان کە دەنگی داکۆکیکردن لە مافەکانی ژنانی عێراق بن، وتی: ئەم یاسایانە کارا نەکراون و بە شێوەیەک جێبەجێ نەکراون کە بەڕاستی خزمەت بە ژنان و هەم کۆمەڵگە بکات.

 

سەبارەت بە ڕۆڵی ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی ڕوونی کردەوە، کە هەندێک لەو ڕێکخراوانە سەرەڕای کارە خۆبەخشییەکانیان، هەندێکجار بوونەتە کەرەستەی خزمەتکردنی بەرژەوەندییە کەسییەکان، بەکارهێنانی سستی ژنانی عێراق لەبری ئەوەی بەشداری بکەن لە بەهێزکردنیان و پەرەپێدانی هۆشیاری و تواناکانیان.

 

هەروەها جەختی لەسەر گرنگی هۆشیاری ڕاستەقینە کردەوە بۆ بەرەنگاربوونەوەی دیاردەی توندوتیژی، وتی: تەنها ئەنجامدانی سیمینار و وۆرکشۆپ بەس نییە بەبێ هەنگاوی کۆنکرێتی و پراکتیکی لەسەر زەوی، زۆرێک لە کەیسەکانی توندوتیژی و دەستدرێژی سێکسی تا ئێستا چارەسەرنەکراون، لەنێویاندا کەیسەکانی دکتۆر بان و دکتۆر سارا لە بەسرە، کە تا ئێستا هیچ ڕێوشوێنێکی یەکلاکەرەوە نەگیراوەتەبەر.

 

ئاماژەی بەوەشکردووە، پشتگوێخستنی ئەم کەیسانە و ڕێگەدان بە کاڵبوونەوەیان بۆ لەبیرچوونەوە، بەشدارە لە دووبارەبوونەوەی پێشێلکاری و تاوانەکانی دژی ژنان، چارەسەرەکە لە ڕێوشوێنی پراکتیکیدادایە، نەک تەنها لە یادکردنەوەی ڕۆژێکی نێودەوڵەتی یان ڕێکخستنی بۆنە هێماییەکاندا، داوای کرد هەموو ڕۆژێک ببێتە بۆنەیەک بۆ بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژ بە ژنان، وەک داننانێک بە ڕۆڵی بەرچاویان لە کۆمەڵگەی عێراقدا، کە بەرپرسیارێتی وەک دایک و ژن و خوشک و کرێکار لە پیشەی جیاوازدا هەڵدەگرن، لە لێخوڕینی تاکسیەوە تا کارکردن لە کارگە و بازاڕ و نانەواخانە.

 

"بەرپرسیارێتی کۆمەڵایەتی"

لە چوارچێوەی بەهێزکردنی ڕۆڵی ژنان لە کۆمەڵگەدا، جەختی لەسەر پێویستی نەهێشتنی ئەو وێنەیە کۆنەپەرستانە و نەرێنییەی ژنان کردەوە، کە لە بەرهەمە دراماتیک و راگەیاندنییەکاندا پێشکەش دەکرێن، وتی: ئەم بەرپرسیارێتییە دەکەوێتە ئەستۆی وەزارەتی ڕۆشنبیری بەتایبەت بەشی سینەما و شانۆ.

 

داوای بەرهەمهێنانی ئەو بەرهەمانە دەکات کە تیشک دەخەنە سەر وێنەی ئەو ژنە عێراقییە سەرکەوتووانەی کە بەشدارن لە بونیادنانی کۆمەڵگەکەیان دەکات، هاوکات لەگەڵ پێشکەشکردنی نموونەی خێزانی ئەرێنی لەسەر بنەمای ڕێز و خۆشەویستی، لە بەکارهێنانی شاشەی ڕیکلام لە گۆڕەپان و پارکە گشتیەکان کرد بۆ ئەوەی ڕۆڵی ژنان لە ژیانی گشتیدا پیشان بدرێت.

 

زەهرا جەبوری، بەڕێوەبەری کۆمەڵەی ژنانی ڕۆژنامەنووس لە سەندیکای ڕۆژنامەنووسانی عێراق، جەختی لەسەر پێویستی ئاراستەکردنی پەیامی هۆشیاری بۆ پیاوان کردەوە و ڕایگەیاند، کە کاریگەرییەکانی توندوتیژی ڕاستەوخۆ کاریگەرییان لەسەریان هەیە، هەروەها دروستکردنی پەیوەندییەک لەسەر بنەمای ڕێزگرتن و پشتیوانی لە ژنان سەقامگیری خێزان و کۆمەڵگە بەهێز دەکات.

 

ئاڵەنگاری و چارەسەرەکان

عەلا موساوی ڕۆژنامەنووس ئاماژەی بەوەدا، کە سەرەڕای بەهێزی ژنانی عێراق و ڕۆڵی دیاریان لە کۆمەڵگەدا، هێشتا زۆرێکیان ڕووبەڕووی ئاڵەنگاری سەخت دەبنەوە کە ڕێگرن لە بەدیهێنانی ئاواتەکانیان.

 

ڕوونیشیکردەوە، لە دیارترین ئەو ئاڵەنگاریانەی توندوتیژی ڕەگەزییە، کە بە شێوەی جیاوازی دەردەخات وەک توندوتیژی خێزانی، هاوسەرگیری منداڵان، ڕەتکردنەوەی خوێندن و سنووردارکردنی بەشداریی ئابووری و سیاسییان، هەروەها هەندێک لە ژنان بەدەست نۆرمە کۆمەڵایەتییە جیاوازەکان و سستی پاراستنی یاسایی و نەبوونی هۆشیاری کۆمەڵایەتی لە مافەکانیانەوە دەناڵێنن، ئەم ئاڵەنگاریانە نەک تەنها کاریگەرییان لەسەر ژنان هەیە بەڵکو کاریگەرییەکانیان بۆ خێزان و کۆمەڵگە و داهاتووی عێراق بە گشتی درێژدەکاتەوە.

 

پێی وایە گۆڕانکاری دڵنیایە و لە هۆشیارکردنەوەی هاوڵاتیان لە مافەکانی ژنان لە ناو خێزان و خوێندنگە و کۆمەڵگە و پاڵپشتیکردنی یاسایەک کە لە توندوتیژی دەیانپارێزێت و دروستکردنی ژینگەیەکی پارێزراوە کە دەتوانێت بەدواداچوون بۆ خوێندن و کارکردن و بەشداریکردن لە بڕیاردان دەستپێدەکات، پاڵپشتیکردنی ئەو ڕێکخراوانەی لە بواری پاراستن و بەهێزکردنی ژنان کاردەکەن هەنگاوێکی بناغەییە و دڵنیایە.

 

لە هەڵمەتی ١٦ ڕۆژی چالاکی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی ڕەگەزی، عەلا موساەی داوای هەڵوێستێکی یەکگرتووی کرد بۆ ڕەتکردنەوەی هەموو شێوازەکانی توندوتیژی و ڕێزگرتن لە شکۆمەندی ژنان و بەهێزکردنیان بۆ ئەوەی هاوبەشی تەواو بن لە بونیادنانی عێراقێکی بەهێز و دادپەروەرانەدا، چونکە بەهێزکردنی ژنان بەهێزکردنی هەموو کۆمەڵگەیە.