پێگەی ژن بە گشتی لەناو كۆمەڵگەدا تاكو ئێستا بەندە بە سەرخانەوە، نەك بە چەوساندنەوەیەكی راستەوخۆی بە بنەما ئابووری و یاساییەكانەوە، هاوشێوەی چەوساندنەوەی كرێكاران لەناو كۆمەڵگە و كارگە و پرۆژەكاندا، كە تێیدا ئەو چینە رووبەڕووی ستەم و نادادی دەبێتەوە لەڕێگەی سیستمی سەرمایەدارییەوە، واتا ئەوەی دەچێتە ناو پێكهاتەی ژێرخانەوە، ئەو چەوساندنەوەیەش هەر لە رێگەی یاساكانەوە دەكرێت، هەر ئەو تێروانین و دیدگایەشە كە سیستمی سیاسی لەسەر بنیات دەنرێت. 

دووبارە خوێندنەوە بۆ دۆخی ژنان
سەبارەت بە پێگەی كۆمەڵایەتی ژن و دووبارە خوێندنەوە بۆ دۆخی ژنان، هەر فاكتەرێك كە ببێتە هۆی دروستبوونی ئەو دۆخەی ژن و پێگەكەی لەكۆمەڵگەدا، بەستراوەتەوە بە پێكهاتەی ئایدیۆلۆژی و فیكری، ئەگەر پێكهاتەی سەرخانی ئێستای كۆمەڵگەیەكی وەكو عیراق و كوردستانیش وەربگرین، كە لەناو وڵاتانی جیهانی سێیەمن، دەبێت بگەڕێینەوە بۆ قۆناغە مێژووییەكانی رابردوو، واتە ئەو پێكهاتەیەی كە لە سەردەمی فیوداڵی و هاوشێوە ئاسیایی و نیمچە كۆیلایەتییەكان هەبوو، لەسەر ئەمانە و لە رێگەی درێژەدان بە مانەوەی سیستمی سیاسی بنیات نراوە، بەوپێیەی سەرخان بۆتە پێكهاتەی فیكری و بەو شێوەیەش ئایدیا باوەكان بوونەتە ئایدیای باڵادەست، بۆیە ئەو چینە باڵادەستانە، ئەو ئایدیایانە بەكاردێنن كە هاوتەریبە لەگەڵ بوون و بەرژوەندییەكانیان، یان زۆرجار پاسا و بۆ مانەوەیان دەهێننەوە.

 درێژەدان بەمانەوەی ئایدیا كۆنەكان بەشێكە لە سیاسەتی چینە باڵادەستەكان، چونكە بەرژوەندییەكانیان وا دەخوازێت، هەروەها لەبەرئەوەی بنیاتە فیكرییەكەش زاڵە بەسەر كۆمەڵگەكاندا، واتە پاساوی فیكری و مۆڕاڵی و ئایینی بۆ سیستمی سیاسی دەهێنێتەوە، بنیاتنانی سەرخانیش بە گۆڕینی ژێرخانەوە دەگۆڕێت، تا لەگەڵ یاسا و رێسا ماددییەكان بگونجێت، ژێرخانیش یان بە پێشكەوتنی هێزی ماددی لەڕێگەی شۆڕشەكانەوە دەگۆڕێت، كە لەگەڵ بنەما ئابوورییەكان دەگۆرێت، یان گۆڕانێكی خێرای كۆمەڵگەیە لە رێگەی بەرپابوونی شۆڕشەكانەوە روودەدات، بەڵام ئەو ژێرخانەی كە لە بنچینەدا سەر بە قۆناغەكانی مێژووی رابردوون و لەناو سیستمەكانی ئێستادا هەن، هیچ كاتێك ناگۆڕێن بەهۆی كۆمەڵێك فاكتەری مێژوویی و زاتییەوە، تەنانەت بەگۆڕینی سیستمی سیاسیش ناگۆڕێن.

سیستمە باڵادەستەكانی ئێستاش لەسەر ریتمی رابردوو دەڕۆن، بەڵام ئەمە لەكاتێكدایە ئەگەر لەگەڵ سیستمی قازانج و باڵادەستی چینەكان، هیچ بەریەكەوتنێكیان نەبێت، بەوپێیەی فاكتەرێكە بۆ درێژەدان و مانەوەی ئەو باڵادەستییە، سەرخانی ئێستا چەند نەریتێك لەخۆ دەگرێت، كە هەر لە كۆیلایەتی دەچێت و لە چەندین رووەوە كە تایبەتە بە ژن: وەك (پێگەی لاوەكی، ئەركە یەك لە دوایەكەكان، كاركردن ئەركە نەك بژاردە، نەبوونی رۆڵی سیاسی، پێنەدانی رۆڵ وەك بكەرێك لە مێژوودا)، ئەمانە هەموویان دەگرێتەوە.

پێكهاتە كۆمەڵایەتییەكەی خێڵەكییە
بۆ نموونە لە عیراق، كە پێكهاتە كۆمەڵایەتییەكەی خێڵەكییە، تێیدا نێرسالاری و باڵادەستی نێر زاڵە و قابیلی گۆڕانیش نییە، ئەو بنیاتە بۆتە پایە و بنچینەیەكی قایم بۆی، لەو بنیاتەدا ژن لە ژیانی رۆژانەدا بە شێوەیەكی راستەوخۆ رووبەڕووی ئەو باڵادەستییە دەبێتەوە، هەرچەندە لەكاتی ئێستادا سیستمی مەدەنی و پەرلەمانی و حكومەتێكی رەسمیش هەیە، بەڵام هەر هۆز و خێڵ وەزیفەی سیاسی باڵایان هەیە و تا دێتیش قەبارەی گەورەتر و پانتایی زیاتر دەگرن لە نێوەندەكەدا، هەر ئەوەش وایكردووە بچنە ناو چوارچێوەیەك كە پارێزگاری لە مانەوەیان بەو قەبارەیە دەكات، هەر مشتومرێك لەمەڕ ئەو كۆمەڵگەیانەدا، چ خۆرهەڵاتی بێت یان لەسەر جیهانی سێیەم هەژمار بكرێن، لە ئەنجامی تێكەڵاوبوونی بازاڕی جیهانی ماونەتەوە و لەگەڵ سیستمی سەرمایەداری یەك دەگرنەوە لە چەندین خاڵدا، بۆیە هەركاتێك دەست ببرێت بۆ هەر گۆڕانكارییەك كە دژ بە دابەشكاریی جیهانی كار بێت، ئەوا كار و دابەشكردنی دەسەڵات و بازاڕ، هەرزوو رێ بەو كۆمەڵگەیانە دەگرێت، كە بوێری ئەوەیان كردووە دەست بۆ هەر نوێكاریەك ببەن و دەیگەڕێننەوە بۆ سەردەمی پێش پیشەسازی و شارەكان و بە تەواوی وێرانی دەكەن، بەمەش شۆڕشی كۆمەڵایەتی لەم وڵاتانەدا رووی نەداوە، بەڵكو گۆڕان تەنیا لە رژێمە حاكمەكان روویداوە و پاشایەتی بووەتە كۆماری، یان ئەوەتا كودەتایەك روویداوە و هیچ پێشكەوتنێكی پیشەسازی سەری هەڵنەداوە، كە ئەو بنەما و بنچینە خێڵەكی و تەقلیدیانە بخاتە مەترسییەوە. بە دیوێكی تریشدا، چینی رەنجدەر و كرێكار پێگە و هەلی ئابوورییان بۆ فەراهەم نەبووە تا بتوانن رابەرایەتی گۆڕانی سیاسی و كۆمەڵایەتی بكەن لەو وڵاتانەدا.

خوێندنەوەی هەڵەی بۆ دەكرێت
بۆیە لێرەدا ئەگەر هەر تێڕوانینیك هەبێت بۆ سەرخانی فیكری ئێستا لەو جۆرە كۆمەڵگەیانەدا، وەكو پاشخانەیەك و پێشكەوتنێكی تەكنیكی و مەدەنی بۆ لەناوبردنی ئەو بیركردنەوە سەلبیانە، وێناكردنێك و تێڕوانینێكی راست و دروست نییە و خوێندنەوەی بە هەڵەی بۆ دەكرێت، چونكە لەو كۆمەڵگەیانەدا لای چینی باڵادەست سەرخانێك نییە كە لەسەر هێزی بەرهەمهێنانی سەرمایەداریی بنیات نرابێت یان ژێرخانێكی هاوچەرخی هەبێت، بەو مانایەی ئێمە لە كۆمەڵگەی سەرمایەداریدا پێی ئاشنابین، بۆیە چ چینی بۆرژوازی یان چینە باڵادەستەكانی تر لەو وڵاتانەدا، زادەی سەرخانێكن كە بۆتە چوارچێوەیەكی ئایدیۆلۆژی بۆ سیستمی سیاسی، بۆیە دەتوانین بڵێین كە سەرخان زادەی پێشكەوتنی ژێرخان نەبووە و نەبۆتە بنەمایەك یان پایەیەكی تۆكمە بۆی.
هێشتنەوەی سەرخان لە قۆناغی پۆست سەرمایەداریدا، خۆی لە خۆیدا پاساوی ئابووری و سیاسی هەیە و دەبێت وەكو رەورەوەیەكی مێژوویی سەیر بكرێت، هەروەها بەگوێرەی پێویستبوونی نەك وەك دۆخێكی كتوپڕ، كە پێویستی بە چاكسازی هەبێت لە رێگەی ئاگاداركردنەوەی سیستمی سیاسی یان بەیانكردنی كەموكوڕییەكانی، روون و ئاشكرایە هەر هێزێك كە چاوی لە سامان و باڵادەستی بێت، پێویستە پشت بە سەرخان ببەستێت، وەك شێوەیەك لەسەرخانی تەقلیدی یان ئایدیۆلۆژی نەك پشت بە توانای ئابووری و سیاسی ببەستێت!!

دواجار دەردەكەوێت كە سەرخانی خێڵەكیانە سەرخانێكی ستوونییە، بەڵام بەبێ ئایدیۆلۆژیایەكی گشتی، بۆیە هەمیشە سەرقاڵی كۆكردنەوە و نۆژەنكردنەوەی ئایدیۆلۆژیای برژوازییە، كە تێكەڵەیەكی ئاڵۆز و دواكەوتوانەیە و تێیدا سروشتی سەركوتكردن رەنگی داوەتەوە لەناو كۆمەڵگەكەدا و پشت بە یەكێك لە روكنە ئایدیۆلۆژییەكان و قەبەكردنی بە گوێرەی پێویستی قۆناغەكە یان بارودۆخێكی مێژوویی دەبەستێت، خێڵایەتی و ئایینییش بە سەرەكیترین بنەما وێنادەكەن بۆ پاراستنی كیانی كۆمەڵگەكە بە شێوەیەك ئەگەر ئەوها نەبێت، ئەوا كۆمەڵگەكە بەتەواوی دادەڕمێ. 

خوڵقاندنی دژبەیەكییەكی هەمیشەیی
هەموو جۆرە ئایدیۆلۆژییا سەپێنراوەكانی سەر كۆمەڵگە، بەشدارە لە خوڵقاندنی دژبەیەكییەكی هەمیشەیی لەناو كۆمەڵگە و سیستمی سیاسی و تا رادەیەكی زۆریش، هۆكارە بۆ  نامۆكردنی مرۆڤەكان و رێگرە لە بەردەمی كە نەچێتە نێو هیچ فۆرمێكی تری دنیابینی و كرانەوە بەڕووی جیهانی هاوچەرخدا. هەروەها رەهەندێكی بە تەوژمتر لەسەر ژن دروست دەكات، دواجار لەسەر ئەو دۆخە مێژووییەی بۆ كۆمەڵگە هەیە لە دۆخی ژن تێ دەگەین و دەزانین، كە ژن لە نێو سیستمی سەرمایەداریدا كەوتۆتە كوێ‌! لێرەدا دەردەكەوێت تیۆری نێرسالاری، كە بنچینەی چەوساندنەوەی لەگەڵ راست و دروستی بنیاتی كۆمەڵایەتی، بەر یەك دەكەون و بنەمای مێژوویی هۆكاری ئیستغلالكردنی ژنە، نەك جۆری كۆمەڵایەتی. زۆرێكیش لەوانەی تەبەنای تیۆری چینایەتیان كردووە بۆ شرۆڤەكردنی مێژوو، دۆخی ئێستای ژن و رۆڵە لاوەكییەكەی دەگەڕێننەوە بۆ بەكارهێنانێكی راستەوخۆی ژن لە كار و نزمیی ئاستی بژێویی و كەمیی پێدانی كرێ‌ پێی لە كاردا، هەر خوێندنەوەیەكیش لە دیدێكی نا مێژوویی و ناماددی، دەبێتە هۆی دەستكەوتنی دەرئەنجامێكی تیۆریی هەڵە و چارەسەری سیاسی هەڵە، كە لەگەڵ مشتومڕەكانی پرۆسەی مێژووییدا یەك ناگرێتەوە.

لەناو خێزاندا و بەتایبەتی لە ژینگەی لادێ‌ نشین و خێڵەكییەكاندا، بابەتی سەرخان و ژێرخان روونتر بەرچاودەكەوێت، ئەو مشتومڕانەی  دەشكرێت سەبارەت بە دانانی خێزان بە بەشێك لە سەرخان یان ژێرخان روونتر پیشان دەدرێت، ئەم پرسە یەكێكە لە خاڵە ناكۆكەكانی ناو بزوتنەوەی فێمێنستی جیهانیش.

بەردەوامبوونی ئەو فۆڕمە نیمچە كۆیلایەتییە لە چەوەساندنەوە، ئەوانەی بەشدارن تێیدا لە خاوەن كۆیلەكان زیاتربن، چونكە كاری نیمچە كۆیلایەتی یان نێرسالاری بەسەر ملیۆنان خێزاندا دابەش دەكرێت و هەر نێرێك لە نێویدا پشكێكی بەردەكەوێت، ئەمەش وادەكات بناغەی ئەم رێكخستنەی لەسەر وەستاوە، زۆر فراوان ببێتەوە و لە گروپێكی كەمدا قەتیس نەمێنێتەوە، بەدیوێكی تردا، سەرۆكی خێزان خاوەن كۆیلە نییە و كاری ئێستای ناو ماڵیش بۆ خێزانەكەیە نەك بۆ خاوەن كۆیلەی دەرەكی، ئەمەش ئەوەندەی تر پێگەی راستەقینەی ژن لە خێزانی هاوچەرخدا ئاڵۆز  دەكات. 

بێ‌ دەربازبوون لەم فۆرمەش ئەو نیمچە كۆیلایەتیەی بۆمان ماوەتەوە، ناهێڵێت چینی رەنجدەر رزگاری بێت، چونكە ئەم فۆرمانە رێگرن لەبەردەم گەشەی سیاسیان و لە ئاكامدا  ناتوانرێت ژن و كۆمەڵگەش رزگار بكرێن، بۆیە بەردەوامبوونی پێگەی ژن وەك ئەوەی ئێستای، بەرئەنجامی بەردەوامبوونی چەوساندنەوەی چینایەتی و كۆمەڵگەیە لەسەریان.

پرسی ژن وەكو پرسێكی چارەسەرنەكراو
 ئەم واقیعە، پرسی ژن دەكاتە پرسێكی چارەسەرنەكراو، كاتێك داوای چارەسەری پرسی یەكسانی و رزگاری ژن لەناو كۆمەڵگەی خۆرهەڵاتی ئێستادا دەكرێت، كە لەسەر بنەمای پێكهاتە ئەخلاقی و ئایینی و بەهای قۆناغە مێژووییەكانی پێشوو دامەزراوە.