واقعیت زنان عراقی میان چالشها و قوانین
زنان عراقی از سال ۲۰۰۳ تاکنون با چالشهای جدی روبهرو بودهاند، زیرا در معرض فشارهای اقتصادی و اجتماعی و خشونت فزاینده قرار داشتهاند، که این امر مستلزم فعالسازی قوانین و تقویت آگاهی اجتماعی برای حمایت و توانمندسازی آنها در زمینههای مختلف است.
رجاء حمید رشید
عراق – همزمان با کمپین ۱۶ روزه مقابله با خشونت علیه زنان، واقعیت زنان عراقی بهعنوان یکی از فوریترین مسائل مطرح میشود. این زنان در میان چالشهای امنیتی، اقتصادی و اجتماعی که طی سالها انباشته شدهاند، قرار دارند و علیرغم درخواستها برای حفاظت و صلح، نیاز به اقدامات عملی برای پایان دادن به رنج زنان و تبدیل قوانین به واقعیت ملموس همچنان ضروری است
زهرا جبوری، مدیر بخش رسانهای وزارت فرهنگ، گردشگری و آثار باستانی و رئیس انجمن زنان خبرنگار در اتحادیه خبرنگاران عراقی، تأکید کرد که زنان در همه کشورها، صرفنظر از وضعیت اقتصادی آنها، در شرایط استثنایی مانند جنگها و دوران داعش، بیشترین تأثیرات و آسیبها را متحمل میشوند.
اجرای قانون
زهرا جبوری بر اهمیت اجرای قوانین مربوط به حمایت از زنان تأکید کرد و با ابراز تأسف از اینکه این قوانین اجرایی نشده و مسیر واقعی خود را که میبایست به نفع زنان و جامعه باشد، طی نکردهاند، گفت: «حضور زنان در پارلمان عراق و کمیتههای تضمین حقوق زنان و کودکان هنوز به سطح مورد انتظار نرسیده است و در عمل، نمایندگان زن نتوانستهاند نقش ملموسی در خدمت به زنان ایفا کنند، در حالی که وظیفه آنها ایجاب میکند مدافع حقوق زنان عراقی باشند.»
وی در ارتباط با نقش سازمانهای جامعه مدنی، توضیح داد که برخی از این سازمانها، با وجود فعالیت داوطلبانه، گاهی به ابزارهایی برای خدمت به منافع شخصی تبدیل شدهاند و به جای توانمندسازی و توسعه آگاهی و مهارتهای زنان عراقی، از وضعیت آسیبپذیر آنها سوءاستفاده میکنند.
زهرا جبوری همچنین بر اهمیت تقویت آگاهی واقعی برای مقابله با پدیده خشونت تأکید کرد و افزود: صرف برگزاری همایشها و کارگاهها کافی نیست، مگر اینکه با اقدامات عملی و ملموس همراه باشد. بسیاری از پروندههای خشونت و تجاوز، از جمله پرونده دکتر بان و دکتر سارا در بصره، که هیچ اقدام قاطعی در مورد آنها انجام نشده است، هنوز بدون رسیدگی جدی باقی ماندهاند.
وی با اشاره به اینکه نادیده گرفتن این پروندهها و رها کردن آنها به حال خود، باعث تکرار نقضها و جنایات علیه زنان میشود، گفت: راهحل در اقدامات عملی نهفته است، نه صرف گرامیداشت یک روز جهانی یا برگزاری رویدادهای نمادین. هر روز باید به عنوان فرصتی برای مقابله با خشونت علیه زنان در نظر گرفته شود. این اقدام به پاس نقش بزرگ زنان در جامعه عراقی است، چرا که آنها مسئولیتهای مضاعفی را، چه به عنوان مادر، همسر یا خواهر، و چه به عنوان کارگر در مشاغل مختلف، از رانندگی تاکسی تا کار در کارخانهها، بازارها و نانواییها بر دوش دارند.
مسئولیت اجتماعی
زهرا جبوری در زمینه تقویت نقش زنان در جامعه، بر لزوم حذف تصویر کلیشهای و منفی از زنان در تولیدات نمایشی و رسانهای تأکید کرد و افزود که این مسئولیت بر دوش وزارت فرهنگ ، به ویژه اداره سینما و تئاتر است.
وی همچنین خواستار تولید آثاری شد که تصویر زن عراقی موفق را که در ساخت جامعه نقش دارد، به نمایش بگذارد و در کنار آن، الگوهای مثبت خانوادگی مبتنی بر احترام و محبت را ارائه دهد. وی همچنین خواستار استفاده از صفحههای تبلیغاتی در میدانها و پارکها برای برجسته کردن نقش زنان در زندگی عمومی شد.
زهرا جبوری، رئیس انجمن زنان خبرنگار در اتحادیه خبرنگاران عراقی، بر لزوم هدایت کمپینهای آگاهیبخشی به سمت مردان تأکید کرد و گفت که پیامدهای خشونت مستقیماً بر آنها تأثیر میگذارد و ساختن رابطهای مبتنی بر احترام و حمایت از زنان، ثبات خانواده و جامعه را تقویت میکند.
چالشها و راهکارها
از سوی دیگر، آلاء الموسوی، روزنامهنگار نیز با اشاره به اینکه با وجود قدرت و نقش برجسته زنان عراقی در جامعه، بسیاری از آنها هنوز با چالشهای دشواری مواجه هستند که مانع تحقق آرزوها و اهدافشان میشود، توضیح داد که از جمله برجستهترین این چالشها، خشونت مبتنی بر جنسیت است که در اشکال مختلفی مانند خشونت خانگی، ازدواج زودهنگام، محرومیت از آموزش، و محدود کردن مشارکت اقتصادی و سیاسی زنان آشکار میشود. برخی از زنان نیز با هنجارهای اجتماعی تبعیضآمیز، ضعف حمایت قانونی و کمبود آگاهی جامعه نسبت به حقوق خود مواجه هستند. این چالشها تنها بر زنان اثر نمیگذارد، بلکه پیامدهای آن خانواده، جامعه و آینده کل عراق را نیز تحت تأثیر قرار میدهد.
وی معتقد است که تغییر ممکن است و این تغییر از تقویت آگاهی درباره حقوق زنان در خانواده، مدرسه و جامعه آغاز میشود. همچنین حمایت از قوانین و مقرراتی که زنان را در برابر خشونت محافظت میکنند و فراهم کردن محیطی امن که امکان آموزش، کار و مشارکت در تصمیمگیری را برای آنان فراهم کند، ضروری است. علاوه بر این، حمایت از سازمانهای فعال در زمینه حمایت و توانمندسازی زنان یک گام اساسی است که نمیتوان از آن چشمپوشی کرد.
آلاء الموسوی به عنوان بخشی از کمپین ۱۶ روزه مقابله با خشونت علیه زنان، خواستار موضعگیری یکپارچه برای رد همه اشکال خشونت، احترام به کرامت زنان و توانمندسازی آنها برای مشارکت کامل در ساختن عراقی قوی و عادلانه شد، زیرا توانمندسازی زنان، کل جامعه را توانمند میسازد.